Numer 12/2002
Wyraźny wzrost zainteresowania sadowników uprawą grusz skłonił mnie do podjęcia badań nad właściwościami przechowalniczymi odmian: 'Erica', 'Dicolor', 'Carola' i 'Concorde', które w kraju produkowane są na coraz większą skalę. Ich przydatność do długiego przechowywania porównano z najbardziej znaną i popularną odmianą gruszek — 'Konferencją'.
| Odmiany | |||
| 'Dicolor' ('Holenicka' x 'Bonkreta Williams') ma bardzo smaczne, średniej wielkości owoce o stożkowatym kształcie, które wykształcają czerwony rumieniec. Owoce dojrzałość zbiorczą osiągają w pierwszej dekadzie września, a w chłodni przechowują się do lutego. 'Carola' ('Johantrop' x 'Komisówka') jest odmianą szwedzką. Dojrzałość zbiorczą osiąga w drugiej połowie września. Gruszki są duże lub bardzo duże, soczyste, aromatyczne i smaczne. Angielska odmiana 'Concorde' ('Komisówka' x 'Konferencja') dojrzałość zbiorczą osiąga w drugiej połowie września, ma duże, soczyste i smaczne owoce, które podobnie jak 'Caroli' w chłodni można przechowywać do końca lutego. 'Erica' ('Beurré Bosc' x 'President Drouard') jest odmianą charakteryzującą się dużymi, zielonożółtymi owocami. Dojrzałość zbiorczą osiągają w końcu września lub na początku października'. W chłodni zwykłej przechowuje się do kwietnia. | |||
|
| |||
| Jak wyznaczyć termin zbioru? | |||
Badane odmiany zbierano w fazie dojrzałości zbiorczej, którą określano na podstawie zmian jędrności miąższu, zawartości ekstraktu i stopnia rozkładu skrobi (indeks skrobiowy). Obliczano również wskaźnik dojrzałości Streifa (tab. 1). W niektórych latach przebieg pogody powoduje szybsze dojrzewanie gruszek, dlatego też zbiór należy przeprowadzić znacznie wcześniej niż podano w tabeli 1. Przyśpieszone zbiory miały miejsce w latach 2000 i 2002.
| |||
|
| |||
| Jędrność | |||
Gruszki badanych odmian przechowywane w temperaturze od –1oC do 0oC i wilgotności względnej 93–95% odznaczają się jędrnością wyższą lub równą 4 kG nawet po 6 miesiącach przechowywania (tab. 2). Jest to równocześnie minimalna wartość jędrności, jaką powinny mieć gruszki wyjmowane z chłodni. Tempo obniżania się jędrności jest najwyższe u 'Concorda' i wynosi średnio 0,43 kG, na każdy miesiąc przechowywania, a najniższe u odmiany 'Erica' — 0,15 kG. U pozostałych odmian spadek jędrności owoców był podobny i wynosił miesięcznie: 0,30 kG — u 'Konferencji', 0,32 kG — u 'Dicolora' i 0,36 kG — u 'Caroli'.
Dodatkowe przechowywanie gruszek przez 7 dni w temperaturze 15oC (dojrzewanie) powoduje dalsze zmniejszanie się jędrności. Najbardziej wartość ta obniżała się u owoców 'Konferencji' od 1,4 do 2,3 kG, a najmniej u odmiany 'Erica' od 0,3 do 1,0 kG. Spadek jędrności u pozostałych odmian wynosił od 1,0 do 1,5 kG. Należy zaznaczyć, iż owoce wszystkich badanych odmian przechowywanych w wyżej wymienionych warunkach odznaczają się nadal jędrnością przekraczającą 3 kG. Nie jest to poziom jędrności charakteryzujący gruszki znajdujące się w dojrzałości konsumpcyjnej (optymalna to około 1 kG), ale za to zapewniający im dużą odporność na uszkodzenia mechaniczne w czasie transportu i sprzedaży. | |||
|
| |||
| Kwasowość i ekstrakt | |||
Gruszki należą do owoców zawierających mało kwasów, średnio około 0,3%. Wszystkie badane odmiany w czasie zbioru, jak również po przechowywaniu (tab. 3) charakteryzowały się wyższą zawartością kwasów niż 'Konferencja'. Najwyższą miała 'Erica', która po 180 dniach przechowywania wykazywała jeszcze 77% zawartości oznaczonej w czasie zbioru. Bardzo duże straty kwasów notowano w gruszkach 'Concorda' i 'Konferencji' — zostało odpowiednio 48 i 55% początkowej zawartości. 'Carola' i 'Dicolor' zachowały po 65–66% kwasów. Dojrzewanie owoców w temperaturze 15° C spowodowało niewielki spadek zawartości kwasów w owocach wszystkich odmian, wynoszący od 0,01% do 0,07%.
Bezpośrednio po zebraniu z drzew owoce nowych odmian mają wyższą zawartość ekstraktu niż 'Konferencja' i jego zawartość rośnie podczas przechowywania (tab. 4). Po 6 miesiącach przechowywania, podobnie jak podczas zbioru gruszki nowych odmian w porównaniu z 'Konferencją' zawierają więcej ekstraktu, którego poziom po tygodniu dojrzewania po wyjęciu owoców z chłodni tylko nieznacznie wzrasta.
| |||
|
| |||
| Transpiracja i choroby | |||
| Dużym problemem związanym z przechowywanie gruszek są znaczne straty masy owoców, wywołane intensywnie przebiegającą w nich transpiracją. Wielkość ubytków masy gruszek powodowana transpiracją i oddychaniem w chłodni zwykłej nie powinna być większa niż około 1% na 30 dni przechowywania. Największe straty masy owoców z ocenianych odmian występują u 'Konferencji' i wynoszą, w przeliczeniu na każde 30 dni przechowywania, aż 2%. Ubytki masy u gruszek 'Carola' i 'Concorde' wynoszą około 1,5% na każde 30 dni przechowywania. Czeskie odmiany gruszek 'Erica' i 'Dicolor' wykazują najmniejsze ubytki masy owoców, w przeliczeniu na każdy miesiąc przechowywania odpowiednio 1% i 0,7%. Po 7 dniach dojrzewania w temperaturze 15oC, ubytki masy owoców mogą wynosić 1–2%. Ubytki masy gruszek u odmian 'Konferencja', 'Carola' czy 'Concorde' można zmniejszyć przykrywając skrzyniopalety w chłodni folią o grubości 0,05 mm.
Na grzybowe choroby przechowalnicze — szarą pleśń (Botritis cinerea) czy siną zgniliznę (Penicillium sp.) — najbardziej podatne są gruszki odmian 'Konferencja', 'Carola' i 'Concorde'. Nasilenie porażenia do 150 dnia przechowywania jest z reguły nieduże, potem najczęściej wyraźnie wzrasta. Warto zaznaczyć, iż przechowywanie bardzo dużych gruszek, na przykład odmiany 'Carola', sprzyja występowaniu sinej zgnilizny w znacznym nasileniu (16–25%). Jest to spowodowane tym, że podczas zbioru lub transportu do chłodni łatwo uszkodzić skórkę na dużych owocach, a tą drogą najczęściej wnika patogen. Na gruszkach odmian 'Erica' i 'Dicolor' objawy grzybowych chorób przechowalniczych występują sporadycznie. Fizjologiczne choroby przechowalnicze w znaczącym nasileniu występują jedynie u gruszek odmiany 'Concorde', które po 180 dniach przechowywania wykazują objawy rozpadu chłodniczego. | |||
|
| |||
| Dr Jan Błaszczyk jest pracownikiem Akademii Rolniczej w Krakowie | |||
