Lepsze plonowanie

Do niedawna wśród producentów borówki wysokiej panowało przekonanie, że rośliny rozmnażane in vitro gorzej plonują od rozmnażanych wegetatywnie. Od wielu jednak lat gatunek ten rozmnażany jest w laboratoriach, a plantacje zakładane z takiego materiału bardzo dobrze plonują. Potwierdzają to wyniki doświadczeń prowadzonych przez ISK w Skierniewicach. Odmiany borówki wysokiej, na przykład 'Patriot', 'Duke', 'Spartan', rozmnażane in vitro po posadzeniu rosły silniej niż rozmnażane tradycyjnie, przez co także lepiej plonowały.

Według Bohdana Kozińskiego z ISK, ściółkowanie plantacji borówki trocinami (fot. 1) lub korą poprawia nawet dwukrotnie plonowanie. Najlepsze wyniki uzyskuje się, gdy przed założeniem plantacji kora lub trociny zostaną wymieszane z glebą i obsypie się krzewy jedną z tych ściółek. Istotne znaczenie ma także nawożenie azotowe. Najwyższy wzrost plonów na poletkach, na których przyorano trociny i obsypano nimi krzewy uzyskano nawożąc rośliny azotem w dawce 60 kg/ha. U roślin obsypanych korą lepsze rezultaty uzyskiwano zwiększając dawkę nawozów azotowych do 120 kg/ha.

FOT. 1. ŚCIÓŁKOWANIE PLANTACJI POWODUJE ZNACZNY WZROST PLONU

Plonowanie na plantacjach borówki wysokiej można także poprawić uzupełniając nawożenie posypowe (traktowane jako podstawowe) za pomocą fertygacji. Jak podaje prof. dr hab. Andrzej Komosa z Akademii Rolniczej w Poznaniu w materiałach konferencyjnych, samo nawadnianie kropelkowe powoduje silne wypłukanie składników pokarmowych pod kroplownikiem. Efekt ten jest szczególnie niekorzystny dla borówki, która ma niewielki system korzeniowy. Racjonalna fertygacja pozwala jednak, zwłaszcza w okresach suszy, wprowadzać do gleby wszystkie makro- i mikroelementy. Poprzez podawanie zakwaszonej kwasem siarkowym pożywki można także łatwo utrzymać kwaśny odczyn gleby.

Schładzanie

W kraju uprawa borówki wysokiej intensywnie się rozwija, coraz większa podaż owoców skoncentrowana w okresie dojrzewania 'Bluecropa' będzie przyczyną spadku cen. Dlatego coraz więcej uwagi poświęca się przechowywaniu tych owoców. Jednym z podstawowych warunków, decydujących o możliwości przechowywania owoców borówki wysokiej, jest natychmiastowe schłodzenie jagód po zerwaniu z krzewu. Spośród metod pozwalających na szybkie obniżenie temperatury owoców przeznaczonych do bezpośredniego spożycia — chłodzenie próżniowe, lodem, wodą lub powietrzem — można korzystać tylko z tej ostatniej. W ISK najlepsze efekty uzyskuje się wykorzystując wymuszony obieg powietrza — system tunelowy lub podwójnej ściany. Ten ostatni eliminuje mieszanie powietrza chłodzonego z ogrzanym. W prawidłowo zbudowanym obiekcie, za pomocą powietrza o temperaturze 0,5°C owoce o temperaturze 24°C można schłodzić do 4°C w ciągu około 1,5 godziny. Dopracowania wymaga problem kondensacji pary wodnej na powierzchni owoców.

Przechowywanie owoców

W doświadczeniach prowadzonych przez prof. dr. hab. Kazimierza Tomalę z SGGW stwierdzono, że owoce borówki wysokiej w chłodni zwykłej można przetrzymywać przez 2 tygodnie. Przechowywaniu najbardziej sprzyja kontrolowana atmosfera, która pozwala na utrzymanie wysokiej jakości owoców, na przykład odmiany 'Bluecrop' przez 6 tygodni. Podobnie jak w przypadku jabłek, owoce, które mają być przetrzymywane w kontrolowanej atmosferze, powinny być zebrane w ciągu kilku dni, a skład gazowy w możliwie krótkim okresie sprowadzony do wartości docelowej. Po pięciu tygodniach przechowywania jagód w KA wysoką jędrność miąższu zachowywały owoce umieszczone w atmosferze o składzie gazowym (CO2 : O2) — 12 : 12; 12 : 6, 12 : 3. Podczas obrotu w temperaturze pokojowej procent owoców zdrowych drastycznie maleje, dlatego wysokiej jakości owoce po przechowywaniu powinny być sprzedawane z lad chłodniczych.

Nowe wrzosowate

Gatunkiem, który od niedawna proponuje się do zakładania plantacji towarowych, jest borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea). Możliwości jej sprzedaży na rynku owoców deserowych są niewielkie, bardzo duże jest natomiast zapotrzebowanie przetwórstwa i szanse eksportu owo-ców schłodzonych.
W ubiegłym roku za owoce borówki brusznicy płacono 5–6 zł/kg. Wymagają one zbioru ręcznego — przez wyczesywanie specjalnym grzebieniem jedna osoba w ciągu dnia może tą metodą zebrać około 80 kg jagód.

Borówka brusznica bardzo dobrze udaje się na wrzosowiskach lub kwaśnych, ale nie zlewnych torfowiskach.
Z powodzeniem może być także uprawiana na glebach mineralnych, piaszczystych o uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych, optymalny odczyn to pH 3–4. Na krajowym rynku znajdują się w sprzedaży wyhodowane w Szwecji odmiany 'Sanna', 'Linnea', 'Ida' i 'Sussi'. Ich zaletą jest równoczesne dojrzewanie wszystkich jagód (fot. 2) w sierpniu, przez co nie ma problemów ze zbiorem. Szczególnie obiecująco zapowiadają się 'Sanna' i 'Linnea', które owocują corocznie, a owoce mają zebrane w duże grona na zewnętrznej części krzewinek, co ułatwia zbiór.

FOT. 2. OWOCE NOWYCH ODMIAN BORÓWKI BRUSZNICY DOJRZEWAJĄ RÓWNOMIERNIE (TU 'LINNEA')

Warto zainteresować się także borówką średnią (fot. 3), często nazywaną także półwysoką. Jest to krzyżówka borówki wąskolistnej (Vaccinum angustifolium) i borówki wysokiej (Vaccinium corymbosum). Krzewy tego gatunku osiągają maksymalnie wysokość 120 cm (fot. 4), mają podobne wymagania (glebowe i klimatyczne), jak borówka wysoka, są jednak bardziej odporne na podwyższone pH i gorsze warunki powietrzno-wodne. Owoce mają znacznie drobniejsze od borówki wysokiej — maksymalna średnica to 10 mm i masa 0,8–1 g, bardziej od nich aromatyczne, zawierają więcej antocyjanów, przez co mogą stanowić cenny surowiec dla przetwórstwa, zwłaszcza jako dodatek do jogurtów, kefirów czy lodów. Najbardziej znane obecnie odmiany borówki średniej to 'North Country', 'Northblue', 'Emil' i 'Putte'.

FOT. 3. ODMIANY BORÓWKI ŚREDNIEJ DOBRZE SIĘ KRZEWIĄ JUŻ W SZKÓŁCE

FOT. 4. W TOWAROWEJ UPRAWIE BORÓWKI ŚREDNIEJ, DZIĘKI DUŻEMU ZAGĘSZCZENIU ROŚLIN, MOŻNA UZYSKAĆ STABILNY, DUŻY PLON