Od siewu do kwitnienia

Nasiona begonii są bardzo drobne. W 1 gramie znajduje się ponad 70 000 sztuk nasion begonii stale kwitnącej i ponad 40 000 szt. — bulwiastej. Najnowsze grupy odmian odznaczają się wysoką siłą kiełkowania nasion. Przykładowo u grupy Olympia Sprint wynosi ona 87%.
Rozmnażanie wegetatywne B. x tuberhybrida, przez podział bulw lub przez sadzonki pędowe ścinane z podpędzonych bulw uprawianych w szklarni, zostało wyparte przez wysiew nasion. Dużym osiągnięciem hodowców są mieszańce tworzące nasiona (grupa Charisma), wywodzące się od rozmnażanej z sadzonek pędowych begonii zimowej. W ofertach firm znajdują się otoczkowane nasiona begonii i siewki — w skrzynkach wysiewnych (fot. 1) lub paletach wielodoniczkowych.

FOT. 1. SIEWKI BEGONII STALE KWITNĄCEJ WYPRODUKOWANE W "FABRYCE" ROZSAD

Nasiona begonii stale kwitnącej wysiewa się od stycznia do marca, a bulwiastej od listopada do lutego, w szklarniach. Dla tej ostatniej siew w marcu nie jest polecany, gdyż uzyskane z tego terminu siewki wykształcają, pod wpływem wydłużającego się dnia, zbyt małe bulwy. Nasiona sieje się na powierzchnię podłoża o odczynie pH 5,5–6,0 (może to być substrat torfowy zawierający 1,5 kg/m³ nawozu PG Mix), do skrzynek i przykrywa następnie folią w celu utrzymania wilgotności powietrza na poziomie prawie 100%. W temperaturze 22–24°C siewki begonii stale kwitnącej wyrastają po upływie 2–6 tygodni, a begonii bulwiastej — 7–8 tygodni. Z chwilą, kiedy liście siewek zaczynają stykać się ze sobą, czyli gdy minie kolejnych 4–5 tygodni, siewki begonii stale kwitnącej pikuje się do wielodoniczek o komórkach 2 x 2 cm lub 3 x 3 cm, a begonię bulwiastą sadzi się do doniczek o średnicy 10 cm. Siewki begonii są wrażliwe na nagły spadek temperatury powietrza, przeciągi, a także na nadmierne nasłonecznienie. Stąd zalecana temperatura powietrza niezbędna do ich dalszego wzrostu powinna wynosić 16–18°C, a szklarnię z siewkami begonii należy wyposażyć w kurtyny cieniujące. Na mniej więcej 6 tygodni przed sprzedażą rozsadę begonii hartuje się w temperaturze 8°C. Siewki można zacząć zasilać po upływie 1–2 tygodni od pikowania. Firmy oferujące nawozy zalecają do tego celu, na przykład,  Peters Professional Plant Starter (10-52-10) czy Kristalon zielony (18-18-18). Ten pierwszy nawóz charakteryzuje się znaczną zawartością fosforu, wpływającego korzystnie na rozwój systemu korzeniowego. Natomiast Kristalon zielony zawiera najbardziej przyswajalną, mocznikową formę azotu, zapewniając niskie zasolenie; jest więc bezpieczny i dobry do nawożenia z podlewaniem.

Aby zapobiec wybieganiu roślin i poprawić pokrój silnie rosnących grup begonii, dla roślin o wysokości od 10 cm (fot. 2) stosuje się kilkakrotnie retardanty wzrostu, na przykład Topflor 015 SL (0,025%) lub Cycocel 750 SL* (0,05%). Z opryskiwania roślin retardantami moż-na zrezygnować w uprawie begonii stale kwitnącej z grupy Mascotte, przy niskim wzroście zachowującej bardzo zwarty pokrój, i begonii bulwiastej z grupy Fortune o wyjątkowo wyrównanym wzroście. Do dokarmiania roślin, w celu przyspieszenia ich wzrostu, można stosować — na przykład — Peters Professional PL Special (20-10-20), a dla zwiększenia liczby powstających pąków kwiatowych użyć później nawozu Peters Professional
Blossom Booster (10-30-20).

FOT. 2. WYPRODUKOWANIE TAKICH ROŚLIN WYMAGA UŻYCIA RETARDANTÓW WZROSTU

Rośliny nawożone intensywnie azotem silnie rosną, lecz słabo kwitną (a bulwy begonii bulwiastej gorzej znoszą przechowywanie). Begonie są bardzo wrażliwe na przekroczenie optymalnego dla nich zakresu zasolenia 1,8–2,5 g KCl/dm³.

Inicjacja kwiatów u B. semperflorens następuje niezależnie od długości dnia. Doświetlanie ma natomiast znaczenie w uprawie begonii bulwiastej, na której wzrost i kwitnienie wpływa w sposób pośredni długość dnia. Nie istnieje bowiem typowa reakcja fotoperiodyczna u tej rośliny. Wiadomo jednak, że w warunkach 12–13-godzinnego dnia, zależnie od grupy mieszańców, następuje powiększanie się istniejących i powstawanie nowych bulw. W efekcie, w warunkach dnia dłuższego niż 13-godzinny begonia bulwiasta szybko rośnie i zakwita. Sterowanie długością dnia daje zatem możliwość uzyskania roślin B. x tuberhybrida w pożądanej fazie wzrostu, o różnych porach roku. Przykładowo, jeśli kwitnienie roślin planuje się w środku zimy, trzeba je doświetlać od września (13-godzinny dzień) do marca (12-godzinny dzień). Ważniejsza niż moc światła ma być liczba dodatkowych godzin światła w ciągu doby, czyli dłuższy fotoperiod.

Inicjację pąków kwiatowych u obu gatunków begonii przyspiesza obniżenie temperatury powietrza do 15°C.

Reprodukcja bulw begonii bulwiastej

Z uprawy begonii bulwiastej słynie Belgia, a begoniowe "zagłębie" znajduje się w północnej części tego kraju, we Flandrii (fot. 3). Belgia produkuje rocznie 40–80 mln bulw begonii i jest największym ich eksporterem na świecie (czyt. też HO 11/2002).

FOT. 3. JEDNA Z BELGIJSKICH PLANTACJI, NA KTÓREJ REPRODUKUJE SIĘ BULWY B. x TUBERHYBRIDA

Do niedawna rośliny kwitnące na plantacji ogławiano w celu zwiększenia przyrostu bulw, lecz rosnące koszty pracy przyczyniły się do rezygnacji z tego zabiegu. Duży wpływ na wielkość bulw, zwłaszcza u odmian tworzących małe organy, na przykład u tych z grupy Multiflora, ma przebieg pogody. Im cieplej jest podczas krótkich dni, tym lepszy będzie przyrost bulw i tym później przypadnie ich zbiór. Najsilniej przyrastają one od sierpnia do października, nawet w temperaturze zaledwie 4–5°C. Bulwy wykopuje się w Belgii od połowy października do listopada, a następnie suszy, czyści i przygotowuje do sprzedaży.

Ochrona roślin

Choroby. Zmniejszony dostęp powietrza do kiełkujących nasion może sprzyjać zgorzeli zgnilakowej siewek (Pythium ultimum, P. splendens). W jej zwalczaniu skuteczne są preparaty Fongarid 25 WP, Polyversum i Bravo 500 SC**. Begonię stale kwitnącą często poraża też zgorzel podstawy pędu (Phytophthora cryptogea), powodując tworzenie wodnistej, ciemnobrązowej zgnilizny w miejscu stykania się pędu z podłożem. Do ochrony roślin przed tą chorobą polecana jest mieszanina środków Fongarid 25 WP i Topsin M 500 SC lub preparat Sandofan Manco 64 WP.

Dla begonii bulwiastej groźna jest mokra zgnilizna bakteryjna (Erwinia carotovora subsp. carotovora), powodująca na powierzchni bulw brązowe zagłębione, powiększające się plamy. U chorych roślin następuje zahamowanie wzrostu, a na ich liściach pojawiają się żółte plamy. Bulwy begonii stają się miękkie, a następnie gniją. Rozwojowi choroby sprzyja zbyt obfite podlewanie i nadmierne zagęszczenie uprawy. Chore rośliny należy usuwać i palić, a pozostałe opryskiwać środkami Miedzian 50 WP lub Mankuprox 50 WP. Szkliste, przezroczysto żółte plamy, najczęściej na liściach tej begonii, świadczą o bakteryjnej zarazie (Xanthomonas campestris p.v. begoniae). Chorobę tę zwalcza się również za pomocą Miedzianu 50 WP.
Mączniak prawdziwy (Microsphaera begoniae) objawia się typowym, białym nalotem, powodując u obu gatunków begonii zahamowanie wzrostu. Skuteczny do ochrony przed tym patogenem jest Score 250 EC.

Szkodniki. Najbardziej uciążliwe w uprawie begonii są, uszkadzające nasady pędów, ziemiórki (Sciaridae), które zwalcza się za pomocą środków: Fastac 100 EC, Sumi-Alpha 050 EC. Nekrotyczne plamy na liściach, wraz z ich odbarwieniem, powoduje mszyca ziemniaczana, a skręcanie i zawijanie się brzegów blaszek liściowych — roztocz truskawkowiec. Nieregularne dziury w liściach to ślad po ślimakach. Do ochrony przed mszycą stosuje się, na przykład, Mospilan 20 SP, Aztec 140 EW, przed roztoczem — Mitac 200 EC lub Thionex 350 EC, a przed ślimakami — Anty-Ślimak Spiess 04 GB, Ślimakol 06 GB.

* w Polsce preparat ten zarejestrowany jest tylko dla pszenicy
** dokładne zalecenia na temat zwalczania chorób i szkodników begonii znajdują się w "Programie Ochrony Roślin Ozdobnych na lata 2003–2005" — patrz oferta na str. 18–19 (redakcja)