Ograniczyć straty

Na uszkodzenia jabłek w czasie transportu wpływają głównie: podatność odmiany na uszkodzenia, metoda transportu oraz rodzaj opakowania, do którego zbierane są owoce. Badania wykazały, że jabłka zbierane i transportowane w drewnianych skrzyniopaletach o pojemności 330 kg uszkadzane są w mniejszym stopniu niż w opakowaniach o pojemności 25–30 kg. Uszkodzenia jabłek można dodatkowo ograniczyć zastępując drewniane skrzyniopalety opakowaniami wykonanymi ze sklejki, a ich wyłożenie pianką zmniejsza sumę uszkodzeń o kolejne 35–40%.

Wybór optymalnej dla danego gospodarstwa metody transportu zależy przede wszystkim od masy przewożonych w sezonie owoców oraz odległości sadu od miejsca ich przechowywania. Im są większe, tym bardziej efektywne powinny być użyte środki techniczne. Ze względów ekonomicznych przyjmuje się, że pojazdy przewożące jednocześnie do 4 skrzyniopalet powinny być stosowane na odległościach do 1,5 km. Dłuższe drogi dojazdowe wymagają przeładunku owoców na środki o większej ładowności. Od ładowności środka transportowego zależy także liczba operacji przeładunkowych, a im jest ich więcej, tym ryzyko uszkodzeń wzrasta.

CHARAKTERYSTYKA BADANYCH ŚRODKÓW TRANSPORTOWYCH

* - wysokość przyczepy ze zdemontowanymi ścianami skrzyni ładunkowej

Porównanie środków transportu

Porównanie wpływu rodzaju środka transportowego oraz prędkości jazdy na powstawanie uszkodzeń owoców przeprowadzono w Zakładzie Mechanizacji ISK w Skierniewicach. Oceniono cztery najpowszechniejsze w kraju metody przewożenia jabłek w skrzyniopaletach (tabela):

• ciągnik z czołowym i tylnym podnośnikiem widłowym,
• samorozładowczą przyczepę sadowniczą (fot. 1),
• specjalistyczną samozaładowczo-samorozładowczą przyczepę Pyro-s (fot. 2),
• uniwersalną przyczepę rolniczą.

FOT. 1. SAMOROZŁADOWNICZA PRZYCZEPA SADOWNICZA

FOT. 2. PRZYCZEPA PYRO-S

Ocena uszkodzeń

Jabłka transportowano po drodze utwardzonej w sadzie oraz po asfaltowej drodze zewnętrznej z trzema prędkościami — 14 km/godz., 20 km/godz. i 26 km/godz. Uszkodzenia przewiezionych jabłek porównywano z uszkodzeniami owoców w skrzyniach pozostawionych w sadzie. Owoce oceniano w czterech klasach, z których pierwszą stanowiły owoce nieuszkodzone lub z nieznacznymi uszkodzeniami, klasę czwartą te o najpoważniejszych uszkodzeniach, nienadające się do obrotu handlowego.

Wyniki badań pozwalają na stwierdzenie, że uszkodzenia jabłek w transporcie do miejsca przechowywania są większe niż powstające podczas zbioru i napełniania skrzyniopalet. Ponad 95% owoców w skrzyniopaletach pozostawionych w sadzie zostało sklasyfikowane w klasie I. Tylko około 2% stanowiły najbardziej uszkodzone owoce klasy IV, uszkodzenia te dotyczyły głównie spodnich warstw w skrzyniach. Po przewiezieniu jabłek do chłodni obserwowano obniżenie ich jakości. Udział owoców klasy I zmniejszał się nawet poniżej 80% (rys. 1), jednocześnie wzrastała liczba bardziej uszkodzonych owoców klasy II. Wśród odmian podatnych na uszkodzenia mechaniczne (np.'McIntosh'), wyższe prędkości przejazdu powodowały istotny wzrost liczby najbardziej uszkodzonych owoców klasy IV (rys. 2).

RYS. 1. UDZIAŁ JABŁEK 'IDAREDA' NIEUSZKODZONYCH KLASY I PRZEWOŻONYCH W SKRZYNIOPALETACH

RYS. 1. UDZIAŁ JABŁEK 'MCINTOSH' NIEUSZKODZONYCH KLASY I PRZEWOŻONYCH W SKRZYNIOPALETACH

Przeprowadzone badania wykazały wyraźny związek  metody transportu z powstającymi uszkodzeniami jabłek. Najpoważniejsze uszkodzenia obserwowano w transporcie ciągnikiem z podnośnikami widłowymi. Niezależnie od prędkości jazdy, liczba owoców I klasy zmniejszyła się istotnie w stosunku do owoców nieprzewożonych. Bezpieczniejszym środkiem transportowym okazała się przyczepa samorozładowcza — przewożenie owoców z najniższą prędkością nie powodowało obniżenia ich jakości. Wyższe powodowały co prawda zwiększenie uszkodzeń owoców, w mniejszym jednak stopniu niż podczas przewożenia owoców na podnośnikach ciągnika. Znacznie mniejsze uszkodzenia jabłek powstawały podczas transportu środkami o większej ładowności. W przypadku specjalistycznej przyczepy Pyro-s obniżenie jakości owoców dotyczyło lekkich uszkodzeń (jabłka kl. I), wyłącznie podczas jazdy z najwyższą prędkością. Nie zwiększała się natomiast liczba jabłek klasy IV. Wzrost prędkości jazdy nie miał wpływu na uszkodzenia owoców przewożonych przyczepą uniwersalną. Stosunkowo dobre zawieszenie przyczep oraz znaczna masa ładunku umożliwiają jazdę z większymi prędkościami nawet po gorszych nawierzchniach. Wydaje się, że przy wykorzystaniu tego typu środków transportowych, szczególną ostrożność należy zachować także podczas załadunku oraz rozładunku skrzyniopalet, gdyż czynności te wydają się kolejnym źródłem uszkodzeń.

Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że podnośniki widłowe, które są obecnie najbardziej rozpowszechnionym środkiem transportu, powinny być zastępowane środkami specjalistycznymi, gdyż zmniejszanie prędkości jazdy, wymuszone bezpieczeństwem owoców, prowadzi do obniżania wydajności transportu, co zwiększa koszty.