Część uzupełniająca

Przepis art. 34 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników odsyła do zasad zawieszania renty rodzinnej określonych w ustawie z 17.12.1998 r. o emeryturachi rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art. 104 tej ustawy, prawo do renty rodzinnej ulega zawieszeniu lub świadczenie to ulega zmniejszeniu w razie osiągania przez rencistę przychodu z tytułu działalności (także wykonywanej za granicą) podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Mogą to być przychody z tytułu: zatrudnienia, służby lub innej pracy zarobkowej albo prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Za przychód uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy (wypłacanego na podstawie przepisów kodeksu pracy), kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku oraz dodatku wyrównawczego.

Jeżeli osiągany przychód przekracza 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ostatnio ogłoszonego przez prezesa GUS, ale jest mniejszy niż 130% tej kwoty, renta rodzinna ulega zmniejszeniu o kwotę tego przekroczenia, nie więcej jednak niż o kwotę maksymalną, czyli 20,4% kwoty bazowej (od 1.03.2003 r. kwota ta wynosi 325,02 zł). Gdy osoba uprawniona do renty rodzinnej osiągnie przychód przekraczający 130% tego wynagrodzenia, prawo do renty rodzinnej ulega zawieszeniu.

Gdy do renty rodzinnej uprawnionych jest więcej osób i jedna z nich osiąga przychód w kwocie wyższej niż 70%, ale nie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, zmniejszeniu ulega tylko część renty przysługująca tej osobie. Tak samo dzieje się w przypadku, gdy jedna z uprawnionych do renty rodzinnej osób osiąga przychód przekraczający 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Zawieszana jest tylko część renty rodzinnej przysługująca tej osobie.

W przypadku zmniejszenia kwoty renty rodzinnej — gdy jedna lub kilka osób uprawnionych do tej renty osiąga przychód zmniejszający rentę — zmniejszenie to równe jest kwocie, o jaką osiągany przychód przekracza dopuszczalną kwotę, obliczoną wskaźnikiem 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Zmniejszenie to nie może być jednak wyższe niż — proporcjonalna do liczby osób uprawnionych do renty — część 20,4% kwoty bazowej.
Wysokość osiąganego przychodu nie jest istotna w przypadku osób, które pobierają rentę rodzinną i jednocześnie mają ustalone prawo do emerytury (wydaną decyzję o przyznaniu tego świadczenia). Osobom tym nie zawiesza się renty rodzinnej, ale pod warunkiem, że osiągnęły — ustawowy wiek emerytalny (60 lat kobieta, 65 lat mężczyzna).

W przypadku osiągania przychodu, zawieszenie (zmniejszenie) renty rodzinnej rolniczej dotyczy tylko części uzupełniającej tej renty. Oznacza to, że część składkowa renty rodzinnej rolniczej wypłacana jest niezależnie od osiąganych przez rencistę przychodów.

Zmiana w prawie

Zgodnie z art. 103 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prawo do renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, może ulec zawieszeniu na wniosek rencisty. Ponadto, zgodnie z art. 107a tej ustawy, jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest więcej niż jedna osoba i jedna z nich zgłosi wniosek o wyłączenie z kręgu uprawnionych do renty, prawo do renty rodzinnej zostanie ponownie ustalone z pominięciem tej osoby (osób). Przepisy te (art. 103 ust. 3 otrzymał nowe brzmienie, natomiast art. 107a został dodany) wprowadzone ustawą z 27.03.2003 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 56, poz. 498) są szczególnie istotne dla rolniczek, które mają ustalone prawo do renty rodzinnej.

Wniosek o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do tej renty jest okolicznością powodującą ustanie prawa do renty rodzinnej dla takiej osoby. Rolniczka, która ma ustalone prawo do renty rodzinnej, zostaje wyłączona z ubezpieczenia społecznego rolników, co może pozbawić ją możliwości uzyskania w przyszłości własnej emerytury lub renty inwalidzkiej rolniczej. Złożenie wniosku, o którym mowa wyżej, i ponowne objęcie ubezpieczeniem rolniczym daje szansę uzyskania — wymaganego do przyznania emerytury lub renty inwalidzkiej — okresu podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu i uzyskania prawa do tych świadczeń.
Ponadto, wyłączenie osoby (szczególnie tej, której dotyczy zawieszenie części uzupełniającej renty rodzinnej w związku z prowadzeniem działalności rolniczej lub osiąganiem przychodu) z kręgu uprawnionych do rent, powoduje, że wysokość renty rodzinnej łącznie wypłacanej pozostałym członkom rodziny będzie wyższa.

Wstrzymanie wypłaty

Oprócz wstrzymania wypłaty części uzupełniającej renty rodzinnej rolniczej osobie prowadzącej działalność rolniczą bądź osiągającej określone przychody, KRUS może wstrzymać wypłatę tego świadczenia z innych przyczyn, które wynikają z art. 33 ust 1 i 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (wstrzymanie wypłaty renty rodzinnej rolniczej, gdy zainteresowany ma prawo do korzystniejszego świadczenia emerytalno-rentowego) oraz art. 134 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z tym drugim przepisem, wypłata renty rodzinnej zostanie wstrzyma (cała renta, a nie tylko jej część uzupełniająca) gdy:

• powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do renty rodzinnej (np. dziecko powyżej 16. roku życia przestanie uczęszczać do szkoły, dziecko będące na przedostatnim roku studiów w szkole wyższej ukończy 25 lat);
• osoba ją pobierająca, mimo pouczenia lub żądania organu rentowego, nie przedłoży dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do tej renty (np. zaświadczenia o kontynuowaniu nauki w szkole w przypadku dziecka powyżej 16. roku życia);
• świadczenie nie może być doręczone z przyczyn niezależnych od organu rentowego (np. rencista przebywa w szpitalu i nie zostawił upoważnienia do odbioru jego renty);
• okaże się, że prawo do niej nie istniało.

Jeżeli zajdą okoliczności powodujące wstrzymanie wypłaty renty rodzinnej (jej części uzupełniającej) KRUS wyda odpowiednią decyzję i świadczenie to (jego część) wstrzyma poczynając od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym wydał decyzję o wstrzymaniu wypłaty renty (jej części).

Jeżeli ustanie przyczyna powodująca wstrzymanie renty rodzinnej, zostanie ona wznowiona od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty tej renty. W przypadku, gdy renta rodzinna została wstrzymana, bo KRUS nie mógł doręczyć świadczenia, z przyczyn niezależnych od siebie, wypłata renty zostanie wznowiona od miesiąca, w którym została wstrzymana, jednak za okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym został zgłoszony wniosek o wznowienie wypłaty renty.

Natomiast w przypadku wniosku o ponowne ustalenie prawa do renty rodzinnej (dotyczy osoby, która wcześniej zgłosiła wniosek o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty), renta rodzinna zostanie ustalona nie wcześniej niż od miesiąca ponownego wniosku o rentę.

Jeżeli KRUS zawiesi wypłatę części renty rodzinnej i przysługująca do wypłaty część tej renty nie przekroczy kwoty emerytury podstawowej (najniższej emerytury pracowniczej), to KRUS może to świadczenie wypłacać raz na kwartał (z góry za okres trzech kwartałów, w pierwszym miesiącu kwartału).

Informowanie KRUS

Osoba pobierająca rentę rodzinną jest obowiązana zgłosić do KRUS w ciągu 14 dni wszelkie okoliczności, które mają wpływ na prawo do renty rodzinnej i jej wysokość. Decyzja przyznająca prawo do renty rodzinnej (druk KRUS SR-13) zawiera informację o zasadach zawieszania (zmniejszania) wypłaty części uzupełniającej tego świadczenia oraz wymienia sytuacje, o których KRUS powinien być powiadomiony. Zawiera także pouczenie, że osoba która nienależnie pobrała rentę rodzinną, zobowiązana jest do jej zwrotu nawet za okres 3 lat.

W celu ustalenia, czy nie zachodzą okoliczności powodujące zawieszenie renty rodzinnej lub zmniejszenie jej wysokości albo mające wpływ na wypłatę tej renty, KRUS powinien być powiadomiony między innymi o:

• posiadaniu gospodarstwa rolnego (dotyczy osoby pełnoletniej) o powierzchni ponad 1 ha fizyczny lub 1 ha przeliczeniowy użytków rolnych;
• podjęciu (zaprzestaniu) zatrudnienia, służby lub innej pracy zarobkowej albo pozarolniczej działalności gospodarczej i wysokości osiąganego przychodu;
• łącznej kwocie przychodu osiągniętego w roku kalendarzowym w terminie do końca lutego następnego roku;
• zaprzestaniu uczęszczania do szkoły dziecka, które ukończyło 16 lat, a także o korzystaniu przez to dziecko z urlopu dziekańskiego;
• pobieraniu emerytury lub renty z innego tytułu;
• pobycie rencisty w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub pielęgnacyjno-opiekuńczym;
• odbywaniu kary pozbawienia wolności;
• pobycie dziecka (sieroty zupełnej) w zakładzie specjalnym, domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej;
• wyjeździe za granicę.

Mgr Alicja Lejk-Kępka jest głównym specjalistą w Biurze Świadczeń Centrali KRUS w Warszawie