Hasło Ogrodnicze 08/2005

W "Haśle Ogrodniczym" 4–7/2004 opisane zostały urządzenia do magazynowania i spalania mazutu oraz wytwarzania ciepła (zbiorniki, kotły, palniki), a także uwarunkowania techniczne, ekonomiczne i prawne związane z budową i eksploatacją kotłowni opalanej olejem ciężkim. Nadal aktualne jest pytanie: z którego paliwa — węgla czy mazutu — ciepło jest tańsze?

20 czerwca, podczas uroczystego koncertu z okazji ,,Dnia Polskiego" na Międzynarodowych Targach Poznańskich, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Aleksander Kwaśniewski wręczył Nagrody Gospodarcze Prezydenta RP. Nazywane polskimi Noblami gospodarczymi wyróżnienia przyznawane są od 1998 roku. Na posiedzeniu 11 kwietnia 2005 roku Kapituła wybrała 25 nominowanych w 8 kategoriach. Z tego grona prezydent A. Kwaśniewski przyznał Nagrodę Gospodarczą dziesięciu laureatom. Wśród nich znalazło się

Cytrusy i banany to najważniejsze owoce importowane do naszego kraju. Gdy Polska nie była członkiem UE, ceny tych produktów, zwłaszcza bananów, były zwykle na tyle atrakcyjne dla polskich konsumentów, że często wybierali je zamiast krajowych jabłek czy truskawek. Import bananów do Polski rośnie od początku lat 90. ub. wieku. W 1999 r. spożycie bananów było u nas 30 razy większe niż w 1988 r. Ostatnio obserwuje się jednak zahamowanie spożycia niektórych owoców importowanych, głównie pomarańczy, cytryn i bananów. Wynika to częściowo z nasycenia popytu, zwłaszcza w grupie konsumentów zamożnych.

Spełnienie przez grupy i organizacje producentów wymagań, które przedstawiłem w poprzednich częściach tego cyklu (czyt. HO 4–7/2004), pozwala im ubiegaś się o pomoc przewidzianą prawem Unii Europejskiej. Jakiej zatem pomocy i na jakich zasadach mogą oczekiwać grupy i organizacje producentów?

W ustalaniu prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego rolników ważną rolę w postępowaniu dowodowym spełnia orzecznictwo lekarskie. Do końca 1996 r. zajmowały się nim komisje lekarskie (obwodowe i wojewódzkie) funkcjonujące przy oddziałach ZUS. W KRUS stworzono system orzecznictwa lekarskiego po wejściu w życie ustawy z 12.09.1996 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Jest to system pracujący wyłącznie dla potrzeb własnych KRUS i wydawanych orzeczeń nie można wykorzystywać przy ustalaniu prawa do świadczeń przez inne instytucje zabezpieczenia społecznego. Szczegółowe zasady postępowania orzeczniczego w KRUS reguluje rozporządzenie ministra polityki społecznej z 31.12.2004 r. (Dz. U. nr 6, poz. 46).

Korzystając z przerwy w obradach walnego zebrania delegatów Związku Sadowników Rzeczpospolitej (czyt. HO 7/2005) poprosiłem przewodniczącego ZSRP Mirosława Maliszewskiego o kilka zdań dla "Hasła Ogrodniczego".

Spotkanie w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi 29 czerwca br., zorganizowane z inicjatywy tego ministerstwa i Rady Gospodarski Żywnościowej poświęcone było sytuacji i perspektywom rozwoju rynku owoców miękkich w Polsce. Uczestniczyli w nim przedstawiciele Związku Sadowników RP, Polskiego Związku Ogrodniczego, Polskiej Izby Ogrodniczej, Krajowej Rady Izb Rolniczych, Związku Sadowników Polskich, Towarzystwa Rozwoju Sadów Karłowych, Krajowego Związku Zrzeszeń Plantatorów Owoców i Warzyw dla Przemysłu, Krajowego Związku Kółek i Organizacji Rolniczych oraz przedstawiciele niektórych grup producentów zajmujących się produkcją owoców miękkich. Ze strony przetwórców udział w spotkaniu wzięli: Krajowa Unia Producentów Soków, Krajowa Rada Przetwórstwa i Zamrażalnictwa Owoców i Warzyw oraz przedstawiciele niektórych zakładów przetwarzających owoce miękkie. W spotkaniu uczestniczyli również przedstawiciele IERiGŻ oraz Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Celem spotkania było zasięgnięcie opinii o sytuacji na rynku owoców dla przetwórstwa oraz przeanalizowanie możliwości zacieśniania współpracy między producentami i przetwórcami. Spotkanie prowadzili podsekretarz stanu Wiesław Zapędowski i dyrektor Departamentu Organizacji Rynków Rolnych Waldemar Guba.

Wzrastająca produkcja owoców w Polsce powinna powodować wzrost ich eksportu. W przeciwnym razie wystąpią duże trudności ze zbytem owoców po opłacalnych cenach, niezależnie od gatunku. Na całym świecie rośnie produkcja owoców przy małym wzroście ich spożycia, co powoduje bardzo dużą konkurencję na światowym rynku owocowym.

W powstających nowych grupach producentów, a także w działających na rynku od kilku lat, stale dokonuje się nowych inwestycji mających pozwolić tym firmom na współpracę z coraz bardziej wymagającymi odbiorcami.

Zorganizowany po raz kolejny przez Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach Dzień Otwarty (2 czerwca) w Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach zgromadził wielu sadowników z całej Polski. Uczestnicy spotkania na kilkudziesięciu hektarach mogli zapoznać się z prowadzonymi tam doświadczeniami i uzyskać wiele wskazówek z zakresu technologii uprawy zarówno znanych, jak i dopiero wprowadzonych gatunków i ich odmian. Spotkanie w Dąbrowicach było również okazją do zapoznania się z ofertą wielu wystawców proponujących usługi i środki produkcji dla sadownictwa.

Uprawa czereśni na skalę towarową jeszcze niedawno sprawiała wiele trudności. Nie było dobrych odmian, a przede wszystkim — słabo rosnących podkładek. Drzewa szczepione na siewkach czereśni ptasiej osiągały bardzo duże rozmiary, w okres owocowania wchodziły dopiero po 5 lub 6 latach wzrostu w sadzie, a na dodatek w pierwszych latach owocowania słabo plonowały. Silnie rosnących drzew nie można było ochronić przed chorobami i szkodnikami, zwłaszcza przed nasionnicą trześniówką — szkodnikiem powodującym robaczywienie czereśni. Z olbrzymich drzew bardzo trudno było zebrać owoce, a z najwyższych, peryferyjnych partii korony mogły je zebrać jedynie ptaki (fot. 1).

Simon Suiker jest Holendrem, który od kilku lat mieszka w Polsce i prowadzi gospodarstwo ogrodnicze w miejscowości Goszczanowiec koło Gościmia w województwie lubuskim. W Holandii zajmował się uprawą truskawek, dlatego wiedzę, zdobyte doświadczenie i technologię produkcji przeniósł do gospodarstwa w Polsce, w którym już od kilku lat uprawia truskawki w rurach. Produkcję tę prowadzi na powierzchni hektara. W najbliższym roku uprawa ta zostanie powiększona o kolejny hektar. W podobny sposób, jak zauważa plantator, uprawia się już większość truskawek w Holandii i Belgii. Jednym z czynników ograniczających rozwój tego typu uprawy w Polsce są wysokie koszty założenia plantacji "wiszących" truskawek. Mogą one jednak zwrócić się w ciągu 3 lub 4 lat prowadzenia takiej uprawy. W 2004 roku Holender sprzedając truskawki na krajowym rynku uzyskiwał za kilogram owoców średnio 10 zł. W tym roku ceny pierwszych owoców 'Elsanty' spadły do 8 zł/kg. Według plantatora, owoce zbierane z odmian truskawek powtarzających owocowanie — w gospodarstwie uprawia nową angielską odmianę 'Evie II' — znów pewnie będą kosztować około 10 zł/kg.

Mimo wzrastającego zainteresowania nowoczesnymi technologiami produkcji truskawek, w Polsce wciąż dominuje tradycyjna uprawa gruntowa. Jednakże i w tej tradycyjnej technologii wprowadza się coraz częściej nowe elementy, a zwłaszcza wykorzystanie sadzonek frigo oraz wprowadzanie nowych odmian przeznaczonych przede wszystkim do produkcji owoców deserowych. Jednocześnie coraz więcej uwagi przywiązuje się nie tylko do wszelkich zabiegów mających na celu zwiększenie plonowania roślin, lecz także do tych decydujących o jakości owoców, zwłaszcza ich wielkości, jędrności oraz barwie skórki.

Pierwsze sady morelowe w regionie sandomierskim założyli cystersi na początku XII wieku. Prócz moreli, uprawiali oni śliwy i winorośl. Z biegiem czasu gospodarnych zakonników z Koprzywnicy zaczęli naśladować okoliczni rycerze, później plantacje te otaczały okoliczne dwory szlacheckie, by w końcu trafić do gospodarstw chłopskich. Na przełomie XIX i XX wieku w wielu z nich produkowane morele i śliwki suszono, a następnie sprzedawano na okolicznych jarmarkach. Zupełnie inaczej przedstawia się historia uprawy brzoskwiń. Jest to jeden z najmłodszych gatunków w tym regionie. Pierwsze sady zostały założone przed 25 laty. Do prekursorów uprawy tego gatunku należeli Felicjan Gołębiewski z Pęchowa w gminie Klimontów i Henryk Zdyb wieloletni dyrektor Sadowniczego Zakładu Doświadczalnego w Lipowej. Intensywne nasadzenia brzoskwini zakładane są dopiero od około 10 lat.

To hasło, pod jakim zorganizowano 11 czerwca seminarium w nowym centrum logistycznym w Profisadzie w Bikówku. Na spotkanie, oprócz wielu sadowników, przybyli przedstawiciele władz województwa i powiatu, kierownictwo Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie i MODR-u w Warszawie, a także prezes Warszawskiego Rolno-Spożywczego Rynku Hurtowego w Broniszach. Po części wykładowej (fot. 1), sadownicy mogli zapoznać się z pracą opryskiwaczy firm Tifone (fot. 2), Hardi, Lochmann (fot. 3), Wulkan, Munckhof, Mitterer, Agrola oraz ciągników John Deer, Lamborghini, Landini, Ursus w sadzie Jarosława Skarzyńskiego prezesa firmy Profisad. Otwierający spotkanie starosta grójecki i jednocześnie prezes Związku Sadowników RP Mirosław Maliszewski podkreślał, że bez budowy takich obiektów, jak ten w Bikówku, trudno myśleć o profesjonalnej i opłacalnej sprzedaży jabłek. Warto dodać, że Jarosław Skarzyński, podobnie jak i inni członkowie 50 osobowej grupy Profisad, są aktywnymi członkami ZSRP.

Wśród warzyw zaliczanych do rodziny kapustowatych kapusta pekińska jest tą rośliną, na której żerowanie agrofagów w największym stopniu pogarsza walory jakościowe. Producentom trudno sobie wyobrazić uprawę kapusty pekińskiej bez intensywnej ochrony chemicznej, aczkolwiek w ostatnich latach w krajach UE coraz częściej dyskutuje się o zakazie stosowania chemicznych środków ochrony roślin w tej uprawie. Dobra znajomość roślinożernej entomofauny związanej z tym gatunkiem, zarówno od strony diagnostycznej, jak i biologicznej jest kluczem do jego efektywnej ochrony.

Kukurydza cukrowa jest cennym warzywem, jednak powierzchnia jej uprawy w Polsce wynosi tylko nieco powyżej 3 tysiące hektarów. Uprawa i zbiór kukurydzy dla przetwórstwa muszą być w wysokim stopniu zmechanizowane. Na polach Zakładu Doświadczalnego IBMER w Kłudzienku na powierzchni około 25 ha poddano ocenie technologię uprawy kukurydzy cukrowej począwszy od uprawy gleby, aż do zbioru.

Chociaż dla norweskich ogrodników produkcja ogórków jest najbardziej opłacalna od marca do listopada — gdy wchodzą zaporowe cła dla produktów importowanych — to jednak dla zapewnienia ciągłości dostaw konieczna staje się tam uprawa całoroczna. Uprawa jednej odmiany i przygotowanie do sprzedaży owoców na sztuki ułatwia dystrybucję i czyni produkt wygodnym do bezpośredniej sprzedaży w sieciach supermarketów. Bardzo ważnym elementem dystrybucji jest możliwość używania wspólnej marki "Norske Agurker" co nie tylko pozwala na identyfikację produktu przez konsumentów, ale również na promocję krajowych produktów.

Kapusta pekińska zyskała w Polsce duże uznanie ze względu na walory smakowe, wysoką plenność, przydatność do przechowywania i stosunkowo krótki okres wegetacji. Obecnie oferowane są przede wszystkim odmiany wytwarzające główki baryłkowate. Konsumenci poszukują jednak nowości, dlatego ciekawe może być wprowadzenie do uprawy na szerszą skalę kapust o charakterystycznych, wydłużonych główkach, które zwane są michihili. Warte są one szerszego rozpropagowania, gdyż nadają się bardzo dobrze do wykorzystania w różnego typu sałatkach i surówkach, między innymi ze względu na słodki smak, dużą soczystość i wysoką wartość odżywczą (zawierają znacznie więcej witaminy C od standardowych odmian). Ich uprawa jest taka sama, jak standardowych odmian typu napa.

Szparag często określany jest jako "złoto piaszczystych gleb", ponieważ ma bardzo niskie wymagania glebowe i może być z powodzeniem uprawiany na glebach V i VI klasy. W Polsce szparagi uprawia się na areale około 1700 ha, co pozwala wyprodukować około 4000 ton tych warzyw. W większości są one eksportowane — około 65% towaru trafia do Niemiec, pozostała część do Holandii, Francji i Belgii. Szansą dla rozwoju uprawy tego warzywa w naszym kraju może być spadek produkcji szparagów w Niemczech. Jednocześnie w ostatnich latach w rejonie Wielkopolski spożycie szparagów wzrosło około 10-krotnie, obserwuje się także wzrost zainteresowania tym warzywem w Warszawie.

Ogrodnicy mający wieloletnie doświadczenie w uprawie pomidorów wiedzą, jak ważna jest dokładna obserwacja uprawy i szybkie reagowanie na niekorzystne zmiany. Niestety, gdy ogląda się uprawę codziennie, trudno wychwycić drobne różnice w równowadze wzrostu i rozwoju roślin (wykres). W większości przypadków są one zauważane już w mocno zaawansowanym stadium, gdy na rozwiązanie danego problemu trzeba poświęcić zwykle więcej czasu i wysiłku. Dlatego producenci powoli zaczynają się przekonywać również do prowadzenia fitomonitoringu — regularnych pomiarów roślin i notowania "policzalnych" danych dotyczących uprawy. Pozwala to na bieżące kontrolowanie wzrostu i rozwoju roślin.

Czwarta Międzynarodowa Konferencja Pomidorowa firmy Syngenta Seeds zorganizowana na południu Sycylii w Punta Sampieri (rejon Pachino) zgromadziła około 250 uczestników z całego świata — ludzi związanych z uprawą handlem i promocją pomidorów, w tym wyjątkowo liczną, jak na przedsięwzięcie tego typu, grupę kilkudziesięciu dziennikarzy (fot. 1). Tematem przewodnim konferencji był smak pomidorów i możliwości różnego zastosowania poszczególnych typów pomidorów (fot. 2). Otwierający konferencję Fulvio Berton (fot. 3) dyrektor marketingu Syngenta Seeds podkreślał, że celem spotkania w takim gronie jest próba odpowiedzi na pytanie: co możemy zrobić razem, w celu wypromowania nowych sposobów spożycia pomidorów?

Znane od dawna żurawki (Heuchera sp.) stały się w ostatnich 10 latach jednymi z ważniejszych bylin o ozdobnych liściach. Wykorzystywane są obecnie nie tylko tradycyjnie — do sadzenia w ogrodach — ale coraz częściej do towarowej produkcji kwiatów, a zwłaszcza tak zwanej zieleni ciętej. Używane są także do modnych ostatnio wielogatunkowych kompozycji tarasowych, w których do pojemników sadzi się rośliny jednoroczne wraz z bylinami i niekiedy krzewami.

Jakość kwiatów uzyskanych podczas pędzenia we wczesnych terminach — gdy konieczne są wysokie nakłady finansowe (preparowanie cebul, ogrzewanie szklarni) — ma istotne znaczenie dla osiągnięcia zadowalających zysków. Zależy ona w dużej mierze od jakości cebul użytych do pędzenia, a ta z kolei — od warunków ich uprawy.

Po trzech latach przerwy Klub Producentów Anturium wrócił do dobrej tradycji wyjazdowych spotkań w poszczególnych rejonach kraju i odwiedzania działających tam gospodarstw członków tej organizacji. Tegorocznym celem szkoleniowej wycieczki były okolice Kalisza, które słyną przede wszystkim z produkcji pomidorów szklarniowych. Jak się okazuje, region ten może być także kojarzony z uprawami anturium. Znaleźć je można, na przykład, u Ilony i Pawła Orłowskich w Mącznikach, gdzie 27 maja rozpoczęła się wspomniana, dwudniowa wycieczka KPA. Spotkanie w tym gospodarstwie służyło nie tylko "podglądaniu" tamtejszej produkcji (fot. 1), ale i dyskusji będącej kontynuacją marcowej konferencji klubu w Skierniewicach (czyt. HO 6/2005).

Tezy wystąpienia prezesa Klubu Producentów Anturium Andrzeja Kowalskiego
podczas majowego spotkania członków tej organizacji w okolicach Kalisza

Rosnąca podaż i wciąż nieduży popyt na krajowym rynku kwiatów ciętych, w tym róż, sprawiają, że polscy ogrodnicy coraz częściej borykają się z problemem nadprodukcji. Bolączką naszych producentów kwiatów róż jest zarazem coraz większa konkurencja ze strony towaru z importu, który stał się łatwiejszy po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Dynamiczny rozwój rodzimej branży "różanej" napotyka więc barierę — nasilające się problemy ze zbytem, nawet produktów wysokiej jakości, takich jakie oferuje już wiele polskich gospodarstw. Na przykład to prowadzone przez rodzinę Reszków.

W poprzednim odcinku, opublikowanym w "Haśle Ogrodniczym" 7/2005, Autor ogólnie przedstawił regulacje prawne rządzące na świecie ochroną odmian oraz opisał kategorie odmian (red.).

Belgijska firma Exotic Plant specjalizuje się w roślinach o egzotycznym pochodzeniu, a zarazem "egzotycznych" z punktu widzenia polskiego ogrodnika. Są nimi gatunki z rodziny Bromeliaceae, których u nas się nie produkuje na towarową skalę, a które w Belgii stały się jedną z wizytówek tamtejszej kwiaciarskiej branży. W kraju tym działa bowiem aż dwóch — o światowej renomie — hodowców doniczkowych odmian tak zwanych bromelii: guzmanii, frizei, tilandsii, itd. Jednym z nich jest właśnie Exotic Plant.

W poprzednich odcinkach (HO 6 i 7/2005) Autor przedstawił norweskie gospodarstwo J. Karlsen Gartneri oraz jego główną specjalizację — pędzenie tulipanów. Tym razem opisuje zagadnienia związane z handlem tymi kwiatami (red.).