Wybór terenu

Borówkę wysoką można uprawiać na glebach bardzo lekkich V, a nawet VI klasy bonitacyjnej oraz na większości gleb zaliczanych do IV klasy, z wyjątkiem gleb podmokłych. Najlepsze są tereny równinne o niewielkim spadku, dobrych stosunkach wodno-powietrznych, dobrze nasłonecznione i osłonięte od silnych wiatrów. Wiatr może ocierać nalot woskowy z owoców, otrząsać owoce z odmian, w których łatwo odrywają się one od szypułek. Wysokie drzewa otaczające plantację mogą hamować przepływ powietrza i stwarzać niebezpieczeństwo zastoisk mrozowych.

Jak duży ujemny wpływ może mieć konfiguracja terenu na opłacalność uprawy borówki, przekonano się po założeniu plantacji na polu o 1% spadku terenu (1 m na 100 metrów). W górnej części plantacji każdego roku borówka dobrze plonowała, natomiast w niżej położonej części kwiaty były często niszczone przez wiosenne przymrozki (głównie u odmian wcześnie kwitnących).

Tereny takie utrudniają także zabiegi agrotechniczne. Wyższe partie plantacji są też uboższe w wodę i składniki pokarmowe, podczas gdy w niższych częściach może wystąpić trudny do odprowadzenia nadmiar wody. Utrudnione będzie utrzymanie prawidłowej kwasowości, nawadnianie, a w skrajnych przypadkach może występować erozja gleby. Decydując się na uprawę borówki na skłonach południowych należy pamiętać o takich niebezpieczeństwach, jak wcześniejsze rozpoczynanie wegetacji, łatwiejsze przemarzanie roślin i kwiatów. Przy uprawie borówki na stokach północnych i sadzeniu odmian o późnej porze dojrzewania owoców w niektórych latach wiele owoców może nie dojrzeć przed nastaniem jesiennych przymrozków.

Uprawie borówki wysokiej sprzyja bliskość dużych zbiorników wodnych, które łagodzą niekorzystne warunki zimą, zmniejszają niebezpieczeństwo przemarzania kwiatów przy wiosennych przymrozkach i stanowią dobre źródło wody potrzebnej do nawadniania plantacji. Borówka wysoka rozpoczyna wegetację wcześniej niż inne rośliny sadownicze — nabrzmiewanie pąków może następować już przy kilku stopniach powyżej zera (3°C). Jeśli taka temperatura utrzymuje się przez dłuższy czas, a potem nastąpi jej spadek poniżej zera, mogą wystąpić uszkodzenia pąków lub kwiatów. Największe niebezpieczeństwo przemarzania kwiatów występuje w zastoiskach mrozowych.

Fizyczne właściwości gleby

Borówka wysoka nie wytwarza korzeni włośnikowych, a ich rolę spełniają liczne i bardzo delikatne korzenie właściwe. Główna ich masa wyrasta w górnej warstwie gleby, a tylko nieliczne, grube, służące do podtrzymywania roślin w pozycji pionowej, sięgają głębiej. Prawidłowy wzrost i rozwój tych korzeni przebiega w glebie o bardzo dobrych właściwościach fizycznych, które ułatwiają swobodne przerastanie korzeni. Latem nawet krótkotrwały nadmiar wody w glebie i niedobór tlenu może stanowić przyczynę zamierania bardzo cienkich korzeni borówki.

Żyzność gleby i jakość podglebia mają duży wpływ na opłacalność uprawy. Na glebach lekkich, o przepuszczalnym, piaszczystym podłożu ponosimy większe wydatki na nawadnianie i nawożenie niż na glebach, na przykład, IV klasy o gliniastym podglebiu.
Na terenie podmokłym przeprowadzamy meliorację, by nadmiar wody szybko odprowadzić przy jednoczesnej możliwości hamowania odpływu wody w okresach małej ilości opadów. Następnie sprawdzamy pH gleby. W tym celu pobiera się próbki gleby (do głębokości 10–15 cm), najlepiej za pomocą laski Egnera. Jeżeli teren jest duży i zróżnicowany pod względem zawartości składników mineralnych, należy podzielić go na kilka części. Każda próbka powinna składać się z ziemi pochodzącej z 10 do 15 różnych punktów z pola i zawierać około 0,25 kg gleby.

Kwasowość gleby

Borówka wysoka, jak większość roślin wrzosowatych, wymaga gleb kwaśnych o pH 3,5–4,0 (oznaczanym w KCl). Tak niska kwasowość najczęściej nie występuje na polach uprawnych. Obniżenie pH do wyżej wspomnianego jest możliwe przez siarkowanie (tabela). Dawka siarki będzie zależała od aktualnej kwasowości i żyzności gleby. Niższą dawkę rozsypujemy na glebach lekkich, o małej zasobności w próchnicę, wyższą na glebach żyźniejszych, bogatych w próchnicę.

Do zakwaszania gleby stosuje się siarkę pylistą lub znajdującą się w sprzedaży pod nazwą Wigor S. Ten ostatni preparat nie jest zwiewany z pola, łatwo się rozpuszcza w wodzie i szybko wchodzi w kompleks sorpcyjny gleby wypierając z niego wapń. Zakwaszanie gleby należy wykonać najpóźniej rok przed planowanym założeniem plantacji, jednak nie później niż pod koniec lata, by siarka mogła wejść do kompleksu glebowego oraz by wiosną następnego roku można było sprawdzić pH i w miarę potrzeby powtórzyć siarkowanie. Po użyciu dużej ilości siarki można przystąpić do zakładania plantacji dopiero po upływie roku i ponownym sprawdzeniu kwasowości. Natomiast przy małej dawce siarki można sadzić rośliny już po 3, 4 miesiącach. Rozsianą siarkę bardzo dokładnie mieszamy z glebą za pomocą brony talerzowej, kultywatora lub glebogryzarki.

PRZYBLIŻONE DAWKI SIARKI POLECANE DO ZAKWASZANIA GLEBY

* P — gleby piaszczyste (w kg/100 m²)
* C — gleby cięzkie, gliniaste (w kg/100 m²)

Na glebach o pH w granicach od 4,0 do 4,5 można w miejscach wyznaczonych pod rzędy roślin wyorać bruzdy i wsypać do nich trociny, które następnie glebogryzarką lub kultywatorem miesza się z glebą. Na trociny przed mieszaniem ich z glebą należy wsypać 150–200 kg siarczanu amonowego, co zmniejsza konkurencję o azot korzeni borówki i bakterii rozkładających trociny.

Można również zaprawiać dołki, wykopane przed sadzeniem, wsypując do każdego 5–10 litrów trocin lub kwaśnego torfu. Również i wtedy wskazane jest wymieszanie trocin z siarczanem amonowym i górną warstwą gleby. Zaprawianie całych rzędów lub dołków najlepiej wykonać kilka miesięcy wcześniej przed sadzeniem, co wpływa korzystnie na przyjmowanie się roślin.

Na plantacjach z zainstalowanym systemem nawadniania można, zamiast domieszek trocin, rośliny po posadzeniu podlewać wodą zakwaszaną kwasem siarkowym (o pH 3,5). Nie wolno stosować jednorazowo dużych dawek kwasu siarkowego do obniżania pH wody, gdyż może to uszkadzać rośliny borówki. Proces zakwaszania gleby za pomocą fertygacji jest bardzo powolny i może trwać nawet ponad rok.

Zwalczanie chwastów

W tym celu przed posadzeniem borówki wysokiej można uprawiać rośliny tolerujące kwaśny odczyn gleby, na przykład żyto, które wysiane gęsto hamuje rozwój chwastów,
a skoszone w okresie tworzenia się ziaren i płytko przyorane można traktować jak nawóz zielony. Resztki chwastów należy niszczyć przez częste spulchnianie gleby. Gdy występują liczne chwasty trwałe, należy pozostawić pole bez uprawy, aż osiągną wysokość około 10 cm i dopiero wtedy opryskiwać herbicydami o działaniu systemicznym.

Bardzo ważne jest dokładne zniszczenie chwastów przed założeniem plantacji, ponieważ wtedy pole można opryskiwać bez obawy uszkodzenia roślin borówki i istnieje możliwość zniszczenia nawet bardzo trudnych do zlikwidowania chwastów. Nie polecam używania herbicydów długo zalegających w glebie, co zmusza do opóźnienia sadzenia, czasem o ponad rok.

Nawożenie

W czasie przygotowywania pola należy podać nawozy potasowo-fosforowe, a ich dawka zależy od żyzności gleby. Na glebach ubogich w potas poleca się 100–150 kg siarczanu potasu na hektar. Borówka wymaga niewielkiego nawożenia fosforowego, gdyż składnik ten (nawet formy niedostępne dla roślin) pobierany jest przez grzyby mikorytycznie współżyjące z tym gatunkiem (więcej o mikoryzie — czytaj "Szkółkarstwo" 3/2003). Na glebach zasobniejszych w te składniki nawożenie przed założeniem plantacji nie jest konieczne.

Nawozy należy rozsiać podczas ostatecznego przygotowywania pola pod plantację. Nawożenie przed założeniem plantacji daje możliwość dobrego wymieszania nawozów z glebą, co zapewnia lepszy dostęp składników pokarmowych do większej liczby korzeni. Zarówno potas, jak i fosfor nie są łatwo wymywane do głębszych warstw gleby i w związku z tym można podawać je przed sadzeniem roślin, gdyż nie zachodzi obawa ich wypłukiwania.
Na terenach o dużych spadkach, zwłaszcza w rejonach o sporej ilości opadów, jeśli planujemy uprawiać borówkę wysoką, poleca się najpierw zniszczyć chwasty trwałe i na całym terenie wysiać trawę, aby zabezpieczyć pole przed erozją. Trawę w wytoczonych rzędach (najlepiej w poprzek stoku) przed sadzeniem krzewów należy zlikwidować.