• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 03/2003

SAPARD – KROK PO KROKU CZ. II – BIZNESPLAN

W pierwszym artykule z cyklu o Sapardzie (HO 2/2003) Autorka przedstawiła ogólne informacje o tym programie oraz szczegółowo pierwszy etap, przez który muszą przejść zainteresowani, czyli zbieranie załączników. Poniżej opisuje kolejne zadanie, które wielu producentom wydaje się najtrudniejsze. Jest nim ułożenie biznesplanu, którego pozytywna ocena jest podstawą do zawarcia umowy (red.).
Załóżmy, że mamy zebrane już wszystkie niezbędne załączniki. Teraz możemy zgłosić się do najbliższego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w celu sporządzenia biznesplanu. Wykona go doradca, ale z pomocą zainteresowanego Sapardem. Pracownikowi ODR-u należy bowiem podać wszystkie informacje o gospodarstwie oraz o planach inwestycyjnych.

Inwestycje
W naszym przykładzie będą się na nie składać zakup nowego opryskiwacza sadowniczego (poprawi jakość produkcji w gospodarstwie), założenie w sadzie 1,5 ha kwater z nowymi odmianami jabłoni (odpornymi na parcha) oraz 0,5 ha — ze śliwami. Do nowych nasadzeń wykonane zostaną konstrukcje podporowe dla drzew oraz instalacja nawadniająca (dodatkowo system nawadniania będzie zainstalowany w starszej części sadu na powierzchni 1,5 ha). Wszystkie te inwestycje są zgodne z celami programu operacyjnego Sapard — poprawą jakości produkcji poprzez udoskonalenie wyposażenia technicznego gospodarstw, dostosowaniem warunków produkcji do wymogów acquis communautaire* oraz wykorzystaniem zapotrzebowania rynku na nowe produkty. Przed sporządzeniem biznesplanu należy dysponować ofertami dotyczącymi opryskiwacza i materiału szkółkarskiego oraz wykonania instalacji nawadniającej i konstrukcji podporowych. Kupowane maszyny i urządzenia muszą pochodzić z Unii Europejskiej lub państw do niej kandydujących. W naszym przypadku z zestawienia kosztów inwestycji wynika, że wartość żadnego ze składników nie przekracza 10 000 euro. Z tego powodu dla każdego wystarczy jedna oferta (przy wyższej wartości — co najmniej trzy).

W zestawieniu przedstawiamy planowane wydatki oraz określamy termin realizacji inwestycji — daty ich rozpoczęcia oraz zakończenia, z których pierwsza nie może być wcześniejsza niż 10 tygodni od daty złożenia wniosku. Jest to okres, w którym oddział regionalny Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa sprawdza złożone dokumenty oraz ich prawidłowość (istnieje jednokrotna możliwość uzupełnienia dokumentów). Termin zakończenia inwestycji nie może być późniejszy niż lipiec 2003 roku. Koszty kwalifikowane wynoszą w naszym przykładzie 80 000 zł, więc dotacja jaką uzyskamy po realizacji inwestycji to 40 000 zł.


Siła robocza
Po zestawieniu kosztów inwestycji uzupełniamy tabelę dotyczącą zasobów siły roboczej w gospodarstwie. Wpisujemy w kolejnych rubrykach wszystkie osoby stale pracujące w gospodarstwie. Nie uwzględniamy tych poniżej 16 roku życia. Zgodnie z normami przyjmujemy, że zatrudniony w pełnym wymiarze przepracowuje 2184 godzin rocznie (prace określamy w procentach, przyjmując 2184 godziny jako 100%). W zasobach siły roboczej wpisujemy również pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. W naszym przykładowym gospodarstwie nie ma pracowników stałych, ale są osoby pracujące sezonowo przy zbiorze owoców. Opłacenie pracy najemnej obciąża bezpośrednio koszty produkcji owoców i dlatego należy kwotę wpisać w pozycji "inne koszty bezpośrednie w zł/ha" przy działalności, której dotyczą.

Roboczogodziny pracowników najemnych wpisujemy w tabelę "zapotrzebowanie na siłę roboczą w gospodarstwie". Liczymy ogólne zapotrzebowanie dla poszczególnych działalności, a następnie określamy, z jakiej liczy roboczogodzin pracowników najemnych należy skorzystać ("donajem"). Należy pamiętać, między innymi, o zapotrzebowaniu na siłę roboczą związaną ze zwiększeniem różnorodności produkcji w gospodarstwie. W rubryce "bilans siły roboczej" może wystąpić nadwyżka zasobów własnej siły roboczej równocześnie z koniecznością najmu pracowników, gdyż w wielu gospodarstw często mamy do czynienia ze spiętrzeniem prac (na przykład przy zbiorze owoców i przycinaniu drzew).


Opis gospodarstwa
Kolejny rozdział biznesplanu dotyczy majątku, jakim dysponuje gospodarstwo. Należy opisać istniejące budynki i budowle wraz z podaniem roku budowy, powierzchni (w m2 ) oraz wartości. Konieczne jest sprawdzenie, czy wymiary budynków na polisie ubezpieczeniowej są zgodne z rzeczywistością, gdyż jest to przedmiotem kontroli ARiMR (rozbieżność nie może przekraczać 5%). Następnie wypisujemy wszystkie posiadane maszyny i urządzenia określając rok ich produkcji, stan techniczny oraz wartość. Po opisaniu majątku istniejącego, wymieniamy maszyny i urządzenia, które planujemy zakupić w okresie objętym planem. Jedna z tabel wymaga przedstawienia powierzchni gospodarstwa z wyszczególnieniem gruntów własnych i dzierżawionych oraz z podaniem klas bonitacyjnych. Informacje te muszą być zgodne z przedstawionymi aktami notarialnymi i zaświadczeniem z Urzędu Gminy (niezgodności należy wyjaśnić przed złożeniem wniosku). Po określeniu zasobów gruntów w gospodarstwie rozpisujemy sposób ich użytkowania.

Nadwyżka bezpośrednia
Jest to różnica pomiędzy wartością produkcji a kosztami bezpośrednimi. Te ostatnie w produkcji ogrodniczej dotyczą głównie zakupu nasion, nawozów mineralnych oraz środków ochrony roślin. Nadwyżki bezpośrednie liczymy na okres 6 lat, przyjmując 2002 rok jako wyjściowy, a 2007 rok (włącznie) — jako ostatni. Możemy pominąć tabele dotyczące podstawowej produkcji roślinnej i zwierzęcej (nie występujących w gospodarstwach ogrodniczych).

Następna rubryka dotyczy zwiększenia różnorodności produkcji gospodarstw rolnych. Opisujemy w tym miejscu rodzaj prowadzonej działalności ogrodniczej, produkty oferowane do sprzedaży, określamy rynki zbytu, sposób reklamy prowadzonej przez gospodarstwo, zatrudnienie, technologię produkcji, konkurencję oraz motywy podjęcia decyzji inwestycyjnej. Im więcej podamy informacji i bardziej szczegółowo opiszemy produkcję w gospodarstwie oraz motywy podjęcia decyzji, tym łatwiej oceniający zaakceptują nasz biznesplan. Część opisową uzupełniamy wyliczeniami ekonomicznymi. Te z zakresu zwiększenia różnorodności będą polegały na wykazaniu poprawy jakości produkcji owoców w gospodarstwie oraz kosztów i przychodów związanych z wprowadzeniem nowych odmian poszukiwanych na rynku.


Koszty stałe
W ich skład wchodzą czynsze dzierżawne, koszty naprawy i konserwacji budynków oraz maszyn, opłaty za wodę, opał, paliwa energię elektryczną, odsetki bankowe, podatki, ubezpieczenia i inne. Po przeanalizowaniu kosztów i przychodów gospodarstwa zastanawiamy się nad źródłami finansowania. Jedną z możliwości jest zaciągnięcie kredytu pomostowego. Spłatę kredytu umieszcza się w biznesplanie.

Następny element to inwestycje w gospodarstwie planowane na cały okres objęty biznesplanem. Należy wymienić zarówno te kwalifikowane do Sapardu, z uwzględnieniem źródeł ich finansowania, jak i przedsięwzięcia niewspomagane z tego programu. Określamy kwoty wkładu własnego, zaciągniętego kredytu (zgodnie z załączoną promesą kredytową) oraz procentowy udział dotacji Sapard w kosztach kwalifikowanych inwestycji.

Po uzupełnieniu tych informacji przechodzimy do wyliczenia przepływów pieniężnych w gospodarstwie. Po stronie wpływów przedstawiamy nadwyżkę z produkcji roślinnej i nadwyżkę związaną ze zwiększeniem różnorodności. Odejmujemy koszty stałe gospodarstwa i otrzymujemy dochód rolniczy brutto. Po odjęciu kosztów utrzymania rodziny, spłaty zadłużenia (rat kredytu) otrzymujemy nadwyżkę z gospodarstwa. Ta ostatnia wraz z dochodami zewnętrznymi i z tytułu sprzedaży majątku pokazują ogólną zdolność do samofinansowania, do poniesienia kosztów inwestycji (kwalifikowanych do Sapardu i pozostałych). Jeżeli z przepływów pieniężnych wynika, iż jesteśmy w stanie zrealizować planowane inwestycje, przechodzimy do zestawienia bilansu majątkowego gospodarstwa (na podstawie informacji z początkowych tabel opisujących majątek) i wyliczenia wskaźników ekonomicznych dla 2007 roku. Do tych ostatnich należą obrót aktywami, rentowność sprzedaży, rentowność aktywów ogółem i skorygowana rentowność aktywów ogółem (wszystkie potrzebne dane znajdują się już w wypełnionej części biznesplanu). Wartość wszystkich wskaźników powinna być wyższa niż 0. Wpisujemy dodatkowo informacje na temat wartości 1roboczogodziny w gospodarstwie, płacy minimalnej i stosunku dochodu rolniczego do płacy minimalnej.

Na tym kończymy wypełnianie biznesplanu dla gospodarstw ogrodniczych i wraz z kompletem dokumentów oraz wnioskiem składamy w oddziale ARiMR. Jeśli wniosek będzie zaakceptowany, dokumenty i biznesplan zostaną przekazane do oceny pod względem technicznym i ekonomicznym do Regionalnego Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich.


* — dorobek prawny UE (m.in. traktaty założycielskie, Jednolity Akt Europejski, traktat z Maastricht i Amsterdamu, ustawodawstwo wykonawcze, orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji, umowy miedzynarodowe)

Mgr Alina Lisowska jest koordynatorem działu ekonomiki i rozwoju wsi Wojewódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach, oddział w Sandomierzu