• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 07/2002

UPRAWA LILII AZJATYCKICH BEZ OGRZEWANIA

Lilie azjatyckie zajmują w Holandii drugie miejsce po liliach orientalnych — zarówno pod względem wielkości plantacji reprodukcyjnych, jak i areału uprawy pod osłonami. Cebule lilii azjatyckich produkowano w Holandii w 2001 roku na powierzchni 1364 ha, a więc o ponad 25% mniejszej niż w 2000 r. Przyczyną jest, między innymi, zakładanie plantacji reprodukcyjnych w innych krajach. Czołowe firmy holenderskie, jak van Zanten, van Bos, czy Hoff Quality First, prowadzą plantacje lilii nie tylko w Europie, ale także na półkuli południowej, przede wszystkim w Nowej Zelandii i Chile. Dzięki temu unikają długotrwałego przechowywania zamrożonych cebul, które u wielu odmian powoduje obniżenie jakości kwiatów ciętych. Lilie uprawiane ze "świeżych", a więc niemrożonych cebul, a tylko chłodzonych przez około 8 tygodni w temperaturze 2–4°C, rosną silniej i dają więcej kwiatów, a także są mniej podatne na fizjologiczne choroby liści.
Odmiany
Asortyment odmian lilii azjatyckich zmienia się dość szybko w związku z pojawianiem się licznych nowości. O czołowej do niedawna odmianie ‘Connecticut King’ już prawie zapomniano, a produkcja cebul innych cenionych odmian żółtych, jak ‘Polyanna’, ‘Nove Cento’ czy ‘Solemio’, także gwałtownie się zmniejsza (tab. 1). Wymagania, jakie stawiają hodowcy nowym mieszańcom azjatyckim, są bardzo wysokie. Przed wprowadzeniem odmiany do produkcji wielkotowarowej wnikliwie ocenia się zdrowotność, tolerancję wobec warunków uprawy pod osłonami, wielkość kwiatostanu (także otrzymywanego z małych cebul), czystość i trwałość barwy w miarę przekwitania, wielkość kwiatów i wiele innych cech (niewykluczone, że wkrótce poszukiwane będą odmiany o pełnych kwiatach, na razie nie cieszące się dużą popularnością).

TABELA 1. POWIERZCHNIA PLANTACJI REPRODUKCYJNYCH 20 NAJWAŻNIEJSZYCH ODMIAN LILII AZJATYCKICH W HOLANDII W 2001 r. (według danych z Międzynarodowego Centrum Cebul Kwiatowych)




TABELA 2. CHARAKTERYSTYKA 10 NOWYCH ODMIAN LILII AZJATYCKICH



● Żółte. To najliczniejsza grupa lilii azjatyckich. Od kilku lat najszybciej zwiększa się areał uprawy ‘G i r o n d e’ (fot. 1) — o dużym kwiatostanie, doskonałej do całorocznej produkcji.

FOT. 1. 'GIRONDE'


Wśród najnowszych odmian wyróżniają się, między innymi, ‘S a i n t C y r’ (fot. 2) z nielicznymi brązowymi kropkami i ‘P i s a’ (fot. 3) o dużych, intensywnie żółtych kwiatach z pomarańczowym rumieńcem.

FOT. 2. 'SAINT CYR'




FOT. 3. 'PISA'


● Pomarańczowe. Popyt na te odmiany wzrósł się w Polsce niedawno, gdy pojawiły się bardzo dobre kreacje — ‘B r u n e l l o’ i ‘E l i t e’. Znaczenie tych dwóch, najpopularniejszych w Holandii, lilii azjatyckich o pomarańczowych kwiatach maleje, natomiast szybko zwiększa się powierzchnia uprawy wcześnie kwitnących odmian ‘T r e s o r’ (fot. 4) i ‘L y o n’.

FOT. 4. 'TRESOR'


Niestety, ta druga jest za mało tolerancyjna wobec wysokiej temperatury latem. Bardzo dobra do wiosennej i letniej uprawy jest za to ‘V o l e n d a m’, która już z cebul o obwodzie 10–12 cm daje duże kwiatostany, a także łososiowopomarańczowa ‘O r l a n d o’ (fot. 5) o olbrzymich, kielichowatych kwiatach, ale kwiatostanach złożonych zaledwie z kilku pąków.

FOT. 5. 'ORLANDO'


● Różowe. Jedną z najbardziej obiecujących odmian w tej grupie jest ‘R e n o i r’ (fot. 6) o pięknym, wydłużonym kwiatostanie z licznymi pąkami.

FOT. 6. 'RENOIR'


Nasadę płatków ma kremowobiałą z niewielkimi bordowymi kropkami. Pędy są brązowo przebarwione, a liście intensywnie zielone z silnym połyskiem. Z kolei ‘E l l e’ jest wysoką, późną odmianą o jasnoróżowych kwiatach. Na większą uwagę zasługuje ‘V e r m e e r’ (fot. 7) o kwiatach trójbarwnych, intensywnie różowych, z dużą białą plamą i wiśniową nasadą płatków. Dobrze znosi zmiany pogody i daje wysokie plony kwiatów bardzo dobrej jakości.

FOT. 7. 'VERMEER'


● Czerwone. Jest to nieliczna grupa odmian, w której zwraca uwagę ‘A m a r o n e’, a także — jedna z nowości — ‘P u e r t o C o r t e s’ (fot. 8) o dużych kwiatach z licznymi kropkami.

FOT. 8. 'PUERTO CORTES'


● Białe. Wśród tych odmian silnym wzrostem wyróżnia się ‘L a r i n o’ (fot. 9) o dość dużych kwiatach z zieloną nasadą płatków. Z cebul o obwodzie 14–16 cm tworzy kwiatostany z 5–7 pąkami. Liście są ciemnozielone, błyszczące, dość krótkie. Pod względem wielkości kwiatów nie dorównuje jej ‘N a v a r r a’, także późna, o czysto białych kwiatach. Białe lilie azjatyckie najlepiej sprzedaje się w maju i dlatego ich cebule trzeba sadzić już na początku lutego w ogrzewanej szklarni.

FOT. 9. 'LARINO'



Produkcja
● Osłony, terminy. Lilie azjatyckie można uprawiać pod osłonami przez cały rok, pod warunkiem doświetlania plantacji od października do lutego, gdyż niedobór światła powoduje pogorszenie się jakości kwiatów, a przede wszystkim opadanie pąków. W naszych warunkach, ze względu na wysokie koszty energii elektrycznej, a także ogrzewania, bardziej opłacalna jest uprawa w szklarniach i tunelach bez ogrzewania. W cyklu wiosennym cebule sadzi się w końcu marca, tak aby kwiaty otrzymać w czerwcu i pierwszych dniach lipca. Nieco wcześniej można uzyskać kwiaty z cebul posadzonych jesienią. Niezbędny do podjęcia wzrostu okres chłodzenia przypada wtedy już po posadzeniu cebul do podłoża. Wielu producentów zakłada folię dopiero pod koniec zimy (fot. 10), ale jesienią zagony przykrywa słomą dla ochrony przed głębokim zamarzaniem podłoża. Sadzenie cebul w cyklu letnim, czyli w końcu czerwca i pierwszej połowie lipca, pozwala na otrzymanie kwiatów we wrześniu i na początku października. Po uprawie letniej nie pozostawia się cebul na powtórny zbiór kwiatów, tak jak to robi wielu producentów lilii orientalnych. U odmian azjatyckich pęd kwiatowy dzieli cebulę mateczną na dwie potomne, które dają w następnym roku kwiaty bardzo słabej jakości.

FOT. 10. TUNEL - OSŁONĘ NAD ZAGONAMI LILII USTAWIONO DOPIERO W TRAKCIE WEGETACJI


● Przygotowanie podłoża. W nieogrzewanych szklarniach i tunelach jest to najczęściej gleba macierzysta — która powinna być głęboko spulchniona — z dodatkiem torfu wysokiego. W celu wzbogacenia jej w materię organiczną dodaje się bardzo dobrze rozłożonego obornika lub kompostu w ilości 1 m3 na 100 m2. Lilie źle rosną w podłożu zbyt zasobnym; przed sadzeniem cebul wystarcza następująca zawartość makroskładników w 1 litrze podłoża: około 120 mg azotu i fosforu, 200 mg potasu, 100 mg magnezu i 1600 mg wapnia. Optymalny odczyn pH podłoża wynosi 6,5. Jeżeli jest konieczne wapnowanie, najlepiej wykonać je pod przedplon, a najpóźniej na kilka tygodni przed sadzeniem cebul lilii. W wielu gospodarstwach zimą pędzi się tulipany, a od końca marca do jesieni uprawia się lilie bez ogrzewania. Wskazane jest więc co roku parowanie podłoża, najlepiej przed letnim cyklem uprawy. ● Sadzenie cebul. Rozmrażanie cebul (jeśli korzysta się z zamrożonych) trwa zwykle jedną dobę do dwóch i powinno się odbywać w temperaturze 10–12°C. Do sadzenia można przystąpić dopiero wtedy, gdy nie ma obawy uszkodzenia korzeni podczas wyjmowania cebul ze skrzynek. Jednocześnie trzeba właściwie przygotować podłoże — obficie je podlać, aby szybko nawilżyły się korzenie podstawy. Gęstość sadzenia zależy przede wszystkim od wielkości cebul, ale także od siły wzrostu odmiany. Wiosną używa się najczęściej cebul o obwodzie 12–14 cm, natomiast w uprawie letniej lepiej sadzić większe, 14–16-centymetrowe, gdyż wskutek upałów część pąków zasycha. Na metrze kwadratowym sadzi się, odpowiednio, 70–75 lub tylko 60 cebul. Zagęszczenie 80–90 szt./m2 praktykuje się tylko dla cebul o obwodzie 10–12 cm, ale niewiele jest odmian, które dają z nich okazałe kwiatostany. Głębokość sadzenia dostosowuje się do wielkości cebul, a także terminu uprawy. Latem, gdy niebezpieczeństwo nadmiernego nagrzania się podłoża jest duże, cebule sadzi się o 2–3 cm głębiej niż na wiosnę. Grubość warstwy podłoża okrywającego je powinna wynosić 5–8 cm wiosną i 7–10 cm latem, aby korzenie pędowe (wyrastające z łodygi nad cebulą) mogły się silnie rozwinąć. Na zbyt płytkie sadzenie większość odmian reaguje słabszym wzrostem, a tylko nieliczne wcześniejszym kwitnieniem. W uprawie letniej podłoże ściółkuje się słomą dla ochrony przed przegrzaniem, gdyż cebule najlepiej się ukorzeniają w temperaturze 12–14°C. Tak niską temperaturę latem można zapewnić liliom uprawianym w skrzynkach, które po posadzeniu cebul pozostają w chłodni i dopiero po upływie 10–14 dni są przenoszone pod osłony. ● Temperatura. Decyduje o długości okresu uprawy i o jakości kwiatów. W ciągu dnia powinna wynosić 16–18°C, a w nocy 13–15°C. W nieogrzewanych szklarniach i tunelach zależy ona od przebiegu pogody. W cyklu wiosennym sadzenie cebul przypada zwykle w końcu marca, gdy temperatura jest niższa od optymalnej i dlatego rośliny rosną wolniej, niż w szklarni ogrzewanej. Latem uprawa trwa krócej o co najmniej 10–15 dni, ale upały powodują, że rośliny są niższe i mają mniej pąków w kwiatostanie. U odmian wrażliwych mogą ponadto zasychać końce liści. Dlatego bardzo ważnym zabiegiem jest wietrzenie, które jednak w tunelach bywa niedostatecznie wydajne. Niewielu producentów ma bowiem tunele z otwieranymi bokami (fot. 11), bez czego trudno utrzymać jednakową temperaturę. Odbija się to niekorzystnie na jakości roślin, szczególnie w uprawie letniej. Nadmiernemu nagrzewaniu się podłoża i roślin zapobiega cieniowanie (zalecane są ruchome kurtyny, używane stosownie do zmieniającej się pogody).

FOT. 11. TUNEL Z BOCZNYM WIETRZENIEM


● Podlewanie. Powinno być systematyczne, dawki wody należy zwiększać w miarę wzrostu roślin. Równomierne zaopatrzenie w wodę zapewniają roślinom węże perforowane (linie kroplujące) rozłożone po 4 wzdłuż zagonów. Unika się przy tym moczenia liści i porażenia przez szarą pleśń, która w słabo wietrzonych tunelach może rozwijać się bardzo szybko. Konieczne jest jednak stałe kontrolowanie nawodnienia, aby nie dopuścić do zalania podłoża. ● Dokarmianie. Rozpoczyna się je dopiero w trzecim tygodniu uprawy, gdy rośliny mają wysokość około 10–15 cm. Można wtedy posypowo podać saletrę wapniową w ilości 1 kg na 100 m2 uprawy. Później podlewa się rośliny 2-, 3-krotnie 0,2-procentowym roztworem saletry wapniowej, a w razie potrzeby także nawozem wieloskładnikowym. Jeżeli zasila się rośliny z każdym podlewaniem, to nawozy podaje się w stężeniu 0,015–0,02%, czyli 150–200 mg na litr wody. Dokarmianie powinno trwać do czasu wytworzenia pąków kwiatowych długości 1–3 cm. Przedłużenie zasilania jest nieuzasadnione, gdyż nadmiar składników pokarmowych nie będzie już przez rośliny wykorzystany, a może doprowadzić do zbytniego zasolenia podłoża. Przy zbyt wysokiej temperaturze obserwuje się latem żółknięcie liści. Ten proces można zahamować przez opryskiwanie lilii chelatem żelazowym, jednak nie później niż 3 tygodnie przed kwitnieniem. ● Zbiór kwiatów. Rozpoczyna się u odmian wczesnych po upływie 75–80 dni od posadzenia cebul, a w uprawie letniej okres ten jest jeszcze krótszy. Lilie dostarczane na rynki hurtowe muszą mieć pąki zabarwione, ale jeszcze zamknięte. Zaraz po ścięciu kwiaty umieszcza się w wodzie, a przed sortowaniem usuwa dolne liście. Na wybory dzieli się na podstawie liczby pąków w gronie i długości pędu. Do czasu sprzedaży kwiaty przechowuje się w wodzie z dodatkiem przedłużającego ich trwałość preparatu Chrysal Professional, w chłodni o temperaturze 2–5°C. Plon handlowy powinien wynosić co najmniej 90% liczby posadzonych cebul, ale u najlepszych odmian lilii azjatyckich sięga nawet 95–97 %.