Numer 12/2003
Pomimo wysokich zbiorów jabłek w Polsce (według — bardzo optymistycznego — szacunku przedwynikowego GUS — 2,3 mln ton, o 8% więcej niż w ubiegłym roku) ceny owoców przemysłowych były jesienią rekordowe. Wynikało to, między innymi, z dużego zapotrzebowania na koncentrat jabłkowy ze strony odbiorców (głównie w Niemczech). W większości krajów UE zbiory jabłek były bowiem niższe, skończyły się zapasy koncentratu jabłkowego z zeszłego roku, a dodatkowo — niższa podaż pomarańczy dla przetwórstwa wzmogła zapotrzebowanie na jabłka.
Wysokie zbiory w Polsce?
Warunki dla przezimowania, kwitnienia drzew i zawiązywania owoców były na ogół korzystne. Pogoda w lipcu i sierpniu przyspieszyła wegetację. Długotrwała letnia susza prawie w całym kraju wpłynęła wprawdzie na mniejszą ilość owoców zbieranych wczesną jesienią, ale opady deszczu pod koniec sierpnia i we wrześniu zadecydowały, że łączne plony są wyższe od ubiegłorocznych. Mogą też być tylko nieznacznie (o około 4%) niższe niż w rekordowym 2001 roku (2,434 mln ton), w którym radykalnie spadła opłacalność produkcji jabłek nawet w dobrze wyposażonych gospodarstwach sadowniczych.
Mniejsze w Europie
Zbiory jabłek w krajach UE obniżają się systematycznie już od 1999 r. W latach 1999–2003 (dane z września b.r.) spadły z 8,415 mln ton do 6,683 mln ton (o 21%). W tym roku w wielu regionach (na przykład w Niemczech i Austrii) mniej było także jabłek dla przetwórstwa. Na Węgrzech zebrano tylko 488 000 ton jabłek (527 000 ton w ubiegłym roku i 695 000 w 2001 r.) i, aby utrzymać produkcję na dostatecznym poziomie, władze tego kraju podjęły decyzję o wspomaganiu finansowym sektora przetwórczego jabłek. Obniżyły się też prawdopodobnie (brak jednak danych statystycznych) zbiory jabłek w innych krajach Europy Środkowowschodniej, głównie w Rosji i na Ukrainie. Niektóre źródła zachodnioeuropejskie wspominają także o zahamowaniu — w wyniku epidemii SARS w tym kraju — gwałtownie rozwijającego się eksportu koncentratu jabłkowego z Chin.
Duże potrzeby przetwórców
Czynnikiem decydującym o tak dużym wzroście cen jabłek jest rozbudowany przemysł przetwórczy tych owoców. W latach 2000–2002, niskie ceny jabłek przemysłowych skłoniły kapitał polski i zagraniczny do rozbudowy zakładów przetwarzających te owoce. W takiej sytuacji nawet nieduże wahania podaży surowca mogły zadecydować o skokach cen i w efekcie, o osiągnięciu przez notowania jabłek przemysłowych w końcu października połowy ceny skupu owoców deserowych. Wahania cen są także wynikiem pozyskiwania jabłek dla przetwórstwa w Polsce głównie z sadów przydomowych, owocujących przemiennie.
Najwyższe ceny od czterech lat W ostatnich pięciu latach jabłka były najdroższe w 1999 r. — w okresie zbiorów za deserowe płacono w spółdzielniach ogrodniczych 1,27 zł/kg, za przemysłowe w zakładach przetwórczych — 0,62 zł/kg (rys. 1). W 2000 r. ceny owoców deserowych obniżyły się o 34% (0,84 zł/kg), a przemysłowych o 80% (0,12 zł/kg). W kolejnych latach wyraźnie rosły ceny skupu tych ostatnich — od 0,14 zł/kg w 2001 r., przez 0,19 zł/kg w ubiegłym, do 0,38 zł/kg w bieżącym (średnie notowania od września do listopada w latach 2001–02, w 2003 r. — do października). Tegoroczne ceny w okresie głównych zbiorów były więc dwukrotnie wyższe od tych z roku ubiegłego. Inaczej przedstawiała się sytuacja jabłek deserowych, które w 2001 r. zdrożały średnio o 2 grosze (0,86 zł/kg), w 2002 r. ceny obniżyły się o 10% (0,77 zł/kg), a w bieżącym znów wzros-ły do 0,94 zł/kg (o 22%).
RYS. 1. ŚREDNIE CENY SKUPU JABŁEK PRZEMYSŁOWYCH W LATACH 1999–2003*
* średnia od września do listopada (w 2003 r. — do października)
Ceny zależą od regionu
Średnia cena skupu jabłek dla przetwórstwa w 2003 r. (od początku skupu w końcu lipca do października) wyniosła 0,38 zł/kg i o 67% przewyższyła ubiegłoroczną. Najwięcej płacono za ten surowiec (rys. 2) w województwach: lubelskim (0,35 zł/kg), łódzkim i mazowieckim (po 0,34 zł/kg) oraz wielkopolskim. (0,33 zł/kg) W stosunku do notowań sprzed roku ceny skupu wzrosły tam odpowiednio o 59%, 55% i 83%. Są to jednak (z wyjątkiem Wielkopolski) rejony o dużej podaży jabłek i intensywnym rozwoju przemysłu przetwórczego. Najniższe ceny w analizowanym okresie zanotowano w województwach: kujawsko-pomorskim (0,20 zł/kg) podkarpackim (0,23 zł/kg), podlaskim i małopolskim (po 0,28 zł/kg). Najniższy był tam również wzrost cen skupu w stosunku do ubiegłorocznych (z wyjątkiem podkarpackiego, gdzie wyniósł 64%).
RYS. 2. ŚREDNIE CENY SKUPU JABŁEK PRZEMYSŁOWYCH W 2003 R.*
* średnia od września do listopada (w 2003 r. — do października)
Do końca drugiej dekady października ceny oferowane przez zakłady przetwórcze rosły od 0,19 zł/kg do 0,47 zł/kg. Pod koniec tego miesiąca, gdy wyprodukowano już sporo koncentratu, zwiększyła się podaż surowca oraz pojawiły się trudności z eksportem na rynki wschodnie — ceny skupu zaczęły nieco spadać (do 0,40 zł/kg). Wynika to także z faktu, że popyt przetwórców zazwyczaj obniża się po pierwszych przymrozkach, gdyż ze względu na warunki atmosferyczne wiele zakładów wstrzymuje przerób.