• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 09/2003

NA 2500 HEKTARÓW

Jerzy Wilczewski rozpoczął produkcję w miejscowości Białousy koło Białegostoku w 1976 roku, gdzie na 7,5 hektarach prowadził typowo rolnicze uprawy. Obecnie gospodarstwo zajmuje powierzchnię 2500 hektarów, z czego 11 ha stanowią uprawy pod osłonami, gdzie produkuje się głównie róże. Porzeczkę czarną uprawia się na 550 ha, borówkę wysoką na 103 ha, aronię na 100 ha, a rokitnika na 25 ha. Resztę ziemi planuje się w najbliższych latach także zagospodarować, głównie gatunkami jagodowymi.

Na plantacji borówkowej

Pierwsze plantacje borówki wysokiej zostały założone w 1995 roku (fot. 1). Rośliny posadzono na glebach IV i V klasy bonitacyjnej. Większość nasadzeń stanowi 'Bluecrop'. Przed posadzeniem krzewów na plantacji wykopano bruzdy o głębokości 20–30 cm, w które wsypano trociny z siarczanem amonu, a następnie za pomocą glebogryzarki wymieszano z ziemią. Takie podłoże jest jednak wymarzonym miejscem dla myszowatych, które mogą powodować duże straty.


FOT. 1. PLANTACJA BORÓWKI AMERYKAŃSKIEJ OWOCOWAŁA POMIMO SPADKU
TEMPERATURY ZIMĄ DO –40oC

Podlewanie roślin wodą o pH 4,5–4,7 (zakwaszanej kwasem azotowym) pozwala utrzymać na plantacji pH gleby na poziomie 4,5–4,7. Instalacja nawadniająca służy także do podawania rozpuszczonych w wodzie nawozów — EC pożywki utrzymywane jest na poziomie 1,6–2,0 jednostek.

Poważnym problemem w większości gospodarstw borówkowych są ptaki, które potrafią zniszczyć większą część plonu. Z tym problem poradzono sobie, używając do ich odstraszania sokołów.

W tym roku owocowanie będzie na średnim poziomie, ponieważ pąki kwiatowe odmian 'Bluecrop' i 'Northland' silnie ucierpiały zimą, kiedy temperatura spadła do –40°C. Na krzewach 'Brigitty' i 'Duka' uszkodzone zostały także pędy. Podobne uszkodzenia nie pojawiały się na odmianach 'Spartan' i 'Patriot'. Podczas mrozów uszkodzone zostały także krzewy aronii i w niewielkim stopniu porzeczek. Tak dużych spadków temperatury nie było w tym rejonie od 1969 roku.

W przyszłym roku J. Wilczewski planuje założyć kolejną 200-hektarową plantację borówki wysokiej, której owoce będą przeznaczane głównie dla przetwórstwa. Krzewy do zakładania plantacji produkuje się w gospodarstwie. Borówkę rozmnaża się z sadzonek zielnych ukorzenianych w torfie zmieszanym z piaskiem na podgrzewanych zagonach, w tunelach foliowych o drewnianej konstrukcji. Sadzonki podlewa się wodą o pH 5,0, do której dodawany jest roztwór mocznika. Zimą sadzonki w tunelach dodatkowo przykrywane są grubą warstwą trocin, włókniną i słomą. W tym roku przemarzło 80% ukorzenianych w tunelu i niezabezpieczonych sadzonek rokitnika.

Kombajn, sortownica i chłodnia do borówki

W ubiegłym roku podczas zbioru owoców borówki wysokiej pierwszy raz używano zakupionego w USA kombajnu — Korvan 9000 (fot. 2). Zbierane nim do plastikowych pojemników owoce są następnie sortowane na optycznej sortownicy (fot. 3). Jagody najpierw trafiają na przenośniki, gdzie wentylator wydmuchuje z nich zanieczyszczenia. Następnie przenośniko-rozścielacze rozprowadzają owoce w jedną warstwę na sitach. "Sercem" maszyny jest linia, na której owoce podświetlane są promieniowaniem ultrafioletowym — niedojrzałe jagody odbijają inaczej światło, co rejestrują kamery cyfrowe. Zielone owoce za pomocą sprężonego powietrza są następnie wystrzeliwane do osobnych pojemników. Sortownica umożliwia przesortowanie i zapakowanie w jednostkowe opakowania 540 kg jagód na godzinę.


FOT. 2. KOMBAJN DO ZBIORU OWOCÓW BORÓWKI AMERYKAŃSKIEJ


FOT. 3. PRAWDOPODOBNIE PIERWSZA W POLSCE OPTYCZNA SORTOWNICA DO JAGÓD

W gospodarstwie w ubiegłym roku zbudowano także chłodnię ULO przystosowaną do przechowywania owoców borówki wysokiej. Jest ona wyposażona, między innymi, w płuczkę dwutlenku węgla i wytwornicę azotu. Podczas przechowywania owoców co 15 minut pobierana jest z komory próbka gazu, w której określa się skład gazowy i porównuje z zadanymi parametrami. Czynnikiem chłodniczym jest glikol. W ubiegłym roku w chłodni przechowywano po raz pierwszy jagody 'Brigitty' i 'Bluecropa' przez 12 tygodni. Jagody 'Brigitty' po tym okresie praktycznie nie różniły się od tych zerwanych z krzewu, dla 'Bluecropa' był to jednak zbyt długi okres.

Porzeczkowa Szkocja

W gospodarstwie znajduje się jedna z największych (550 hektarów) na świecie plantacji porzeczki czarnej. Krzewy rosną w większości na glebach IV i V klasy, sadzone są w rozstawie 3,65 m x 0,5–0,45 m (fot. 4). Dominują 'Ben Lomond', 'Ben Nevis', 'Ben Tirran' i 'Ben Alder'. W prowadzeniu uprawy czarnej porzeczki J. Wilczewskiemu pomaga Stanisław Trzonkowski, według którego w gospodarstwie produkującym owoce porzeczki warto uprawiać, między innymi, 'Tritona', 'Ben Nevisa', 'Ben Lomonda', 'Ben Aldera' oraz 'Ben Tirrana'. Uprawianie kilku odmian umożliwia wydłużenie zbioru owoców. 'Triton' jest najwcześniejszą odmianą, plony z 5-letniej plantacji wynoszą około 7 t/ha. Wadą tej odmiany bywa silny wzrost, utrudniający zbiór mechaniczny. 'Ben Nevis' jest stosunkowo rzadko porażany przez amerykańskiego mączniaka agrestu, w porównaniu z innymi uprawianymi odmianami wymaga jednak większego nawożenia azotem, a w okresie zawiązywania owoców dodatkowego nawożenia dolistnego tym pierwiastkiem, co przeciwdziała osypywaniu się zawiązków. Z uwagi na bardziej rozłożysty pokrój krzewów, niż na przykład u 'Ben Lomonda', należy na plantacji 'Ben Nevisa' zwracać więcej uwagi na chwasty. 'Ben Lomond' bardzo dobrze owocuje, podobnie jak poprzednia odmiana równomiernie dojrzewa, jest jednak wrażliwy na amerykańskiego mączniaka agrestu. Kolejną wartą uwagi odmianą jest 'Ben Alder', który ma owoce trochę drobniejsze niż u trzech poprzednich odmian, bardzo dobrze nadaje się jednak do zbioru kombajnowego. Odmiana ta jest wrażliwa na rdzę wejmutkowo-porzeczkową. Średnie plony w gospodarstwie na 5–6-letnich plantacjach krzewów szkockich odmian wahają się w optymalnych warunkach (brak wiosennych przymrozków i suszy) od 8 do 12 tonz hektara. 'Ben Tirran' jest najpóźniejszą odmianą i dzięki temu, że gospodarstwo znajduje się na północnym-wschodzie Polski, gdzie wegetacja jest opóźniona o kilka dni, można jego owoce sprzedawać, gdy w kraju już na większości plantacji zakończono zbiory. W niektórych latach pozwala to osiągać znacznie wyższe ceny niż na początku czy w pełni sezonu. W ubiegłym roku na przykład udało się sprzedać owoce tej odmiany po 2,4 zł/kg.


FOT. 4. W NASADZENIACH DOMINUJĄ SZKOCKIE ODMIANY PORZECZEK

Stopniowo z plantacji będą eliminowane odmiany wrażliwe na wielkopąkowca porzeczkowego, co jest spowodowane wykluczeniem z ochrony roślin preparatów zawierających endosulfan. Nowe plantacje będą zakładane z 'Tisela', 'Tibena', Ben Gairna' czy 'Ben Hope'.

Najgroźniejsze choroby i szkodniki

W bieżącym sezonie sporym problemem na plantacjach czarnej porzeczki jest biała plamistość liści, która w porę nie zauważona może powodować zasychanie nawet całych krzewów. Regularnie prowadzone lustracje, i w razie zagrożenia, natychmiastowe opryskiwanie Topsinem M 500 SC, Punchem Bis 400 SC lub Saprolem 190 EC, pozwala skutecznie ochronić plantację. Wczesną wiosną do pierwszych opryskiwań używa się Penncozebu 80 WP.

Ze szkodników największe problemy sprawia przeziernik porzeczkowiec — w ubiegłym roku porzeczki przeciwko temu szkodnikowi opryskiwano pięciokrotnie. Ciągle duże jest zagrożenie ze strony przędziorków. Na plantacji pojawiają się także pąki kwiatowe uszkodzone przez pryszczarka porzeczkowiaka kwiatowego. Niestety, szkodnik ten nie został na razie uwzględniony w programach ochrony roślin sadowniczych. Z rozmów z plantatorami z różnych regionów Polski wynika, że muchówka ta wyrządza coraz większe szkody. Są w kraju uprawy porzeczek, w których spowodowała uszkodzenia dochodzące nawet do 30%. W tym roku plantacje w gospodarstwie J. Wilczewskiego, z uwagi na duże zagrożenie ze strony pryszczarków, były jeszcze po zbiorach opryskiwane przeciwko tym szkodnikom.

Na plantacjach w Białousach nie ma problemów z chwastami. Jesienią do ich zwalczania stosuje się Kerb 50 WG. W trakcie sezonu wegetacyjnego chwasty opryskuje się preparatami glifosatowymi, które łączy się z herbicydami zawierającymi MCPA. W tym roku przeprowadzono także pierwsze próby z Casoronem 6,75 GR i tam, gdzie został użyty, nie było widać pod koniec maja wschodzących chwastów. Na wielu plantacjach od kilku lat herbicyd ten jest już używany z powodzeniem i choć — jak uważają osoby go stosujące — jest drogi, eliminuje problemy z chwastami.

Opryskiwanie z samolotu

Przy opryskiwaniu plantacji w gospodarstwie J. Wilczewskiego — głównie przeciwko przeziernikowi porzeczkowemu — korzysta się z samolotu, wyposażonego w zbiornik o pojemności 1600 litrów. Podczas zabiegu przelatuje on nad plantacją ze średnią prędkością 160 km/godz., co pozwala opryskać hektar pola w ciągu 4 sekund (fot. 5). Maksymalna dawka cieczy użytkowej to 100 l/ha, a koszty opryskiwania w ten sposób plantacji są porównywalne z tymi, jakie należy ponieść używając opryskiwaczy polowych. Samolot zużywa na godzinę 160–200 litrów paliwa. W tak dużym gospodarstwie opryskiwanie wszystkich plantacji opryskiwaczami polowymi byłoby bardzo trudne, samolot pozwala przeprowadzić zabieg we wszystkich uprawach w ciągu jednego popołudnia.


FOT. 5. CZĘŚĆ ZABIEGÓW OCHRONNYCH WYKONYWANA jest z SAMOLOTU

W pełni wegetacji przy zwalczaniu chorób grzybowych oraz przędziorków korzysta się z tradycyjnych opryskiwaczy, które umożliwiają dokładniejsze opryskanie wnętrza krzewu.

Mechaniczne cięcie

Tak duże plantacje, oprócz zbioru kombajnowego, wymagają również zmechanizowania cięcia krzewów. Na pięcioletnich plantacjach boczne pędy podcina się za pomocą skonstruowanego w gospodarstwie podcinacza. Dwa lata temu sprowadzono do gospodarstwa maszynę wycinającą pędy wewnątrz krzewów (fot. 6). W ubiegłym roku za jej pomocą wycięto w dziewięcioletnich krzewach szczelinę o szerokości 12–15 cm. W tym roku widać już wyrastające z wnętrza krzewów młode pędy. Dzięki takiemu zabiegowi można odmłodzić plantacje i przedłużyć jej żywotność nawet do czternastu lat.


FOT. 6. PRZY CIĘCIU KRZEWÓW KORZYSTA SIĘ Z POMOCY MASZYN — TUTAJ SPROWADZONA Z HOLANDII MASZYNA DO WYCINANIA PĘDÓW WEWNĄTRZ RZĘDU KRZEWÓW