Sałatę masłową pod osłonami najczęściej uprawia się w kilku cyklach w ciągu roku, chociaż są też gospodarstwa nastawione na intensywną produkcję sałaty w cyklu całorocznym w wełnie mineralnej czy w kulturach hydroponicznych. Do zbiorów od grudnia do marca sadzi się ją w szklarniach ogrzewanych, z ogrzewanych tuneli sałatę zbiera się w kwietniu i listopadzie, spod osłon nieogrzewanych — od kwietnia do końca maja i w październiku, coraz częściej spotyka się również uprawy letnie pod osłonami. Zbyt późno posadzoną sałatę w nieogrzewanym tunelu czy szklarni można pozostawić na zimę pod dodatkowym okryciem z włókniny, jeśli z nastaniem przymrozków nie ma ona więcej niż 4–5 liści właściwych, podobnie można postępować z sałatą polową. Wczesną wiosną sałatę można sadzić w pole już w pierwszej dekadzie kwietnia (chociaż zależy to od pogody), ale wówczas wskazane jest przykrycie jej włókniną. Polową uprawę sałaty bezpieczniej jest prowadzić jednak od połowy kwietnia do końca października, ponieważ rozsada zaraz po sadzeniu nie znosi temperatury poniżej 7°C (rośliny, które przeszły chłody, mogą zakwitać), a zawiązane główki ulegają uszkodzeniom w temperaturze poniżej 2°C. Terminy produkcji sałaty (tabela) zależą więc od rodzaju i technologii uprawy oraz typu osłon.

Metody produkcji rozsady również zależą od sposobów dalszej uprawy. Jeśli będzie ona prowadzona w podłożach organicznych lub mineralnych — sałatę wysiewa się w substraty torfowe, tę przeznaczoną do kultur hydroponicznych — w substrat torfowy lub kostki wełny umieszczone w specjalnych doniczkach. Rozsadę do uprawy gruntowej pod osłonami pikuje się po wschodach do pierścieni o średnicy około 6 cm lub do ażurowych doniczek, nasiona można też wysiewać do wielodoniczek lub prasowanych pod ciśnieniem kostek torfowych. Jeżeli produkcja prowadzona będzie w wełnie mineralnej, sałatę sieje się do paluszków wysiewnych nasączonych pożywką o niskim stężeniu. Siewki rozwijają się w nich do czasu sadzenia na płytach wełny. We wszystkich wspomnianych metodach nasiona wysiewa się płytko, na głębokość 1 cm. Kiełkują najszybciej przy 16–20°C. Poniżej 14°C kiełkowanie sałaty trwa długo, natomiast powyżej 25°C nasiona w ogóle nie kiełkują. Wilgotność podłoża w czasie kiełkowania nasion powinna wynosić około 70% pełnej pojemności wodnej.

W uprawach polowych sałatę można siać bezpośrednio w glebę, ale po wschodach należy dokonać przerywki, tak aby na metrze kwadratowym nie było więcej niż 10–12 roślin. Dla poprawienia wschodów w terminach letnich dobrze jest umieścić nasiona sałaty na 1–2 dni w lodówce w temperaturze 5°C.

W czasie produkcji rozsady temperatura powietrza powinna wynosić 14–18°C w dzień słoneczny i podczas doświetlania, 12–16°C w dzień pochmurny. W nocy powinna być niższa o około 4°C niż w dzień. Temperatura podłoża powinna być również o około 4°C niższa niż  powietrza. W zimie należy wietrzyć zarówno mnożarki, jak i szklarnie. Dostęp dwutlenku węgla z zewnątrz korzystnie wpływa na rośliny (wystarcza otwarcie wietrzników na kilkanaście minut). Produkcja rozsady trwa od 4 tygodni w lecie do 7 tygodni w zimie (bez doświetlania).

Przydatność odmian do uprawy w różnych terminach jest uzależniona od wrażliwości na temperaturę, długość dnia oraz intensywność światła, które wpływają na tempo przyrostu liści i zwijania główek. Do upraw zimowych, wczesnowiosennych i jesiennych pod osłonami nie nadają się odmiany polowe, które dobrze znoszą wysoką temperaturę oraz długi dzień i dopiero przy wysokiej intensywności światła wiążą duże, dobrze zwinięte główki. Od marca do maja można sadzić większość odmian, z wyjątkiem tych, które nie znoszą wysokiej temperatury i długiego dnia, jak na przykład 'Atena' czy 'Ravel'. Bardzo szybko występują na nich objawy brunatnienia liści. W okresie jesiennym ważne jest, aby sałata szybko zwijała główki i była odporna na działanie niskiej temperatury (np. 'Atena', 'Omega', 'Hanna'). Latem pod osłonami najlepiej sprawdzają się odmiany polowe.

Uprawy polowe rozpoczynają się od najwcześniejszych nasadzeń przykrywanych włókniną. Nie wszystkie odmiany po sadzeniu wiosną znoszą niską temperaturę, dlatego należy dobierać te najbardziej odporne (tabela). Sałaty polowe również mają swoje preferencje co do warunków klimatycznych. Oprócz odmian uniwersalnych, jak 'Rolina' są i takie, które dobrze plonują tylko wiosną — na przykład 'Syrena', lub latem — 'Cud Voorburgu'. Inne, jak przykładowo 'Plenty', polecane są przede wszystkim na okresy letnio-jesienne.

Odmiany sałat liściowych można w zasadzie uprawiać w dowolnym terminie, należy jednak pamiętać że mają one dłuższy od sałaty masłowej okres uprawy, a na intensywność barwy odmian o kolorowych liściach pozytywnie wpływa wysoka intensywność światła i znaczne obniżenie temperatury w nocy.

FOT. 1. 'HANNA'

FOT. 2. 'ACTION'

FOT. 3. 'SYRENA'

PRZYDATNOŚĆ ODMIAN SAŁATY MASŁOWEJ DO RÓŻNYCH METOD I TERMINÓW UPRAWY

- terminy siewu- okresy produkcji rozsady (od momentu pikowania) - uprawa na miesjcu stałym
1) podkreślenia - odmiany na najwcześniejsze zbiory w danym terminie
* - odmiany w trakcie rejestracji
** - przy przedłużaniu lub zmianie okresu uprawy może wystąpić pogorszenie jakości główek

Dr Agnieszka Stępowska jest pracownikiem Instytutu Warzywnictwa w Skierniewicach