Makroinstalacje

Szacuje się, że w kraju pracuje około 30 małych (2–4-ścież­kowych) elek­tro­nicz­nych linii technologicznych do sortowania jabłek. Wielu sa­dow­ni­ków dostrzega konieczność budowy centrów logis­tycznych wyposażonych w ma­kro­in­sta­la­cje, które po­zwolą przygotowywać duże jed­no­rod­ne partie owoców. We­dług Piotra Szugajewa z firmy Szugajew-Agri z Mi­la­nów­ka koło War­sza­wy, budowa dużych instalacji to słusz­na droga. Umożliwią one polskim sadownikom sprze­daż pro­duk­tów na rynku krajowym oraz eksport — zarówno na Wschód, jak i Zachód (fot.). Na rynku coraz mniej li­czyć się będą podmioty mogące zaoferować 2000–3000 ton jabłek, nie będą wystarczająco sil­nym part­ne­rem han­dlo­wym dla rozbudowujących się sieci su­per­mar­ke­tów. Jako przykład europejskiej firmy, zwiększającej masę oferowanego towaru, P. Szugajew wymienia ho­len­der­ską handlową organizację producentów Fruitmas­ters, w której potencjał handlowy owoców do niedawna wy­no­sił 250 000 ton. Zakup przez tę organizację firmy han­dlo­wej Citronas (specjalizującej się w dostawach owo­ców z różnych kontynentów do Europy), zwiększył ofer­tę do 0,5 mln ton, a tym samym Fruitmasters stał się jed­nym z ważniejszych dostawców owoców na rynek eu­ro­pej­ski. Duże organizacje handlowe (VOG, Melinda) stwo­rzy­li tak­że producenci jabłek z południowego Tyrolu, gdzie śred­nia wielkość gospodarstwa to 2–3 hektary, a — dzięki silnym organizacjom handlowym i cen­tral­ne­mu prze­cho­wy­wa­niu — Włochy stały się jednym z więk­szych eks­por­te­rów jabłek w Europie.

Według Piotra Szugajewa w najbliższych latach w Polsce powinno
po­wstać kilka makroinstalacji do sortowania jabłek

Makroinstalacje to linie do sortowania i pakowania pozwalające na przygotowanie od kilkunastu do kil­ku­dzie­się­ciu ton owoców na godzinę. W Południowym Ty­ro­lu pracuje około 90 makroinstalacji, które pozwalają podać na rynek około 1 200 000 ton owoców, w każdym wymaganym przez odbiorców standardzie. Z takimi li­nia­mi połączone jest także centralne przechowywanie — bezpośrednio po zbiorze, a przed umieszczeniem w chłod­niach owoce są wstępnie sortowane. Jak podaje P. Szu­ga­jew, makroinstalacje powodują, że mniejsze są koszty przygotowania jabłek do sprzedaży. Przygotowanie ki­lo­gra­ma jabłek za pomocą tradycyjnej linii kosztuje około 0,06 euro, a za pomocą makroinstalacji — 0,03 euro. Przy sortowaniu w ciągu roku na przykład 50 000 ton jab­łek można zaoszczędzić nawet do 1,5 mln euro. Sadownicy — członkowie spółdzielni, organizacji producentów czy firm handlowych — którzy decydują się na zakup tak dużych instalacji, muszą produkować owoce o po­dob­nym standardzie i dysponować profesjonalną bazą prze­cho­wal­ni­czą. Bardzo ważna jest dyscyplina członków takich organizacji i niezbędne staje się zatrudnienie osób zaj­mu­ją­cych się marketingiem, a także bezpośrednimi kon­tak­ta­mi z przedstawicielami sieci handlowych.

Nie tylko w planach

Według P. Szugajewa, obecnie przygotowywane są pla­ny pierwszych makroinstalacji dla tworzących się w cen­tral­nej Polsce dużych zrzeszeń producentów. Takie gru­py powinny jednak rozpoczynać przygotowanie owo­ców na mniejszych, 4- czy 6-ścieżkowych maszynach i na­uczyć się sprzedaży kilkudziesięciu ton owoców dzien­nie. Jeś­li sprzedaż takich partii owoców nie będzie prob­lemem, można linie do kalibrowania, sortowania i pa­kowania rozbudowywać wraz z firmą. Krajowe firmy po­win­ny zacząć jednak ze sobą współpracować i sprze­da­wać owoce pod wspólną marką. Podobnie było kilka lat temu we Francji, Belgii czy Holandii, gdzie tamtejsze organizac­je producentów mogły zaoferować do 20 000 ton jabłek rocznie, a dzięki współpracy ich oferta zwięk­szy­ła się nawet do 0,5 mln ton jabłek rocznie.

Dla europejskich odbiorców liczącym się partnerem handlowym są organizacje mogące zaoferować w se­zo­nie minimum 20 000 ton jabłek. Koszt makroinstalacji umożliwiającej przygotowanie w ciągu roku 20 000–30 000 ton jabłek, to — jak podaje P. Szugajew — wydatek od kilkuset tysięcy euro do kilku milionów euro. To bardzo dużo, ale niewielkie koszty przygotowania do sprze­da­ży kilograma owoców pokazują, że w ogólnym rozrachunku wydatek ten się opłaca. Aby jednak takie inwestycje można było realizować, niezbędne są do­dat­ko­we mechanizmy finansowania.

Jak sortować?

Według P. Szugajewa, najdokładniej można sortować owoce pod względem kształtu, używając do tego celu czarno-białych kamer przemysłowych. Sortowanie we­dług koloru odbywa się za pomocą kolorowych kamer przemysłowych. Decydując się na zakup elektronicznej linii sortującej należy jednak uwzględnić także moż­li­wość sortowania jabłek według wielkości rumieńca oraz masy. Są to obecnie najważniejsze dla odbiorców parametry. Ważne jest także uzupełnienie sortownicy w urządzenia do wodnego rozładunku.

Firma Greefa ma w swojej ofercie kilka systemów do sortowania owoców — MSE, GeoSort i Smart Sort. Naj­le­piej znany sadownikom jest MSE, pozwalający na sor­to­wa­nie z szybkością 2–5 produktów na sekundę.
W no­wych makroinstalacjach coraz częściej wprowadzany jest GeoSort, wydajniejszy od wcześniejszego roz­wią­za­nia o 30–40% i pozwalający na sortowanie z prędkością 7–8 produktów na sekundę. W elektronicznych liniach no­wo­cze­sne systemy umożliwiają dokładną analizę kształ­tu jabłek czy gruszek i za pomocą czarno-białych kamer CCD kalibrowanie z dokładnością nawet do 1 mm.

W najnowszych liniach technologicznych wprowadza się jeszcze dokładniejsze systemy sterujące podziałem owoców na poszczególne klasy jakościowe. Są to na przy­kład iQS-Greefa (inteligent Quality Sorter — in­te­li­gent­ny system sortowania), w którym kamery wykonują 70 zdjęć powierzchni każdego produktu obracającego się na sin­gu­la­to­rze. Każde zdjęcie jest osobno analizowane i szcze­gó­ło­wo określana jest jakość zewnętrzna produktu. Sys­tem ten, jak podaje P. Szugajew, działa już w kilkuset liniach sortujących na świecie.

Nowością wprowadzaną w ostatnich latach jest sys­tem wewnętrznej kontroli jakości owoców iFD (in­te­li­gent Firmnes Detector — inteligentny pomiar jędrności) pozwalający na określenie jędrności sortowanych pro­duk­tów w skali od 1 do 120. Najnowszym rozwiązaniem jest możliwość dokonywania pomiarów jakości wewnętrznej owoców iFA (inteligent Flavour Analiser — in­te­li­gent­ny analizator jakości miąższu) — w każdym owocu moż­na określić poziom cukrów i kwasów oraz wyeliminować ze sprzedaży owoce, na przykład, ze szklistością miąż­szu, zbrunatnieniem przygniezdnym czy gorzką plamis­tością podskórną. Te dwa ostatnie rozwiązania są jed­nak bardzo drogie i mogą być opłacalne tylko w naj­więk­szych makroinstalacjach.