Numer 12/2003
Od wielu lat dominującą odmianą jabłoni w polskich sadach jest 'Idared'. Plenność, łatwa uprawa i długi okres przechowywania owoców w zwykłej chłodni sprawiły, że na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku jego udział w strukturze nasadzeń jabłoni wynosił w Polsce prawie 27%. Wprowadzenie do nich w ostatnim dziesięcioleciu nowych, późnych odmian jabłoni o owocach znacznie atrakcyjniejszych od 'Idareda' obniżyło jego udział do 14,7% w 2001 roku (wg GUS). Jest to jednak nadal pozycja czołowa. W Wielkopolsce sytuacja jest podobna i dlatego w Stacji Doświadczalnej Katedry Sadownictwa w R-SGD Przybroda od wielu lat w doświadczeniach odmianowo-porównawczych oceniano wartość produkcyjną innych późnych odmian jabłoni.
Odmiany niemieckie
W 1991 roku założono doświadczenie, w którym posadzono, oprócz 'Idareda', siedem późnych odmian jabłoni, w tym pięć hodowli niemieckiej: 'Gloster', 'Piglos' i 'Pigloma' — mutanty 'Glostera' o słabszym wzroście oraz 'Pinovę' i 'Pilota' (tab. 1, fot. 1) wszystkie na podkładce 'M.26'. Po ośmiu latach od posadzenia drzew najwyższy sumaryczny plon uzyskano z 'Glostera' (239,0 kg z drzewa), najniższy z 'Idareda' (129,4 kg z drzewa). Owoce 'Glostera' osiągnęły także bardzo dobre parametry jakościowe (wielkość owoców i wybarwienie). Pomimo niewątpliwych zalet tej odmiany obserwuje się ostatnio mniejsze zainteresowanie konsumentów jej owocami i dlatego obecnie nie polecamy już jej do szerszych nasadzeń w naszym rejonie. Podobna tendencja widoczna jest w krajach Unii Europejskiej. Owoce tej odmiany chętnie kupowane są jednak przez klientów zza wschodniej granicy.
TABELA 1. WZROST I PLONOWANIE PÓŹNYCH ODMIAN JABŁONI (DRZEWA POSADZONO WIOSNĄ 1991 ROKU NA PODKŁADCE 'M.26' W ROZSTAWIE 4,0 m x 2,0 m)
FOT. 1. 'PILOT'
Dobrym owocowaniem i najwyższym współczynnikiem plenności wyróżniała się 'Pinova' (fot. 2). Odmiana ta, choć w Polsce oceniana jest z reguły pozytywnie, w naszych warunkach nie znalazła uznania ze względu na drobnienie owoców i często niedostateczne ich wybarwienie. Powszechna opinia o długim okresie przechowywania owoców 'Pinovy' nie potwierdziła się w trzyletnim cyklu przechowalniczym w zwykłej chłodni (tab. 2). Średnio po trzech miesiącach przechowywania owoce ulegały znacznemu porażeniu przez choroby grzybowe (prawie 60%). Dobrze natomiast przechowywały się jabłka 'Pilota', zachowując bardzo wysoką jędrność (8,1 kg/cm2) — niewiele niższą niż w okresie dojrzałości zbiorczej, dużo (32,6%) było owoców z objawami chorób grzybowych. Być może należałoby zweryfikować naszą wcześniejszą ocenę tej odmiany — dość niską, ze względu na średnio atrakcyjne owoce. Obecnie rośnie bowiem grupa konsumentów preferujących jabłka o bardzo wysokiej jędrności i właśnie owoce tej odmiany mogłyby zaspokoić ich oczekiwania.
FOT. 2. 'PINOVA'
TABELA 2. PRZECHOWYWANIE OWOCÓW W ZWYKŁEJ CHŁODNI (ŚREDNIA Z TRZECH SEZONÓW PRZECHOWALNICZYCH)
Niestety, coraz mniejszym zainteresowaniem konsumentów cieszą się jabłka 'Melrose', której owoce, choć długo i dobrze przechowują się w chłodni, nie osiągają zadowalających cen.
Niewątpliwą konkurencją dla 'Idareda' może stać się polska odmiana 'Ligol', od kilku lat polecana do nasadzeń towarowych. Jej atrakcyjne owoce długo się przechowują i są oceniane bardzo dobrze przez konsumentów gotowych płacić za nie wysoką cenę. Dlatego w Wielkopolsce w młodych nasadzeniach 'Ligol' jest odmianą dominującą, podobnie jak i w całej Polsce. Owoce 'Ligola' w chłodni przechowywały się średnio 2 tygodnie krócej niż 'Idareda', a główną przyczyną strat były choroby grzybowe (27,3%) podczas gdy u 'Idareda' były to choroby fizjologiczne — 29,1% — (tab. 2).
Nie możemy natomiast z pełnym przekonaniem proponować odmiany 'Elise' (fot. 3), z którą — na podstawie informacji z krajów Europy Zachodniej — wiązano duże nadzieje. W pierwszych latach po posadzeniu rzeczywiście wyróżniała się ona bardzo wczesnym wejściem w okres owocowania, niezwykle obfitym plonowaniem, atrakcyjnymi, dobrze przechowującymi się owocami. Niestety, okazało się, że drzewa 'Elise' są bardzo wrażliwe na choroby kory i drewna, co spowodowało, że wiele z nich zamarło. Z czasem wystąpiła też przemienność owocowania, a na owocach pojawiały się drobne, ciemne plamki obniżające ich wartość handlową.
FOT. 3. 'ELISE'
'Braeburn' i 'Fuji' w Wielkopolsce
W Wielkopolsce, w związku z wyraźnym ociepleniem klimatu w ostatnim dziesięcioleciu, ocenia się możliwości uprawy odmian, dotychczas uznawanych za mało przydatne do szerszych nasadzeń, ze względu na późną porę dojrzewania owoców. Obiecujące są wyniki uzyskane w Przybrodzie dla odmian 'Fuji' (fot. 4) i 'Braeburn', które w krajach Unii Europejskiej zyskują coraz większą popularność.
FOT. 4. 'FUJI'
Nasze badania wykazały, że drzewa 'Braeburna' (fot. 5) rosną słabiej niż 'Idareda', są też mniej plenne, ale dają atrakcyjnie wybarwione, duże owoce (tab. 3), zachowujące wysoką jędrność po długim okresie przechowywania. 'Fuji' wyróżniała się w doświadczeniu największą siłą wzrostu, dlatego powinna być szczepiona na podkładkach karłowych. Odmiana ta wcześnie weszła w okres owocowania, miała jednak tendencję do przemiennego owocowania. Owoce 'Fuji' były średniej wielkości, kulisto wydłużone, o gładkiej żółtozielonej skórce pokrytej w połowie jasnoamarantowym rumieńcem. Miąższ owoców jest soczysty, jędrny, słodki. Do ewentualnych nasadzeń w rejonie Wielkopolski bardziej przydatne byłyby mutanty 'Fuji' o intensywniej wybarwionych owocach i wcześniejszej porze ich dojrzewania, takie jak 'Yataka Fuji' czy 'Early Fuji'. Obie te odmiany wymagają jednak jeszcze obserwacji, aby w pełni ocenić ich ewentualną przydatność do większych nasadzeń w cieplejszych rejonach Polski.
FOT. 5. 'BRAEBURN'
ODMIAN JABŁONI (DRZEWA POSADZONO WIOSNĄ 1993 ROKU NA PODKŁADCE 'M.26'
W ROZSTAWIE 4,0 m x 2,0 m)