Numer 02/2003
Niezależnie od przyjętej koncepcji ochrony upraw, decyzja o momencie wykonania zabiegu ochronnego jest w dużym stopniu uzależniona od wczesnego wykrycia i prawidłowego zidentyfikowania szkodnika. W integrowanej ochronie roślin to stałe śledzenie stanu roślin, pojawiania się i rozwoju populacji szkodników — monitoring — ma podstawowe znaczenie. Przeprowadzony prawidłowo pozwala na zwalczenie agrofagów, zanim spowodują one znaczące uszkodzenia. oraz ocenę zmian zachodzących po zastosowaniu środków ograniczających ich występowanie.
| Jeśli właściciel czy zarządzający obiektem nie ma czasu na regularne przeglądanie upraw, kontrolę tablic lepowych oraz diagnostykę szkodników, należy wyznaczyć pracownika, który będzie za te prace odpowiedzialny. W celu ułatwienia mu pracy należy zaopatrzyć go w lupę oraz plan szklarni z wyszczególnionymi nawami i rzędami roślin — plan będzie służył do zapisywania miejsc, w których zaobserwowano pierwsze szkodniki, zawieszono barwne tablice lepowe i introdukowano pożyteczne organizmy. | |
|
| |
| Lustracje | |
| Zwłaszcza na początku uprawy należy je przeprowadzać jak najczęściej — przynajmniej dwa razy w tygodniu. Oczywiście nie jest możliwe skontrolowanie wszystkich roślin, dlatego sprawdzamy je wyrywkowo, ale zawsze na całej powierzchni uprawy i według tego samego schematu. Powinniśmy sprawdzić jak największą liczbę roślin, zaczynając od wejścia do szklarni, gdyż tam najczęściej pojawiają się problemy ze szkodnikami i chorobami. W nawach lustracja powinna być prowadzana na początku, w środku i na końcu rzędu oraz dodatkowo na kilku innych losowo wybranych roślinach. Szczególną uwagę należy zwrócić na te rosnące w pobliżu przesyłowych rur centralnego ogrzewania, przy ścianach silnie nasłonecznionych (południowa i zachodnia część szklarni) oraz przy wietrznikach i przejściach. W pierwszej kolejności należy zwracać uwagę na najczęściej uszkadzane części roślin: wierzchołki pędów, młode przyrosty, dolne strony liści i kwiaty. Osoba przeszkolona, z praktyką, powinna w czasie około 10 minut przeglądnąć 20 roślin na powierzchni około 300–400 m2. Można potrząsać roślinami w celu stwierdzenia obecności uskrzydlonych form szkodników (mączlików, miniarek, ziemiórek), a gdy obiekt jest chroniony biologicznie, także wcześniej introdukowanych pożytecznych organizmów. Chcąc wykryć wciornastki, należy otrząsać kwiaty nad kartką białego papieru — na takim tle są łatwe do zidentyfikowania.
Podczas kontrolowania uprawy oznaczamy miejsca występowania szkodników (tzw. ogniska) zawieszając na roślinach kolorowe, plastikowe znaczniki lub kawałki sznurków. Zaznaczamy takie miejsca na planie szklarni, a wynik lustracji zapisujemy w zeszycie. Opisanie i oznaczenie miejsc występowania szkodników pozwala na precyzyjne wprowadzenie ich wrogów naturalnych lub wykonanie jedynie punktowego opryskiwania środkiem chemicznym. Dzięki prowadzeniu dokumentacji możemy prześledzić rozwój populacji szkodników albo porównać miejsca ich występowania w kolejnych latach. | |
|
| |
| Rośliny pułapkowe | |
| Są one bardzo atrakcyjne pokarmowo dla szkodników, więc będziemy mogli je wykryć na tych roślinach zanim zasiedlą nasze uprawy. Ten sposób ułatwia jednocześnie prowadzenie lustracji. W uprawie ogórków jako roślinę pułapkową można wykorzystać oberżynę, a w uprawie pomidorów — ogórki. Poza wymienionymi wykorzystuje się również, między innymi pomidory, gerbery i fuksje do obserwacji mączlików; nagietki i róże — przędziorków; papryki i fuksje — mszyc; petunie i gloksynie — wciornastków. Rośliny pułapkowe sadzi się w uprawie równomiernie, około 100 szt./ha i od nich rozpoczyna kontrolę. Po stwierdzeniu obecności szkodników na tych roślinach należy jak najszybciej rozpocząć ochronę uprawy. | |
|
| |
| Tablice chwytne | |
| To kolejny, bardzo przydatny sposób wykrywania szkodników w szklarni. Tablice o odpowiednio dobranej barwie zwabiają uskrzydlone formy owadów, które przylepiają się do ich pokrytej niewysychającym klejem powierzchni. Do wykrywania wciornastków i ziemiórek używa się zazwyczaj tablic niebieskich, dla mączlików, miniarek, mszyc, wciornastków i ziemiórek — żółtych. Dzięki tablicom możemy bardzo precyzyjnie ustalić moment pojawienia się szkodników w uprawie. Znacznie łatwiej jest zauważyć i rozpoznać przylepione do nich, nieruchome owady, niż żywe osobniki na roślinach. Tablice lepowe należy zawiesić bezpośrednio po rozpoczęciu uprawy i przed pojawieniem się pierwszych szkodników, równomiernie na całej powierzchni obiektu, a w rzędach na przemian z przodu, w środku i na końcu, co najmniej 20 szt./ha. W miejscach pojawiania się pierwszych szkodników i ich gromadzenia się (w pobliżu drzwi, wietrzników, węzłów grzewczych itp.) wskazane jest umieszczenie dodatkowych tablic. Dolne krawędzie tablic powinny znajdować się zawsze kilka centymetrów powyżej wierzchołków roślin. Rozwieszając więcej tablic na małej powierzchni w miejscach występowania szkodników możemy prowadzić masowe odławianie form uskrzydlonych. Jednak do takiego sposobu odławiania bardziej nadają się specjalne barwne taśmy lepowe o długości 100 m i szerokości 30 lub 15 cm, które zawiesza się również bezpośrednio nad roślinami. Wynik obserwacji uprawy należy zapisywać w zeszycie oraz zaznaczać na planie szklarni. Informacja o odłowionych szkodnikach ma bardzo duże znaczenie przy prowadzeniu biologicznej metody ochrony roślin — według liczby schwytanych w ciągu określonego czasu agrofagów introdukujemy odpowiednią liczbę pożytecznych organizmów. | |
|
| |
| Mgr inż. Michał Pniak jest pracownikiem Akademii Rolniczej w Krakowie |