• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 06/2004

PROBLEMY PRODUCENTÓW - WSPÓLNA ORGANIZACJA OWOCÓW I WARZYW

Poniżej Autor odpowiada na kolejną porcję najczęściej powtarzających się pytań producentów, które dotyczą wspólnej organizacji rynku owoców i warzyw w UE (czyt. też HO 5/2003 — 3/2004).
  • W jakiej kategorii się zarejestrować (zgodnie z przepisami przejściowymi ustawy z 19.12.2003 r. o organizacji rynku owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego), aby OP lub GP mogła korzystać z dopłat do produkcji pomidorów przeznaczonych dla przetwórstwa w 2004 roku?

Przepisy przejściowe wspomnianej ustawy są jedyną podstawą prawną, na której mocy GP lub OP mogła uzyskać status wstępnego uznania lub uznania do końca kwietnia bieżącego roku. Uzyskanie takiego statusu stanowi podstawowy warunek umożliwiający korzystanie z dopłat do produkcji pomidorów. W grę mogą wchodzić dwie kategorie: "owoce i warzywa" oraz "owoce i warzywa przeznaczone dla przetwórstwa". O przyjęciu pierwszego lub drugiego wariantu decyduje struktura podaży produktów wytwarzanych przez grupę. Jeżeli większość z nich jest przeznaczona dla przetwórstwa, należy się zarejestrować w tej kategorii. Ze względów praktycznych nie powinno się korzystać z kategorii "owoce przeznaczone dla przetwórstwa" oraz "warzywa przeznaczone dla przetwórstwa". Obu tych kategorii nie ma w przepisach unijnych. Konsekwencje takiego wyboru mogą być kłopotliwe przy nostryfikacji przez Wspólnotę statusu grup i organizacji uzyskanego przez nie na podstawie przepisów krajowych. W takiej bowiem sytuacji przewiduje się zaliczenie do kategorii "owoce i warzywa". To zaś oznacza konieczność sprzedaży za pośrednictwem grupy prawie wszystkich produktów (z wyjątkiem 25% marginesu przewidzianego przepisami unijnymi). Dla niektórych grup (przynajmniej na początku działalności) może to stanowić istotne utrudnienie.

  • Czy członkiem GP lub OP, zgodnie ze wspomnianymi przepisami przejściowymi, może być podmiot, mający osobowość prawną?

Przepisy przejściowe uchylają art. 4. ustawy z 29.11.2000 r.­ o organizacji rynku owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego, zgodnie z którym grupy musiały być tworzone na podstawie przepisów ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach (przewidywała możliwość członkostwa w grupie tylko dla osób fizycznych). Tym samym obecnie osoby prawne mogą być członkami GP lub OP.

  • Czy grupy zarejestrowane na podstawie ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach mają prawo do pomocy "pomidorowej"?

Nie, ponieważ warunkiem koniecznym uzyskania dopłat do pomidorów przeznaczonych dla przetwórstwa jest posiadanie przez GP statusu wstępnego uznania i odpowiednio przez OP — statusu uznania.

  • Czy grupa zarejestrowana w kategorii "owoce" może korzystać z pomocy "pomidorowej"?

Pomidory przeznaczone dla przetwórstwa muszą się mieś­cić w zakresie działalności podstawowej GP lub OP. Za działalność podstawową uważa się wytwarzanie i sprzedaż produktów kategorii, dla której nastąpiło uznanie lub wstępne uznanie. Jest to spowodowane tym, że wartość pomocy doliczana jest do wartości produkcji sprzedanej wyliczanej celem ustalenia wartości pomocy finansowej należnej GP lub OP. Pomoc zaś wylicza się zawsze w odniesieniu do działalności podstawowej. W opisywanym przypadku konieczna byłaby rejestracja w kategorii "owoce i warzywa" lub "owoce i warzywa przeznaczone dla przetwórstwa".

  • Czy UE wprowadziła w 2004 roku jakieś zmiany w systemie dopłat do produkcji pomidorów przeznaczo­nych do przetwórstwa?

Zmiany dotyczą tylko roku gospodarczego 2004/2005 i tylko nowych państw członkowskich. Obejmują przesunięcie terminu zawierania umów kontraktacyjnych na dostawy pomidorów pomiędzy GP lub OP i zatwierdzonymi przetwórcami oraz podział wypłaty pomocy na dwie raty.

Przesunięcie terminu. Zgodnie z przepisami rozporządzenia Komisji nr 1535 z 2003 roku (bazowego dla systemu "pomidorowego"), umowy kontraktacyjne zawiera się do 15 lutego każdego roku. Rozporządzenie zezwala państwom członkowskim na przesunięcie tego terminu do 10 marca. W 2004 roku, ze względu na poszerzenie Wspólnoty o 10 nowych państw członkowskich, termin zawierania tych umów został wyjątkowo przesunięty do 15 lipca, nie później jednak niż na 10 dni przed rozpoczęciem dostaw. W Polsce dostawy pomidorów rozpoczynają się po 20 lipca (w niektórych latach — dopiero po 10 sierpnia). Opisywana innowacja mieści się więc "z grubsza" w naszym kalendarzu agrotechnicznym. Dla polskich producentów pomidorów dla przetwórstwa ma ona znaczenie przede wszystkim dlatego, że dopiero obecnie zrzeszają się oni w GP lub OP.
W związku z tym, ewentualne wydłużenie się w urzędach wojewódzkich formalności związanych z rejestracją tych podmiotów, nie uniemożliwi producentom korzystania z pomocy w 2004 roku. Z praktycznego punktu widzenia przesunięcie terminu nie ma natomiast istotnego znaczenia, ponieważ nasiona w mnożarkach sieje się u nas zwykle nie później niż do 10 marca. Producenci uważają zatem, że do tego terminu muszą zawsze zakończyć negocjacje z zakładami przetwórczymi, zarówno w przedmiocie ilości zakontraktowanych pomidorów, jak też ich cen. Tak znaczne przesunięcie terminu zawierania umów jest nawet przez niektórych producentów oceniane negatywnie. Argumentują oni, że zakłady przetwórcze mogą to wykorzystywać, odkładając termin zawierania umów do ostatniego momentu, co dla dostawców oznacza nerwowość i niepewność.

Podział wypłaty pomocy. Pomoc finansowa dla producentów pomidorów dla przetwórstwa obejmuje tylko produkcję w ramach limitu przyjętego dla całej Wspólnoty (obecnie około 8,6 mln ton). Tworzą go limity poszczególnych zainteresowanych państw członkowskich. W obecnie obowiązującym wariancie systemu, problem stosowania się do limitów rozwiązany jest w następujący sposób. Po zweryfikowaniu wniosków pomoc wypłacana jest na wszystkie ilości, które wnioski obejmują. Każde państwo członkowskie przekazuje Komisji informacje o kwocie wypłaconej pomocy i ilości pomidorów, jakiej ona dotyczy. Na tej podstawie w Brukseli ustala się, czy limit wspólnotowy został przekroczony. Jeżeli tak, w następnym sezonie te państwa członkowskie, które spowodowały jego przekroczenie, otrzymują pomoc pomniejszoną proporcjonalnie do stopnia przekroczenia. Przedstawiony mechanizm powinien być znany zarówno "starym", jak i "nowym" państwom członkowskim.
W przypadku tych ostatnich Komisja najwidoczniej nie ma pewności, czy poradzą z nim sobie w praktyce. Chcąc się zabezpieczyć przed konsekwencjami znacznych przekroczeń limitu podzieliła więc dopłaty do produkcji pomidorów na dwie części: 75% i 25%. Podobny mechanizm zastosowano w odniesieniu do Francji i Portugalii w 1996 roku.

Pierwsza część płatności (75% — 25,88 euro/tonę) wypłacana jest po zweryfikowaniu wniosków. Wypłata drugiej części (25%) następuje po zakończeniu roku gospodarczego 2004/2005, a więc w przypadku pomidorów nie wcześniej niż 15.06.2005 r. (rok gospodarczy dla przetworów pomidorowych trwa w UE od 15 czerwca do 14 czerwca następnego roku). Wypłaty tej dokonuje się, jeżeli limit wspólnotowy:

      • nie jest przekroczony;
      • jest przekroczony, ale nieprzekroczony jest limit krajowy;
      • jest przekroczony, ale limit krajowy jest przekroczony o mniej niż 25%.

W ostatnim przypadku wypłata jest zmniejszana proporcjonalnie do rozmiarów przekroczenia.

Mimo że przekroczenie progu krajowego przez Polskę w 2004 roku jest mało prawdopodobne, zastosowanie przedstawionego rozwiązania jest dla nas niekorzystne. Mamy bowiem do czynienia z kredytowaniem przez naszych producentów pomidorów 25% dopłaty przynaj-
mniej przez kilka miesięcy.

  • Jakie zasady funkcjonowania ustaliła UE dla GP i OP powołanych do życia w nowych państwach członkowskich przed 1.05.2004 r. na mocy przepisów krajowych?

Przewiduje się możliwość uznania GP i OP, które zostały zatwierdzone na mocy ustawodawstwa krajowego za uznane lub wstępnie uznane, zgodnie z rozporządzeniem Rady nr 2200/96. Jeśli w przepisach krajowych nie przewidziano uznawania dla poszczególnych kategorii, grupy zostaną przypisane do kategorii "owoce i warzywa". Decyzję podejmują odpowiednie władze państwa członkowskiego. W Polsce jest to wojewoda właściwy terytorialnie dla siedziby GP lub OP. Ma on obowiązek powiadomienia zainteresowanych jak najszybciej po 1 maja. GP i OP, o których mowa, mogą funkcjonować zgodnie
z uzyskanym statusem do końca 2005 r.

Wstępnie uznane grupy producentów (GP) mogą wnioskować do ARiMR o należną im pomoc finansową w terminie do 3 miesięcy po zakończeniu rocznego lub półrocznego okresu realizacji planu dochodzenia do uznania. Jeżeli realizacja takiego planu rozpoczęła się przed 1.05.2004 r., za jej datę początkową uważa się 1 maja.

Uznane organizacje producentów (OP), które zostały zaliczone do funkcjonujących zgodnie z rozporządzeniem Rady nr 2200/96 i zamierzają korzystać z unijnej pomocy finansowej, przedkładają do ARiMR odnośny wniosek, jednak nie później niż do 31.12.2004 r. Nie może on być rozpatrywany dłużej niż przez 3 miesiące.

Organizacje producentów, których dotyczy opisywany problem, mogą do 30.06.2004 r. przedkładać do zatwierdzenia przez dyrektora oddziału regionalnego ARiMR programy operacyjne, kończące się z dniem 31.12.2005 r.
Program powinien być zatwierdzony w ciągu 3 miesięcy. Do programu OP dołącza oświadczenie, że do 15.09.2005 r. przedłoży nowy program operacyjny, który będzie już realizowany w normalnym trybie przewidzianym przepisami UE. OP mogą występować o pomoc finansową zgodnie z przepisami RK nr 1433/03, to znaczy do 31 stycznia roku następnego za rok poprzedni, oraz o płatności częściowe, względnie zaliczki. Mogą również ubiegać się o rekompensaty wspólnotowe wynikające z wycofania (a właściwie niewprowadzenia) określonej partii towaru na rynek.

Zaprezentowane sposoby postępowania w okresie przejściowym powodują, że znacznie mniej kłopotliwe będzie ubieganie się o uznanie bądź wstępne uznanie już po 1 maja bieżącego roku. W takim przypadku grupa lub organizacja funkcjonuje od razu według tych samych zasad, co analogiczne podmioty gospodarcze w "starej" UE i nie wymaga się od niej żadnych dodatkowych dokumentów i formalności.