• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 12/2003

OGRODNICTWO W UE I W POLSCE POMOC DLA ORGANIZACJI PRODUCENTÓW (CZ. VII)

W HO 10/2003 Autor przedstawił elementy wspólnej organizacji rynku Unii Europejskiej dotyczące świeżych owoców i warzyw. Poniżej znajdują się informacje o zasadach udzielania pomocy finansowej dla organizacji producentów (red.).

Organizacje i grupy producentów otrzymują pomoc z budżetu Wspólnoty w zależności od posiadanego statusu. W prawodawstwie UE obowiązuje zasada, że te same cele (tytuły) nie mogą podlegać podwójnemu finansowaniu z tego samego źródła. Nie oznacza to, że organizacja producentów nie może korzys-tać z kilku źródeł finansowania tego samego przedsięwzięcia. Przeciwnie — może wykorzystywać wszelkie dostępne możliwości, jednakże pod rygorem spełnienia powyższego warunku.

Pomoc Wspólnoty

Dla grup wstępnie uznanych przewidziano dwa rodzaje pomocy finansowej:

  • Na wsparcie ich tworzenia i związane z tym koszty administracyjne (np. zakup komputerów, czynsz za pomieszczenia biurowe, płace pracowników). Pomoc ta może być udzielana w ciągu pięciu lat (maksymalny okres "dojścia" do uznania) i jest uzależniona od wartości produkcji towarowej (tabela). Kryterium to premiuje duże podmioty gospodarcze, chociaż współczynnik uzależniający wysokość pomocy od wartości produkcji przekraczającej milion euro jest o połowę niższy niż dla produkcji, której wartość mieści się w tej kwocie. W razie wątpliwości decydują wartości podane w tabeli, określające górny pułap pomocy. Ma to zmuszać organizacje do samodzielnego poszukiwania także innych źródeł finansowania.
  • Na realizację przedsięwzięć niezbędnych dla uzyskania statusu uznania. Może to być, na przykład, budowa centrum dystrybucyjnego, składającego się z operacyjnej chłodni, sortowni oraz pakowni. Tam owoce przygotowuje się do handlu i ekspediuje do odbiorców.

POMOC FINANSOWA* DLA WSTĘPNIE UZNANYCH ORGANIZACJI PRODUCENTÓW

* bezzwrotna; źródło: L. Jabłońska, Rynek owoców i warzyw

W tym rodzaju pomocy partycypuje zarówno Wspólnota (30% albo 50% kosztów inwestycji — więcej, gdy kraj lub region są zacofane gospodarczo), jak i państwo członkowskie (5–25% kosztów inwestycji). Wsparcie realizowane jest za pomocą pożyczek albo może mieć formę bezpośrednich dotacji. Udział własny funduszy organizacji producentów musi wynieść 45% lub 25% (odpowiednio przy udziale Wspólnoty 30% lub 50%). Ze względu na wysoki poziom dotacji, jej przeznaczenie na najważniejsze dla OP inwestycje oraz bezzwrotność (przy właściwym wykorzystaniu), ten rodzaj wspomagania może mieć dla polskiego ogrodnictwa duże znaczenie.

Po uzyskaniu uznania wspomagane finansowo w przedstawiony sposób inwestycje mogą być kontynuowane w ramach programu operacyjnego wdrażanego przez organizację. Ponieważ ta forma pomocy służy innym celom niż pierwsza, organizacja producentów może korzystać z obu form pomocy.

Organizacje uznane, które chcą korzystać z pomocy Wspólnoty, muszą ustanowić fundusz operacyjny, przeznaczony na finansowanie realizacji programu operacyjnego. Oprócz tego, w ograniczonym zakresie, środki te mogą być wykorzystywane na pokrycie rekompensat wypłacanych członkom organizacji za produkty wycofywane z rynku. Przepisy rozporządzenia Komisji 2200/96 określają, jaki procent funduszu operacyjnego można przeznaczyć na ten cel. W pierwszym roku realizacji przez OP pierwszego programu operacyjnego jest to 60%, w drugim 55%, w trzecim 50%, w czwartym 45%, zaś w piątym 40%. W każdym następnym funduszu operacyjnym można na ten cel przeznaczyć nie więcej niż 30%.

Rozporządzenie Komisji 2200/96 definiuje również podstawowe założenia, jakie powinny być w takich programach ujęte. Wymienia się tu między innymi: poprawę jakości produktów, podwyższanie ich wartości handlowej, marketing, rozpoczęcie wytwarzania produktów ekologicznych, promocję metod produkcji bezpiecznych dla środowiska.

Fundusz operacyjny składa się po połowie ze składek członków OP oraz unijnej pomocy finansowej. Nie może być ona zatem wyższa niż 50% wydatków poniesionych z funduszu operacyjnego przez OP. Wprowadzono także ograniczenie dodatkowe: pomoc z budżetu Unii Europejskiej nie może być wyższa niż 4,1% wartości produkcji sprzedanej przez OP. Wsparcie finansowe może być wypłacane zaliczkowo, w transzach kwartalnych albo w następnym roku za rok ubiegły.

Program i fundusz operacyjny ustanawia się na 3–5 lat i w zasadzie są one realizowane w etapach rocznych. OP coraz częściej korzystają jednak z możliwości wypłat zaliczkowych i transz kwartalnych, obejmujących wydatki z trzech poprzednich miesięcy. Takie postępowanie umożliwia szybszy obrót gotówki.

Pomoc państw członkowskich

Dla tych regionów Wspólnoty, w których poziom zorganizowania się producentów jest bardzo niski, przewidziano możliwość dodatkowej pomocy dla OP. Jest ona wypłacana przez państwa członkowskie i równa połowie składek zgromadzonych przez członków OP na koncie funduszu operacyjnego. Na wniosek państwa członkowskiego pomoc taka może być następnie zrefundowana przez Wspólnotę, pod warunkiem, że w danym kraju:

  • mniej niż 15% owoców i warzyw jest wprowadzane do obrotu przez OP;
  • produkcja owoców i warzyw stanowi nie mniej niż 15% łącznej wartości produkcji rolnej.

Stowarzyszenia organizacji i porozumienia międzybranżowe

Programy operacyjne mogą być realizowane także przez stowarzyszenia organizacji producentów. Takie podmioty w wielu państwach UE działają coraz powszechniej, zaś dla realizacji określonego programu operacyjnego uzyskują uprawnienia OP.

Jak się wydaje, ustawodawca był świadom globalizacji postępującej również na rynku owoców oraz warzyw. Świadczą o tym zarówno intencje w preambule RR 2200/96, jak też niektóre uregulowania zawarte w rozporządzeniu. Stowarzyszenie organizacji producentów w odniesieniu do danego produktu może być uznane za reprezentatywne dla obszaru gospodarczego, przez który rozumie się strefę geograficzną utworzoną z sąsiednich lub przylegających do siebie regionów o podobnych warunkach produkcji oraz zbytu. Warunkiem uznania OP lub stowarzyszenia OP za reprezentatywne jest przynależność 2/3 producentów z danej strefy, dających łącznie 2/3 produkcji.

Uzyskawszy taki status OP lub stowarzyszenie OP staje się podmiotem "rozdającym karty" lub też ustalającym reguły gry, gdy chodzi o wytwarzanie i rynek danego produktu. Przestrzeganie takich jednolitych zasad pozwala funkcjonować na rynku znacznie efektywniej. Bardzo podobne do przedstawionych są zasady dotyczące organizacji i porozumień międzybranżowych. W rozumieniu rozporządzenia jest to twór powstały z podmiotów gospodarczych zajmujących się wytwarzaniem, handlem i przetwórstwem określonego produktu. I w tym przypadku funkcjonuje pojęcie "reprezentatywności". Warunkiem uzyskania przez porozumienie międzybranżowe statusu reprezentatywności jest 2/3 udziału w produkcji, obrocie albo przetwórstwie danego produktu w danej strefie.

Cel tworzenia porozumienia międzybranżowego i uznawania go za reprezentatywne przez państwo członkowskie jest bardzo podobny, jak w przypadku stowarzyszenia OP. Chodzi o ustanowienie i przestrzeganie przez określony czas (3 lata) pewnego zbioru zasad postępowania. Ma to prowadzić do sprawniejszego funkcjonowania w zakresie produkcji, przetwórstwa i rynku.

Porozumienia międzybranżowe odgrywają także inną, dopisaną już przez życie, rolę. Zrzeszając wszystkie ważniejsze podmioty gospodarcze zainteresowane rynkiem konkretnego produktu lub produktów stanowią grupy nacisku, mające szanse na skuteczne reprezentowanie danego państwa członkowskiego w Komitecie Zarządzającym do spraw Owoców i Warzyw działającym w ramach struktur Komisji Europejskiej. o