Pomoc w UE

Unia Europejska oraz rządy poszczególnych krajów dotują cały system IP lub poszczególne jego elementy. Na przykład w Hiszpani wspierany jest cały system, a w Niemczech dopłaca się, między innymi, do utrzymywania w sadach zielonych międzyrzędzi oraz wykorzystywania biologicznych metod ochrony roślin. Unia Europejska dotuje także inny ważny element integrowanej produkcji — bioróżnorodność krajobrazu. Przywiązuje się w niej dużą wagę do tak zwanych użytków ekologicznych, do których zalicza się, między innymi ugory, nieużytki, miedze, żywopłoty, małe zbiorniki wodne, stare drzewa. Siedliska te stanowią ostoję pożytecznej fauny, antagonistycznej w stosunku do agrofagów, oraz sprzyjają utrzymaniu wielu gatunków dzikiej flory i fauny. Przyjmuje się, że "użytki ekologiczne" powinny stanowić co najmniej 5% w strukturze użytków rolnych gospodarstwa integrowanego. Należy tutaj wspomnieć, że większość obszaru Polski charakteryzuje duża bioróżnorodność. W krajach UE wspiera się także systemy szkoleń rolników — na przykład w Belgii, po odbyciu 200 godzin szkoleń przez producenta, dostaje on od państwa 1,5 euro za każdą kolejną godzinę szkolenia (podstawowe szkolenie z zakresu IP trwa 30 godzin). W Holandii zaś dotowane są firmy prowadzące szkolenia z zakresu integrowanej produkcji.

Kontrola integrowanej produkcji

Jest to bardzo ważny element potwierdzający wiarygodność przestrzegania przez producenta określonych zasad. Każde gospodarstwo kontrolowane jest przynajmniej raz w roku. Sprawdzany jest, między innymi, rejestr zabiegów, sprawność opryskiwacza, prawidłowość przechowywania środków ochrony roślin, posiadanie przez producenta aktualnego zaświadczenia o odbyciu szkolenia. Kontrolowane są także inne elementy mogące mieć bezpośredni lub pośredni wpływ na jakość produktu. W systemie integrowanej produkcji musi istnieć cały łańcuch zapewnienia bezpieczeństwa — od producenta, poprzez handel, aż do konsumenta. Na każdym etapie powinna istnieć możliwość sprawdzenia pochodzenia danego produktu. Zasadniczym elementem kontroli jest pobieranie prób do określenia pozostałości środków ochrony roślin oraz — tam gdzie jest to wymagane — innych niepożądanych substancji i pierwiastków. System kontroli musi być wiarygodny, opracowany na podstawie analizy ryzyka, na przykład w Niemczech, bada się pod kątem pozostałości środków ochrony roślin 15% zbieranych owoców. Gdy zalecenia integrowanej produkcji nie są przestrzegane producent ponosi kary, najostrzejszą z nich jest wykluczenie z systemu IP.

Należy podkreślić, iż integrowana produkcja jest warunkiem uzyskania certyfikatów potwierdzających najwyższą jakość produktów, w tym certyfikatu EUREPGAP, który stanowi swego rodzaju "paszport", niezbędny do tego, aby znaczną część płodów rolnych wprowadzić do obrotu handlowego w krajach UE i wielu krajach pozaeuropejskich. Doświadczenia krajów UE potwierdzają łatwość przejścia producentów stosujących zasady nadzorowanej integrowanej produkcji do certyfikacji jakościowej, która jest przyszłością agrobiznesu. Trendu tego, jak się powszechnie uważa, nie da się odwrócić. Temat bezpieczeństwa żywności jest obecny w całej Europie i nie ma znaczenia, że dany kraj zużywa małe ilości środków ochrony roślin. Trzeba udowodnić, że dany produkt nie zawiera pozostałości środków ochrony roślin i innych szkodliwych substancji.

Nowe wytyczne

Wychodząc naprzeciw tym potrzebom, Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa (GIORiN) podjął decyzję o stworzeniu systemu, umożliwiającego wdrożenie kontrolowanej integrowanej produkcji do szerokiej praktyki, wykorzystując istniejący już dorobek w tym zakresie. Należy tutaj przywołać olbrzymi wkład polskiej nauki, a głównie prof. Edmunda Niemczyka — prekursora integrowanej produkcji owoców w naszym kraju.

Podjęto dwutorowe działania polegające na dokładnym przeanalizowaniu sytuacji w krajach UE oraz wprowadzeniu takich zapisów prawnych, które umożliwią kontrolę integrowanej produkcji. W ramach projektu PHARE 2000 zorganizowano wizytę studyjną w trzech krajach UE — Holandii, Belgii i Niemczech. Potwierdziła ona potrzebę jak najszybszego wdrożenia zasad integrowanej produkcji do praktyki, dającego podstawy do uzyskiwania certyfikatów jakościowych przez polskich producentów. Pozwoliła również wybrać optymalny dla warunków Polski model działania. Ustalono, iż należy wprowadzić system kontrolowanej integrowanej produkcji w pierwszym rzędzie dla wybranych upraw sadowniczych i warzywniczych, mających największe znaczenie dla polskiej gospodarki i będących przedmiotem znaczącego eksportu. Równolegle należy ustalić system kontroli upraw zgodny z obowiązującymi w krajach UE standardami.
W tym zakresie GIORiN podjął decyzję o utworzeniu nowoczesnej pracowni badań pozostałości środków ochrony roślin w ramach Centralnego Laboratorium Inspekcji. Ustalono także, iż wprowadzany system powinien być kompatybilny z systemem EUREPGAP i niemieckim QS.

We wdrażanym systemie IP powinni uczestniczyć:

• Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa, do której zadań będzie należała koordynacja i zarządzanie całością systemu, przyjmowanie wniosków od producentów przystępujących do systemu IP, kontrola prawidłowości prowadzenia upraw IP, wydawanie certyfikatów.
• Przedstawiciele nauki w głównej mierze odpowiedzialni za przygotowanie odpowiednich instrukcji i procedur dla poszczególnych upraw, przygotowywanie szkoleń i informacji dla instruktorów, stałe dbanie o rozwój systemu i jego zgodność ze standardami światowymi.
• Instruktorzy (doradcy) odpowiedzialni za upowszechnianie informacji i szkolenia producentów. Powinni mieć praktyczną wiedzę związaną z daną uprawą, łatwość nawiązywania kontaktów z producentem i przekazywania mu wiedzy, umiejętność prowadzenia szkoleń, motywację i entuzjazm. Zakłada się, że rolę tę będą wypełniali odpowiednio przygotowani pracownicy ośrodków doradztwa rolniczego.
• Producenci, dobrowolnie przyjmujący odpowiedzialność za wprowadzenie systemu integrowanej produkcji, dysponujący odpowiednią wiedzą i motywacją, ściśle współpracujący z instruktorami.
• Organizacje producenckie i konsumenckie, które będą miały do spełnienia bardzo ważną rolę w procesie informowania polskich konsumentów o produktach wytworzonych zgodnie z zasadami IP.

W nowej ustawie o ochronie roślin wprowadzono za­pi­sy stanowiące podstawę prawną podjęcia wła­ści­wych działań w zakresie kontrolowania integrowanej pro­duk­cji. Szczegółowe zasady zostaną określone w przy­go­to­wy­wa­nych rozporządzeniach.

IORiN zamierza wziąć na siebie obowiązek stwo­rze­nia jednolitego, zgodnego ze standardami unij­ny­mi, sys­te­mu umożliwiającego wdrożenie do praktyki za­sad in­te­gro­wa­nej ochrony roślin i szerzej — integ­rowanej pro­duk­cji — zdając sobie sprawę, że bez pod­ję­cia tych działań, po wstąpieniu Polski do Unii Eu­ro­pej­skiej, nasi pro­du­cen­ci nie mieliby szans funk­cjo­no­wa­nia na unij­nych rynkach.

Rok 2004 jest pierwszym rokiem budowy na­ro­do­we­go systemu kontrolowanej integrowanej produkcji w Pol­sce. Jednostki terenowe Inspekcji Ochrony Roś­lin i Na­sien­nic­twa udzielą zainteresowanym wszel­kich szcze­góło­wych wyjaśnień w tym zakresie.