Numer 02/2003
Od początku tego roku zmieniły się niektóre przepisy dotyczące emerytów i rencistów, w tym osób pobierających rolnicze świadczenia emerytalno-rentowe. Poniżej Autorka przedstawia najważniejsze z wprowadzonych zmian.
| Podatek dochodowy od osób fizycznych | |
| W 2003 r. emeryci i renciści płacą ten podatek (Dz. U. z 2002 r., nr 200, poz. 1691) według skali podatkowej z 2002 r. Zmieniła się tylko miesięczna kwota, którą organy rentowe pobierają co miesiąc ze świadczenia jako zaliczkę na podatek (w 2002 r. wynosiła 43,18 zł, w 2003 r. — 44,17 zł). Emeryci lub renciści w 2003 r. nie zapłacą podatku, jeżeli ich łączny dochód z emerytury lub renty oraz innych przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym nie przekroczy 2789,68 zł. Jeżeli tym świadczeniobiorcom zostaną pobrane zaliczki na podatek, po zakończeniu roku 2003 będą one zwrócone. Może to dotyczyć zwłaszcza osób, którym KRUS wypłaca tylko część składkową emerytury lub renty, gdyż roczna suma składkowa tych świadczeń najczęściej nie przekracza kwoty wolnej od podatku.
Zmieniono termin, w jakim organy rentowe będą przekazywały świadczeniobiorcom informacje o dochodach z tytułu rent i emerytur (PIT-11A). Począwszy od rozliczenia roku podatkowego 2003 organ rentowy zobowiązany jest przekazać ten formularz, nie później niż do 31 stycznia następnego roku (jeszcze za 2002 r. organy rentowe przekażą go do 15 marca 2003 r.). Zasady przekazywania rocznego obliczenia podatku przez organ rentowy (PIT-40A) pozostały bez zmian (formularz przekazywany jest do 15 marca roku następnego). | |
|
| |
| Opodatkowanie niezrealizowanych świadczeń | |
| Od 1 stycznia 2003 r. organy rentowe zostały zobowiązane do pobierania podatku dochodowego od świadczeń pieniężnych wypłacanych na podstawie art. 136 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (od tzw. niezrealizowanych świadczeń). Zgodnie z tym przepisem, w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia pieniężne, te należne jej do dnia śmierci organ rentowy wypłaca: małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku — małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa rolnego. Gdy i takich nie ma — innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawał zmarły.
W świetle ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wszelkie świadczenia pieniężne wypłacane na podstawie cytowanego art. 136 (w tym dodatki do świadczeń emerytalno-rentowych, które przysługiwały zmarłemu) stanowią dla spadkobierców przychód z praw majątkowych podlegający opodatkowaniu. Do tej pory organy rentowe nie miały obowiązku pobierania zaliczki na podatek od tych świadczeń i wypłacały spadkobiercy emeryturę lub rentę zmarłego w kwocie brutto. Od 1.01.2003 r. od świadczeń wypłaconych w myśl tego przepisu organ rentowy ustala zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości 20% dochodu niezrealizowanego świadczenia (bez pomniejszania tego dochodu o kwotę zmniejszającą podatek). Opodatkowana jest kwota niezrealizowanego świadczenia wraz z dodatkami, jakie przysługiwały do emerytury lub renty. Przykład Po zakończeniu roku podatkowego organ rentowy sporządzi i przekaże osobie, której wypłacił niezrealizowane świadczenie, formularz PIT-8B (pierwszą taką informację oddziały regionalne przekażą po zakończeniu 2003 r.). Jeżeli osobą, która pobrała niezrealizowane świadczenie, będzie emeryt lub rencista, organ rentowy, który jednocześnie wypłacał świadczenie emerytalno-rentowe oraz wypłacił niezrealizowane świadczenie po śmierci emeryta lub rencisty, oprócz formularza PIT-8B, przekaże również — PIT-40A (gdy organ rentowy dokona obliczenia podatku emeryta lub rencisty) lub PIT-11A (gdy świadczeniobiorca nie będzie spełniał warunków do dokonania rocznego obliczenia podatku przez organ rentowy). | |
|
| |
| Składka na ubezpieczenie zdrowotne | |
| Od 1.01 2003 r. podwyższono składkę na ubezpieczenie zdrowotne do 8% podstawy jej wymiaru (Dz. U. z 2002 r., nr 200, poz. 1689). Ponieważ kwota składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, o którą zmniejszana jest zaliczka na podatek dochodowy, nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru składki, kwota tej ostatniej przekraczająca ten procent, będzie finansowana ze świadczenia emerytalno-rentowego.
Przykład Oddział regionalny KRUS ustalił, że zaliczka, jaką należy pobrać z emerytury rolniczej to 90 zł, składka na powszechnie ubezpieczenie zdrowotne (8% podstawy wymiaru) — 80 zł, a składka na powszechne ubezpieczenie społeczne (7,75% podstawy wymiaru) — 77,5 zł. Z zaliczki na podatek dochodowy KRUS potrąci 77,5 zł składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, a resztę zaliczki (12,5 zł) przekaże do urzędu skarbowego. Ponadto z emerytury zostanie potrącona reszta składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, czyli 2,5 zł (80 zł– 77,5 zł). | |
|
| |
| Renty inwalidzkie "wypadkowe" | |
| Od 1 stycznia 2003 r. obowiązują nowe zasady zmniejszenia i zawieszenia rent inwalidzkich rolniczych (Dz. U. z 2002 r., nr 199, poz. 1673), które przysługują z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, powstałej wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej. Od tego roku renty te są zawieszane lub zmniejszane na takich samych zasadach, jak "zwykłe" renty wypłacane z ubezpieczenia społecznego rolników, a więc w przypadku osiągania przez rencistę przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego.
Renty "wypadkowe" ulegną zmniejszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za poprzedni kwartał kalendarzowy, ogłoszonego przez Prezesa GUS (w styczniu i lutym 2003 r. — 1467,1 zł). Gdy kwota przychodu przekroczy 130% tego wynagrodzenia (w styczniu i lutym 2003 r. — 2724,6 zł) renty "wypadkowe" będą zawieszone. W przypadku rent rolniczych zawieszenie (zmniejszenie) dotyczy tylko części uzupełniającej renty, a więc świadczeniobiorca zawsze otrzyma jej część składkową. Obecna ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych zachowała możliwość pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy razem z emeryturą (a w przypadku świadczeń rolniczych — również z rentą inwalidzką rolniczą). Jednocześnie ustawa ta ograniczyła jednak możliwość pobierania więcej niż jednego świadczenia emerytalno-rentowego, gdy rencista osiąga jakikolwiek przychód z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. W takiej sytuacji rencista może otrzymać tylko jedno świadczenie — korzystniejsze lub przez niego wybrane. Do tego jednego świadczenia zastosowanie mają również podane wyżej zasady zmniejszania lub zawieszania, chyba że rencista jest równocześnie emerytem, który ukończył 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna). | |
|
| |
| Inwalidzi wojenni, wojskowi oraz kombatanci | |
| Ustawa z 11.10.2002 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych (Dz. U. z 2002 r. nr 181, poz. 1515) zmieniła ustawę z 24.01.1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2002 r., nr 42, poz. 371). Od 1.01.2003 r. wprowadzono nowe świadczenie — dodatek kompensacyjny. Dodatek ten, w wysokości 15% dodatku kombatanckiego (20,39 zł), organy rentowe powinny wypłacić w styczniowych terminach płatności emerytur i rent tym świadczeniobiorcom, którym wypłacany jest ryczałt energetyczny.
Wspomniana ustawa zmieniła również tę z 29.05.1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2002 r. nr 9, poz.87) i przyznała inwalidzie wojennemu zaliczonemu do I lub II grupy inwalidów — refundację w wysokości 50% opłaconej składki na obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów samochodowych lub na dobrowolne ubezpieczenie autocasco. Inwalida wojenny lub wojskowy może otrzymać refundację tylko wtedy, gdy samochód jest jego własnością i nie jest wykorzystywany do zarobkowego przewozu. W przypadku osób pobierających rentę inwalidy wojennego lub wojskowego łącznie z rolniczym świadczeniem emerytalno-rentowym — refundacji dokona, na wniosek uprawnionego, właściwy oddział regionalny KRUS, po okazaniu oryginału umowy ubezpieczenia i udokumentowaniu opłacenia składki. | |
|
| |
| Mgr Alicja Lejk-Kępka jest głównym specjalistą w Biurze Świadczeń centrali KRUS w Warszawie |