Niższa produkcja

W 2002 r. na świecie wyprodukowano 3,237 mln t truskawek. Udział polskich truskawek wynosił około 5%. Lepiej wypadamy na tle Europy. Nasze plantacje w 2002 r. stanowiły — według FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa) — 30% powierzchni uprawy truskawek na naszym kontynencie i dawały 12% europejskiej produkcji. Polska zajmuje drugie miejsce w produkcji tych owoców w Europie (wyprzedza nas Hiszpania, która w 2002 r. wyprodukowała około 330 000 t truskawek). Naszym problemem są niskie plony z jednostki powierzchni — w 2002 r. średnio 4 t/ha. Dla porównania, w Hiszpanii wynosiły one — około 40 t/ha, we Włoszech — 21 t/ha, a w Niemczech — 11 t/ha (dane FAO z 2002 r.). Statystyka FAO nie rozróżnia jednak upraw polowych od tych pod osłonami, co nie daje miarodajnej oceny.

W sezonie 2002 r. łączna produkcja polskich truskawek wyniosła 153 000 t (w 2001 r. — 242 000 t. W 2003 r. wskutek obniżenia areału upraw (w 2001 r. truskawki uprawiano na 66 000 ha, rok później — na 38 000 ha) oraz plonów zbiory były niższe.

Galopujące ceny

Truskawki wczesne spod osłon kupowano w spółdzielniach od końca maja (po 10 zł/kg). Na początku czerwca ceny spadły do 5 zł/kg. Średnio za truskawki spod osłon płacono w sezonie 2003 r. — 7,50 zł/kg. Rok temu zaczęto je kupować o 8–10 dni wcześniej i średnia majowa cena wynosiła 4,92 zł/kg. Na rynkach hurtowych krajowe truskawki spod osłon sprzedawano po 9–14 zł/kg, a nawet 20 zł/kg w maju. Owoce takie uzyskują więc bardzo korzystne ceny, choć okres ich sprzedaży jest stosunkowo krótki. Gdy wiosna jest upalna, szybko wchodzą do obrotu truskawki polowe i notowania się obniżają.

Skup truskawek polowych w spółdzielniach ogrodniczych w 2003 r. też rozpoczął się później niż przed rokiem — około 10 czerwca. Za pierwsze partie owoców deserowych z szypułką płacono 2–3,50 zł/kg, średnio — 2,66 zł/kg (o połowę więcej niż przed rokiem). Za truskawki bez szypułek spółdzielnie kupujące je na zlecenie zakładów przetwórczych płaciły 2,50 zł/kg. Bezpośrednio w zakładach można było za takie owoce otrzymać 2,68 zł/kg (o 65% więcej niż w tym samym okresie ubiegłego roku). Ceny wzrastały w galopującym tempie. Już w następnym tygodniu kupowano truskawki z szypułką średnio po 3,03 zł/kg, a bez szypułek — po 3,77 zł/kg. Ze względu na duże zapotrzebowanie na truskawki do mrożenia, spółdzielnie większość owoców kupowały na zlecenie zakładów przetwórczych. Średnio w całej kampanii za truskawki z szypułką (deserowe) płacono w spółdzielniach 3,30 zł/kg (rys. 1), a za owoce bez szypułek do przetwórstwa — 4,37 zł/kg (rys. 2). W porównaniu ze średnimi cenami
z 2002 r., tegoroczne wzrosły odpowiednio o 63% i o 112%.

RYS. 1. CENY SKUPU TRUSKAWEK Z SZYPUŁKĄ W SPÓŁDZIELNIACH OGRODNICZYCH

RYS. 2. CENY SKUPU TRUSKAWEK BEZ SZYPUŁKI W ZAKŁADACH PRZETWÓRCZYCH

W wyniku mniejszej ilości dobrego surowca w 2002 r., w tym sezonie zakłady przetwórcze oferowały ceny dwukrotnie wyższe niż w 2001 r. (2,07 zł/kg) za truskawki bez szypułek. Sezon 2003 rozpoczął się ceną 2,68 zł/kg (loco zakład), ale już po tygodniu za takie owoce oferowano 3,56 zł/kg w punktach skupu przetwórni, a o 30 groszy więcej, jeśli surowiec dowieziono do zakładu. Przez cały sezon trwał więc wyścig cenowy. Większe, bogatsze zakłady miały możliwości oferowania wyższych, bardziej atrakcyjnych cen — czasami nawet powyżej 6 zł/kg. Tegoroczny sezon skupu truskawek bez szypułek w zakładach przetwórczych zakończył się średnią ceną 4,31 zł/kg (w 2002 r. — 2,07 zł/kg).

Polskie truskawki deserowe oferowano również na rynkach hurtowych w Niemczech. W trzeciej dekadzie czerwca w Berlinie płacono za nasze owoce o średnicy do 22 mm 100–140 euro/100 kg (we Frankfurcie 200 euro/100 kg). Dla porównania, za takie truskawki produkcji niemieckiej oferowano odpowiednio: 60–90 euro/100kg i 150–220 euro/100 kg.

W oczekiwaniu na polski surowiec

Nasz kraj eksportuje truskawki schłodzone oraz mrożone (te zdecydowanie przeważają). Przed sezonem skupu truskawek dla przetwórstwa importerzy z niecierpliwością oczekiwali na polskie truskawki, ze względu na braki zapasów mrożonek w magazynach. Na wiosnę za polskie mrożone truskawki drugiej klasy, niekalibrowane płacono na rynkach europejskich 1,40–1,45 euro/kg, o 65–70% więcej niż rok wcześniej (0,85 euro/kg). W 2002 r. wysłaliśmy za granicę 127 300 t mrożonych owoców i był to najlepszy wynik w ostatnich 7 latach (w 2001 r. — 126 600 t). Wartość eksportu wyniosła 117,2 mln USD i była o 39% wyższa od  uzyskanej w 2001 r. (84,5 mln USD). Cena eksportowa w 2002 r. (rys. 3) kształtowała się na poziomie 0,92 USD/kg (w roku poprzednim — 0,67 USD/kg). Bieżący sezon ze względu na duży popyt na mrożone polskie truskawki prawdopodobnie przyniesie wzrost ceny eksportowej. Ostateczne dane będą znane dopiero na początku 2004 r. Z informacji uzyskanych od eksporterów wynika, że cena truskawek mrożonych drugiej klasy, niekalibrowanych wynosiła podczas tegorocznych zbiorów 1,20–1,60 euro/kg.

RYS. 3. ŚREDNIE CENY EKSPORTOWE TRUSKAWEK MROŻONYCH

Opłacalność

Dane Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ wykazują, że średnia cena skupu truskawek w sezonach 1999–2002 nie pokrywała jednostkowych kosztów produkcji tych owoców. Należy jednak zauważyć, że w zeszłym roku — ze względu na niższą podaż i lepsze ceny — opłacalność produkcji się poprawiła. Doświadczenia wielu lat wskazują na to, że większe zyski można osiągnąć, gdy zbiory krajowe nie przekraczają 180 000–200 000 t i nie dochodzi do załamania cen na naszym rynku. Ważna jest intensyfikacja produkcji i zwiększanie plonów z jednostki powierzchni. Produkcja truskawek w Polsce wciąż charakteryzuje się rozdrobnieniem, niskimi przeciętnymi plonami (często owoce te są uprawiane "przy okazji" w gospodarstwach typowo rolniczych, nastawionych na uzyskiwanie dochodów z innych upraw). Jak wykazał ostatni Powszechny Spis Rolny w 2002 r. — mamy w Polsce 196 200 gospodarstw zajmujących się uprawą truskawek (6,7% ogółu polskich gospodarstw rolnych). Stabilniejszą sytuację na rynku zapewniłaby racjonalna polityka wieloletnich kontraktacji surowca prowadzona przez zakłady przetwórcze.