Złożenia wniosku wymagają, między innymi, sprawy o:

• przyznanie prawa do emerytury lub renty (w tym w drodze wyjątku przez prezesa KRUS);
• przyznanie dodatków do emerytury lub renty;
• indywidualne podwyższenie emerytury lub renty;
• zawieszenie wypłaty części uzupełniającej emerytury lub renty, gdy po otrzymaniu prawa do nich uprawniony rozpocznie działalność rolniczą (jeżeli organ rentowy otrzyma z innego źródła informację o prowadzeniu działalności rolniczej zawiesza wypłatę świadczenia również z urzędu);
• wznowienie wypłaty zawieszonej części uzupełniającej emerytury lub renty albo wstrzymanego świadczenia (np. okresowej renty inwalidzkiej, renty rodzinnej);
• ponowne ustalenie prawa lub wysokości świadczenia, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedstawione nowe dowody lub ujawnione nowe okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń i ich wysokość (organ rentowy w takiej sytuacji ma również możliwość działania z urzędu);
• wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej oraz ponowne ustalenie tej renty;
• zawieszenie części uzupełniającej emerytury lub renty w związku z osiąganiem przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu oraz wznowienie wypłaty świadczeń po ustaniu zatrudnienia;
• wypłatę upoważnionej osobie świadczenia emeryta lub rencisty w kraju lub na jego rachunek bankowy w kraju (dotyczy osób, którym KRUS przyznał emeryturę lub rentę, a które wyjechały za granicę);
• umorzenie należności z tytułu nienależnie pobranych przez emeryta lub rencistę świadczeń lub zastosowanie ulg w ich spłacie;
• wypłatę niezrealizowanego świadczenia (wypłata członkom rodziny świadczeniobiorcy emerytury lub renty, których uprawniony nie pobrał do dnia śmierci).

Co uznaje się za wniosek?

Za wniosek o emeryturę lub rentę uważa się zgłoszone na piśmie lub ustnie do protokołu żądanie przyznania świadczenia emerytalno-rentowego oraz przysługujących do tych świadczeń dodatków, jak również wznowienie postępowania w sprawie już rozstrzygniętej prawomocną decyzją (np. wniosek o zwiększenie części składkowej emerytury lub renty inwalidzkiej rolniczej w związku z doliczeniem okresu innego ubezpieczenia społecznego, po zakończeniu zatrudnienia). W tym ostatnim przypadku wniosek musi być złożony na piśmie. KRUS przygotował druki wniosków dla poszczególnych rodzajów świadczeń, ale zainteresowani niekoniecznie muszą ich używać. Każde pisemne żądanie przyznania świadczenia emerytalno-rentowego, o ile będzie zawierało niezbędne informacje, KRUS może bowiem potraktować jako wniosek o świadczenia. Do wniosku powinny być dołączone wymagane dokumenty (w zależności od rodzaju żądanych świadczeń).

Kto składa?

Wniosek o emeryturę lub rentę rolniczą składa rolnik (domownik) lub jego pełnomocnik. Może nim być każda osoba fizyczna, nieograniczona w zdolności do czynności prawnych i działająca na podstawie pełnomocnictwa. Za pełnomocnika zainteresowanego uważa się również członka najbliższej rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym albo opiekuna prawnego, przedstawiciela organizacji lub instytucji związkowej (np. związku emerytów i rencistów), jeżeli działają za zgodą zainteresowanej osoby.

Pracownik KRUS jest obowiązany wniosek przyjąć, nawet jeżeli jego zdaniem, wnioskodawca nie spełnia warunków wymaganych do przyznania emerytury lub renty. Wniosek stanowi bowiem podstawę do wydania decyzji, od której wnioskodawcy przysługuje prawo wniesienia odwołania. Jeżeli wnioskodawca nie spełnia warunków do przyznania świadczenia, którego dotyczył wniosek, ale z akt sprawy wynika, że spełnia warunki wymagane do przyznania innego świadczenia emerytalno-rentowego, organ rentowy zobowiązany jest rozpatrzyć uprawnienia do tego innego świadczenia.

Gdzie składać?

Wnioski o przyznanie rolniczej emerytury lub renty przyjmują i kompletują oddziały regionalne i placówki terenowe KRUS, właściwe dla miejsca położenia gospodarstwa rolnego. Złożenie wniosku w niewłaściwej jednostce, oddziale lub organie rentowym (np. w KRUS zamiast w ZUS) nie oznacza, że dokument ten zostanie odesłany zainteresowanemu — KRUS przekaże wniosek do właściwego organu rentowego. W przypadku wznowienia postępowania zakończonego decyzją prawomocną, dotyczącego ponownego ustalenia wysokości emerytury lub renty lub zmiany świadczeń, przyznania dodatku dla danego świadczenia lub wypłaty niezrealizowanego świadczenia, wnioski przyjmują oddziały regionalne KRUS, które wydały decyzję lub które wypłacają świadczenie (właściwe ze względu na miejsce zamieszkania emeryta lub rencisty). Wniosek o przyznanie emerytury lub renty w drodze wyjątku (dotyczy osób, którym wydano decyzję odmawiająca prawa do ustawowej emerytury lub renty), powinien być złożony w oddziale, który wydał decyzję odmawiającą prawa do świadczenia, lub skierowany bezpośrednio do prezesa KRUS.

Data złożenia

Szczególna rola wniosku w postępowaniu emerytalno-rentowym wynika nie tylko z tego, że stanowi on podstawę do rozpatrzenia sprawy i wydania decyzji administracyjnej, ale i faktu, że data jego złożenia wpływa na datę, od której KRUS podejmuje wypłatę przyznanej emerytury lub renty. Zdarza się, że do organów rentowych zgłaszają się niezadowoleni emeryci, którym organ rentowy rozpoczął wypłatę emerytury nie od ukończenia wieku emerytalnego, ale od miesiąca złożenia wniosku o emeryturę. Takie działanie KRUS jest prawidłowe i wynika z zasady wypłaty świadczeń począwszy od dnia powstania prawa do nich, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Przepisy przewidują jednak kilka odstępstw, czego przykładem może być wypłata renty rodzinnej. W razie zgłoszenia wniosku o to świadczenie w miesiącu przypadającym bezpośrednio po miesiącu, w którym zmarł ubezpieczony emeryt lub rencista, rentę rodzinną wypłaca się od dnia śmierci, nie wcześniej jednak niż od czasu spełnienia warunków wymaganych do tej renty przez uprawnionych członków rodziny.

W razie ponownego ustalenia prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenie może być również wypłacone za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego.

Data złożenia wniosku ma znaczenie również przy wznawianiu wypłaty świadczenia emerytalno-rentowego (lub jego części), gdy zostało ono wstrzymane z powodu okoliczności określonych przepisami. Gdy ustanie przyczyna powodująca wstrzymanie wypłaty, świadczenie wypłaca się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od tego, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty. I tu jednak zdarzają się odstępstwa — między innymi, wypłata emerytury lub renty, która została wstrzymana, bo organ rentowy z przyczyn niezależnych od siebie nie mógł świadczenia doręczyć. W takim przypadku organ rentowy wznowi świadczenie od miesiąca, w którym zostało ono wstrzymane, jednak za okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zainteresowany zgłosił wniosek o wznowienie wypłaty świadczenia. Mówiąc o dacie złożenia wniosku przyjmuje się, że jest to data: złożenia wniosku na piśmie w KRUS, ustnego zgłoszenia do protokołu, sporządzenia wniosku (na przykład przez zakład karny lub areszt śledczy uprawniony do przyjmowania wniosków) lub nadania go w urzędzie pocztowo-komunikacyjnym czy konsularnym. Za datę tę uważa się również datę złożenia wniosku w innych niż właściwe organach rentowych, jeżeli do ich kompetencji należą również sprawy świadczeń emerytalno-rentowych.

Gdy KRUS odmówi prawa do emerytury i pouczy zainteresowanego o możliwości ubiegania się rentę inwalidzką (jeżeli z akt wynika, że zainteresowany może uzyskać prawo do tego świadczenia), a w ciągu miesiąca od daty pouczenia, zostanie zgłoszony wniosek o tę rentę, to za datę zgłoszenia wniosku o rentę zostanie przyjęta data złożenia wniosku o emeryturę.

Wycofanie

Wnioskodawca może wycofać wniosek o emeryturę lub rentę, jednak nie później niż do dnia uprawomocnienia decyzji (do miesiąca od dnia doręczenia decyzji). Skorzystanie z tego prawa jest istotne w przypadku osób, które oprócz ubezpieczenia rolniczego, podlegały również innemu ubezpieczeniu społecznemu, a nie legitymują się wymaganym do emerytury rolniczej okresem rolniczego ubezpieczenia emerytalno-rentowego. KRUS ustalając prawo do emerytury rolniczej może uwzględnić okresy innego ubezpieczenia społecznego, a wtedy wykorzystany raz okres nie może być ponownie uwzględniony (gdyby zainteresowany wystąpił również o przyznanie emerytury do ZUS). Może więc okazać się, że wcześniejsze wystąpienie z wnioskiem o emeryturę rolniczą będzie mniej korzystne. Wycofanie wniosku o emeryturę rolniczą w stosownym czasie pozwoli na uniknięcie takiej sytuacji.

Złożenie wniosku i uzyskanie decyzji przyznającej prawo do emerytury lub renty pozwala zorientować się w wysokości przysługującego świadczenia. Jeżeli zainteresowany stwierdzi, że nie jest to kwota, jakiej by oczekiwał, ma możliwość zrezygnowania z przyznanego świadczenia poprzez wycofanie wniosku przed uprawomocnieniem się decyzji.

Mgr Alicja Lejk-Kępka jest głównym specjalistą w Biurze Świadczeń Centrali KRUS w Warszawie.