Numer 06/2003
W dwóch poprzednich numerach przedstawiłam zasady przyznawania i wypłaty zasiłku rodzinnego — świadczenia pieniężnego, które KRUS przyznaje ubezpieczonemu rolnikowi bądź osobie mającej ustalone prawo do emerytury lub renty rolniczej, na podstawie przepisów ustawy z 1 grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych (Dz. U. z 1998 r., nr 102, poz. 651, ze zm.). Drugim świadczeniem, przyznawanym przez KRUS na podstawie tej ustawy, jest zasiłek pielęgnacyjny, z którym rolnicy po raz pierwszy zetknęli się w 1978 roku.
| Świadczenie to wprowadziła ustawa z 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin. W systemie ubezpieczenia społecznego rolników zasiłek pielęgnacyjny funkcjonował do końca lutego 1995 r., a od następnego dnia — podobnie, jak w przypadku zasiłku rodzinnego — został wyłączony z systemu ubezpieczeń społecznych i zaczął przysługiwać wszystkim grupom społecznym na tych samych zasadach. | |
|
| |
| Komu przysługuje | |
| O ile zasiłek rodzinny przysługuje na członka rodziny (dziecko, małżonka), to uprawnionym do zasiłku pielęgnacyjnego może być także sam wnioskodawca. Świadczenie to może otrzymać również cudzoziemiec, który posiada kartę stałego pobytu lub status uchodźcy. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:
| |
|
| |
| Wysokość | |
| Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje w jednakowej wysokości wszystkim uprawnionym, niezależnie od rodzaju schorzenia. Kwota świadczenia zmienia się w miesiącu, w którym przeprowadzana jest waloryzacja emerytur i rent, a aktualną wysokość zasiłku (obowiązująca kwota przemnożona przez wskaźnik waloryzacji emerytur i rent) ogłasza prezes ZUS w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Od 1 marca 2003 r. zasiłek pielęgnacyjny dla jednej uprawnionej osoby wynosi 141,7 zł. | |
|
| |
| Zasiłek lub dodatek | |
| Uprawnionemu wypłaca się tylko jeden zasiłek pielęgnacyjny, a w przypadku zbiegu prawa do niego z prawem do dodatku pielęgnacyjnego, który przysługuje do emerytury lub renty —wypłaca się tylko ten drugi. Dodatek pielęgnacyjny wypłacany jest od miesiąca, od którego przyznano emeryturę lub rentę, bądź od miesiąca następnego po zaprzestaniu wypłaty zasiłku pielęgnacyjnego. Zapis o wypłacie dodatku pielęgnacyjnego zamiast zasiłku pielęgnacyjnego jest niekorzystny dla emeryta lub rencisty, który ukończył 75 lat, pobiera rolnicze świadczenie emerytalno-rentowe i nadal prowadzi gospodarstwo rolne. Osoba taka, mimo iż ma prawo do zasiłku pielęgnacyjnego i dodatku pielęgnacyjnego, nie ma bowiem prawa do wypłaty żadnego z nich. Mając prawo do zbiegu tych dwóch świadczeń osoba ta mogłaby otrzymywać dodatek pielęgnacyjny, gdyby nie art. 28 ust. 8 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zgodnie z tym przepisem emeryt (rencista), który otrzymuje świadczenie emerytalno-rentowe z KRUS, nie ma prawa do wypłaty dodatku pielęgnacyjnego z tytułu ukończenia 75 lat, jeżeli prowadzi działalność rolniczą. | |
|
| |
| Wymagane dokumenty | |
| Ustalenie uprawnień do zasiłku pielęgnacyjnego następuje na wniosek uprawnionego, jego przedstawiciela ustawowego lub innej osoby uprawnionej do reprezentowania. Wniosek mogą też zgłosić inne osoby, w tym pracownicy socjalni oraz przedstawiciele organizacji społecznych, jeżeli uprawniony nie ma możliwości zgłoszenia takiego wniosku lub to zaniedbuje. Rolnicy bądź osoby pobierające rolnicze świadczenia emerytalno-rentowe wniosek składają we właściwej jednostce organizacyjnej KRUS (placówka terenowa, oddział regionalny).
KRUS uprawnienia do zasiłku pielęgnacyjnego ustala na podstawie dokumentu stwierdzającego wiek (odpis skrócony aktu urodzenia lub wpis w dowodzie osobistym) lub orzeczenia o niepełnosprawności (w pierwszej instancji wydają go powiatowe zespoły do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności, w drugiej — wojewódzkie). O wydanie takiego zaświadczenia należy wystąpić z wnioskiem, do którego powinno być dołączone zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, wydane przez lekarza opiekującego się zainteresowaną osobą, oraz inne dokumenty umożliwiające zespołowi ustalenie stopnia niepełnosprawności. Jeżeli uprawniony do zasiłku pielęgnacyjnego przebywa w placówkach przedstawionych wcześniej, powinien przedstawić zaświadczenie placówki, z którego będzie wynikało, że w danym miesiącu ma prawo do wypłaty tego zasiłku (nie przebywa w placówce co najmniej przez 2 tygodnie). Jedną z istotnych zmian, którą wprowadzono od 1 stycznia 2002 r. do zasad przyznawania prawa do zasiłku pielęgnacyjnego jest to, że przysługuje on dziecku w wieku do lat 16 tylko wtedy, gdy zostanie ono uznane za osobę niepełnosprawną przez zespół orzekający o niepełnosprawności. Dla tych dzieci nie jest jednak ustalany stopień niepełnosprawności. Przed tą zmianą dzieci otrzymywały zasiłki pielęgnacyjne, gdy lekarz ubezpieczenia zdrowotnego stwierdził, że ze względu na stan zdrowia dziecko wymagało stałej opieki ze strony innej osoby. Gdy dziecko ukończyło 16 lat, zasiłek mógł być wypłacany nadal przez okres nauki w szkole (nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 24 lat), również na podstawie zaświadczenia wydanego przez lekarza leczącego. | |
|
| |
| Decyzja, wypłata i odwołania | |
| W sprawie zasiłku pielęgnacyjnego KRUS wydaje decyzję przyznającą (KRUS ROL-3) lub odmawiającą prawa (KRUS SR-19), od których przysługuje odwołanie do Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.
Zasiłek pielęgnacyjny, przysługujący niepełnoletnim dzieciom albo pełnoletniemu dziecku lub małżonkowi, nie mającym zdolności do czynności prawnych, wypłaca się rodzicowi (małżonkowi) bez podpisywania wniosku przez osobę, na którą zasiłek pielęgnacyjny przysługuje. Natomiast dzieci pełnoletnie czy małżonek powinny złożyć oświadczenie, że wyrażają zgodę na wypłatę zasiłku do rąk rodzica (drugiego małżonka). W przypadku śmierci uprawnionego przed podjęciem należnego mu zasiłku pielęgnacyjnego, świadczenie wypłaca się małżonkowi uprawnionego lub dzieciom, z którymi uprawniony prowadził wspólne gospodarstwo domowe. Zasiłek za dany miesiąc kalendarzowy wypłaca się najpóźniej do 15. dnia następnego miesiąca. Wypłatę świadczenia rozpoczyna się od miesiąca kalendarzowego, w którym powstało prawo do zasiłku, jednak za okres nie dłuższy niż jeden miesiąc wstecz, od miesiąca, w którym wniosek został zgłoszony. Jeżeli odmowa wypłaty lub ustalenie wysokości tego zasiłku było błędem organu wypłacającego zasiłek, wypłata może nastąpić najdalej za 3 lata wstecz, licząc od dnia złożenia wniosku o sprostowanie błędu lub od dnia wydania decyzji z urzędu, która prostuje błąd. Uprawniony do zasiłku pielęgnacyjnego obowiązany jest zawiadomić płatnika o okolicznościach powodujących ustanie prawa do świadczenia (zasiłek pobrany nienależnie będzie musiał być zwrócony wraz z odsetkami). | |
|
| |
| Trzecim świadczeniem, które przysługuje na podstawie ustawy z 1 grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych, jest zasiłek wychowawczy. Przepisy o urlopach wychowawczych nie dotyczą jednak osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników, zatem rolnicy nie mają również prawa do zasiłków wychowawczych. | |
|
| |
| Mgr Alicja Lejk-Kępka jest głównym specjalistą w Biurze Świadczeń KRUS centrali w Warszawie |