Numer 11/2003
Konsumpcja brzoskwiń i nektaryn w Polsce systematycznie wzrasta. W latach 1993–2000 podaż owoców świeżych i konserwowanych wzrosła trzykrotnie — z 29 000 ton do 90 000 ton (tab. 1). Produkcja krajowa pokrywa jedynie w 15–40% zapotrzebowania rynku na owoce świeże tego gatunku i nie ma możliwości całkowitego zastąpienia importu produkcją krajową. Istnieje natomiast szansa zwiększenia krajowej produkcji w okresie od połowy lipca do końca sierpnia, a nawet połowy września. Przyspieszona produkcja w tunelach foliowych przestała być opłacalna już wiele lat temu — odkąd na krajowy rynek zaczęły napływać tanie (dotowane w eksporcie) owoce z Grecji, Włoch czy Hiszpanii.
TABELA 1. PRODUKCJA KRAJOWA ORAZ IMPORT BRZOSKWIŃ I NEKTARYN
a — przy założeniu, że brzoskwinie stanowią 60% "innych owoców" z drzew
b — pominięto minimalny import owoców suszonych oraz niewielki eksport owoców świeżych i przetworzonych
Temperatura i jej wpływ na owocowanie
Przyjmuje się, że brzoskwinie nie powinny być uprawiane na skalę towarową w rejonach, w których temperatura zimą spada często poniżej –25°C. W warunkach Skierniewic, w latach 1920–1970 zimy z temperaturą poniżej –25°C występowały średnio co 6 lat. Natomiast w ostatnich 34 latach (1970–2003) takie zimy wystąpiły tylko dwukrotnie (tab. 2). Po ostatniej "zimie stulecia" 1986/87, w Skierniewicach przez 15 lat temperatura zimą nie spadła poniżej –22°C, dzięki czemu drzewa brzoskwiń corocznie owocowały. Temperatura powyżej –22°C nie niszczy większości pąków kwiatowych, a dla pełnego owocowania wystarczy, aby około 5–10% pąków kwiatowych zawiązało owoce.
TABELA 2. MINIMALNA TEMPERATURA NOTOWANA W SKIERNIEWICACH W LATACH 1969–2002 (W KLATCE METEOROLOGICZNEJ NA WYSOKOŚCI 2 m)
Nawet jeżeli postępować będzie dalsze ocieplanie klimatu, to i tak co kilkanaście lat musimy się liczyć z możliwością wystąpienia mroźnych zim. Potwierdziła to ostatnia zima, kiedy w wielu rejonach kraju temperatura spad-ła poniżej –25°C powodując przemarznięcie wszystkich pąków kwiatowych u brzoskwini. Czy była to jedyna mroźna zima, czy pierwsza z serii kilku kolejnych mroźnych — trudno przewidzieć. W poprzednich cyklach zdarzały się bowiem pod rząd trzy kolejne mroźne zimy, podczas których uszkadzane były drzewa i pąki brzoskwiń. Jeśli powtórzy się cykl kilkunastu następnych łagodnych zim, to nadchodzi dobry czas do zakładania sadów brzoskwiniowych.
Ostatnia zima była długa i mroźna. Najniższa temperatura zanotowana w Skierniewicach wyniosła –24,7°C, co spowodowało przemarznięcie większości pąków kwiatowych brzoskwiń. Spośród 108 odmian zgromadzonych w kolekcji ISK w Dąbrowicach koło Skierniewic najobficiej w 2003 roku kwitła i plonowała odmiana 'Reliance' (fot. 1). Jej drzewa wymagały nawet przerzedzania zawiązków. Słaby plon dały odmiany 'BL 7', 'SB 6A-35', 'SB 6A-50', 'Harnaś', 'Royalvee', 'Vigril'. Kilkanaście odmian i klonów selekcyjnych dało minimalny plon ('Iskra', 'T5', 'SB 6A-9'), a pozostała większość nie owocowała ('Redhaven', 'Inka', 'Velvet', 'Early Redhaven'). Podobnie było w sadzie pomologicznym w Skierniewicach. Spośród 28 ocenianych odmian najobficiej plonowała 'Reliance', a w dalszej kolejności 'Saturn' (fot. 2), 'SB 6A-35' i 'Chińska Nr 1'.
FOT. 1 'RELIANCE' JEST PRZYDATNA DO UPRAWY NAWET W PÓŁNOCNYCH REJONACH POLSKI
FOT. 2. 'SATURN' PIERWSZA WPISANA DO REJESTRU BRZOSKWINIA O PŁASKICH OWOCACH
FOT. 3. W NAJCIEPLEJSZYCH REJONACH KRAJU MOŻNA UPRAWIAĆ 'REDHAVEN'
FOT. 4. CORAZ WIĘKSZE UZNANIE PRODUCENTÓW ZYSKUJE 'INKA'
Jakie odmiany posadzić?
W szkółkach rozmnażane jest oficjalnie 8 odmian brzoskwini wpisanych do Rejestru Odmian COBORU. Od kilku lat około 50% w produkcji szkółkarskiej stanowią 'Reliance' i 'Redhaven' (tab. 3), wskutek tego mamy wysyp krajowych brzoskwiń w pierwszej połowie sierpnia. Stąd też producenci poszukują odmian bardzo wczesnych, które dojrzewają w lipcu czy na przełomie lipca i sierpnia, przed 'Royalvee' i 'Harnasiem', oraz późnych — dojrzewających pod koniec sierpnia, po odmianie 'Inka'. Odmiany takie można znaleźć wśród ocenianych wstępnie w kolekcjach krajowych. Z wczesnych może to być 'Springtime', otwierający sezon brzoskwiniowy w okolicach Wrocławia, lub 'Harrow Diamond'. Z późniejszych odmian wartościowe są 'Harrow Beauty', 'Madison', 'Suncrest'. Z chwilą przystąpienia Polski do Unii Europejskiej do kraju mogą napływać drzewka odmian uprawianych w zachodniej Europie, dotychczas nieprzebadanych w kraju (tab. 4).
TABELA 3. LICZBA ZAKWALIFIKOWANYCH DO OBROTU DRZEWEK BRZOSKWINI W POLSCE (WEDŁUG DANYCH GŁÓWNEGO INSPEKTORATU INSPEKCJI NASIENNEJ W WARSZAWIE)
* nektaryna
TABELA 4. TERMINY DOJRZEWANIA ODMIAN BRZOSKWINI W WARUNKACH CENTRALNEJ POLSKI
* — odmiany białomiąższowe, (BT) — brzoskwinie twardki, 1 — termin dojrzewania określony w porównaniu z odmianą 'Redhaven'