• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 08/2004

HANDEL Z UE OWOCAMI, WARZYWAMI I ICH PRZETWORAMI

,
Integracja nie zmieni zasadniczo dotychczasowej geograficznej struktury obrotów polskiego handlu zagranicznego owocami, warzywami oraz ich przetworami. Wzrost eksportu do naszych partnerów ze Wspólnoty i uzyskanie korzystniejszego niż obecnie salda w obrotach z nimi zależeć będą przede wszystkim od poprawy organizacji sprzedaży i przestrzegania wymagań jakościowych określonych unijnym prawodawstwem.

Eksport

Owoce. UE była podstawowym odbiorcą polskich owoców i ich przetworów. W 2003 r. udział dostaw do Wspólnoty w łącznej wartości polskiego eksportu wyniósł około 75%. Znacznie mniejsze (8% w 2003 r.) jest znaczenie polskich dostaw do nowych krajów członkowskich (wykres 1). Eksport do tych państw rośnie jednak systematycznie. W łącznej wartości polskiego eksportu udział dostaw owoców przetworzonych do 24 krajów Wspólnoty przekracza już 90%, natomiast świeżych i schłodzonych — 60% (2003 r.). W eksporcie owoców świeżych znacze­nie byłej "Piętnastki" jest znacznie większe pod względem wartości niż rozmiarów (w 2003 r. odpowiednio 45% i 18%). W eksporcie do nowych krajów członkowskich udział wartości sprzedaży jest niższy niż jej wolumenu (15% i 21% w 2003 r.). Różnice w poziomie tych wskaźników pomiędzy "starą" i "nową" UE są rezultatem wyższych średnich cen uzyskiwanych na pierwszym z tych rynków oraz z odmiennej struktury eksportu. Do krajów byłej UE sprzedajemy przede wszystkim droższe schłodzone owoce miękkie, do nowych — głównie tańsze jabłka deserowe (wykres 2). Średnie ceny przetworów sprzedawanych do UE-15 są natomiast niższe niż uzyskiwane na rynkach nowych krajów członkowskich, bowiem na te pierwsze rynki kierujemy głównie półprodukty (mrożonki, soki zagęszczone, owoce tymczasowo zakonserwowane), na drugie — przede wszystkim wyroby gotowe (głównie dżemy). Udział krajów UE-15 największy jest w polskim eksporcie mrożonek owocowych, soków zagęszczonych, owoców w puszkach i owoców jagodowych. Nowe kraje członkowskie liczą się w polskim eksporcie jabłek, owoców mrożonych oraz dżemów.

Wykres 1. Eksport z Polski wybranych owoców i ich przetworów do UE i nowych krajów członkowskich z 2003 r.

Wykres 2. Geograficzna struktura polskiego eksportu wybranych warzyw i ich przetworów w 2003 r.

Największym odbiorcą owoców i ich przetworów z Polski są Niemcy, gdzie trafia połowa łącznego polskie­go eksportu przetworzonych owoców. W wartości eksportu owoców udział Niemiec wynosił w ostatnich latach 20–30%, w wolumenie sprzedaży — 10–20%. Do Niemiec sprzedajemy głównie schłodzone i mrożone owoce miękkie oraz soki zagęszczone. Inni liczący się odbiorcy z UE-15 to Holandia, Dania, Belgia i Austria. Z nowych krajów członkowskich najpoważniejsi nasi odbiorcy to Czechy, Słowacja, Węgry oraz Litwa, bez znaczenia są Cypr i Malta.

Warzywa. Głównym rynkiem zbytu polskich warzyw oraz ich przetworów jest UE. Dostawy do krajów rozszerzonej Wspólnoty stanowiły w latach 2000–2003 około 80% łącznej wartości polskiego eksportu warzyw (53% — do UE-15, 26% — do nowych krajów członkowskich — wykres 3), w tym produktów świeżych —78–86%, przetworów — około 80%. W ubiegłym roku kraje "starej" UE odebrały z Polski 43% (wykres 4) wartości eksportu świeżych warzyw (głównie cebuli i pomidorów), ale zaledwie 25% jego wolumenu, nowi członkowie — odpowiednio 35% i 34% (przede wszystkim kalafiorów, ogórków, pomidorów oraz kapusty). Różnice wartości i rozmiarów eksportu na rynki "starej" i "nowej" Wspólnoty wynikają z odmiennej struktury oraz wyższych średnich cen w UE-15 (w 2003 r. cena świeżych warzyw wynosiła średnio 0,38 euro/kg) niż w nowych państwach członkowskich (0,22 euro/kg). Dla porównania, średnia cena świeżych warzyw eksportowanych do WNP wynios­ła w 2003 r. 0,12 euro/kg. W 2003 r. udział eksportu przetworów do krajów byłej "Piętnastki" w łącznym eksporcie tych produktów z Polski wyniósł 62% pod względem wielkości i 57% — wartości (najważniejsze produkty eksportowe to mrożonki, susze i warzywa konserwowane). Znaczenie nowych krajów członkowskich było zdecydowanie mniejsze (odpowiednio 19% i 22%). Średnie ceny przetworów dostarczanych do "starej" Wspólnoty były znacznie niższe niż do nowych krajów członkowskich.

Wykres 3. Eksport z Polski wybranych warzyw i ich przetworów do UE i nowych krajów członkowskich w 2003 r.

Wykres 4. Geograficzna struktura polskiego eksportu wybranych owoców i ich przetworów w 2003 r.

Spośród krajów UE-15 największym odbiorcą polskich świeżych warzyw i ich przetworów są Niemcy, do których w ubiegłym roku trafiło 23% łącznej wartości eksportu polskich warzyw. Na rynek niemiecki kierujemy głównie mrożonki, susze warzywne, cebulę oraz pomidory. Pozostali liczący się odbiorcy polskich warzyw to Holandia, Francja i Wielka Brytania. Z nowych krajów członkowskich najwyższy udział w wartości polskiego eksportu mają Czechy (12%, sprzedajemy tam pomidory, cebulę, kapustę, kalafiory, ogórki oraz mrożonki), Litwa, Słowacja oraz Węgry.

Import

Owoce. Udział UE-15 w wartości importu do Polski owoców i ich przetworów nie zmienia się i wynosi około 50%, udział nowych państw Wspólnoty w dostawach zmniejsza się w ostatnich latach (spada przywóz soków i napojów) i wynosi około 2–3%. Udział naszych partnerów z rozszerzonej Wspólnoty w imporcie jest znacznie mniejszy niż w eksporcie, gdyż do kraju sprowadzamy dużo produktów spoza Europy. Z UE-15 sprowadzamy przede wszystkim (w kolejności znaczenia — wykres 5) owoce cytrusowe, winogrona, brzoskwinie (także w puszkach), owoce mrożone oraz zagęszczone soki winogronowe, tymczasowo zakonserwowane dżemy, truskawki, śliwki, wiśnie czy morele. Mniejsze znaczenie ma import z tych krajów jabłek, gruszek, arbuzów, grejpfrutów czy orzechów laskowych, a bardzo małe — zagęszczonych soków z owoców cytrusowych oraz produktów tropikalnych. Z nowych krajów członkowskich istotne znaczenie ma jedynie import arbuzów oraz dżemów.

Wykres 5. Geograficzna struktura polskiego importu wybranych owoców i ich przetworów w 2003 r. (wg wolumenu)

Z byłej "Piętnastki" największym eksporterem do Polski jest Hiszpania (w 2003 r. — 29% łącznej wartości przywozu, czyli ponad połowa importu z całej rozszerzonej Wspólnoty), z której sprowadzamy cytrusy, arbuzy, gruszki, morele, winogrona, brzoskwinie, śliwki i trus­kawki, a z przetworów — soki zagęszczone i konserwowane brzoskwinie. Włochy i Grecja to najwięksi dostawcy do Polski winogron świeżych, soków winogronowych oraz brzoskwiń i ich przetworów, liczy się także import z tych państw cytrusów, jabłek, gruszek, truskawek oraz arbuzów. Z nowych krajów członkowskich czołowym dostawcą do Polski są Węgry (głównie arbuzów). Najmniejsze znaczenie w polskim imporcie mają Dania, Finlandia, Irlandia, kraje bałtyckie oraz Słowenia.

Warzywa. Udział wartości importu warzyw z UE-15 stanowił w 2003 r. około 65% łącznych dostaw do Polski, z nowych krajów członkowskich — 21–24%.
Z całej rozszerzonej Wspólnoty dociera więc do nas blis­ko 90% warzyw, w tym 89–93% świeżych i 77–82% — przetworzonych. Średnia cena świeżych warzyw importowanych z UE-15 wyniosła w ubiegłym roku 0,49 euro/kg, przetworzonych — 1,03 euro/kg. Średnie notowania warzyw importowanych z nowych krajów członkowskich wynios­ły odpowiednio: 0,48 euro/kg i 0,77 euro/kg.

Ze "starej" UE sprowadzamy głównie cebulę, pomidory, marchew, paprykę oraz ogórki, z nowych krajów członkowskich — warzywa konserwowane, marynaty, koncentrat pomidorowy i mrożonki (wykres 6). Największym dostawcą świeżych warzyw i ich przetworów z pierwszej grupy państw jest Hiszpania (w 2003 r. 37% łącznego importu warzyw i 57% — ze Wspólnoty), skąd sprowadzamy głównie świeże pomidory, ogórki, paprykę, a także koncentrat pomidorowy, mrożonki i susze warzywne. Ważnymi eksporterami warzyw do Polski są również (w kolejności znaczenia) Holandia, Włochy, Francja, Niemcy i Belgia. Z nowych krajów członkowskich najważniejszym dostawcą warzyw do polski są Węgry (w 2003 r. 17% łącznego importu warzyw i 82% — z nowo przyjętych krajów), skąd sprowadzamy przede wszystkim koncentrat pomidorowy, kukurydzę konserwową, susze, mrożonki (głównie mrożoną kukurydzę) oraz świeżą i konserwową paprykę.

Wykres 6. Geograficzna struktura polskiego importu wybranych warzyw i ich przetworów w 2003 r. (wg wolumenu)

Saldo

Owoce. W obrotach z krajami całej nowej Wspólnoty polskie saldo w przypadku owoców i ich przetworów jest dodatnie. W 2003 r. saldo dodatnie wyniosło 243,5 mln euro (158 mln euro w 2002 r.), o czym zadecydowała przewaga eksportu nad importem przetworów owocowych, wydatki na import owoców świeżych były jednak wyższe niż wpływy z eksportu. W handlu z nowymi krajami członkowskimi saldo obrotów jest dodatnie zarówno w przypadku przetworów, jak i produktów świeżych (wykres 7). Z krajów rozszerzonej Wspólnoty najwyższe dodatnie saldo mamy w obrotach z Niemcami (przewaga eksportu nad importem dotyczy przetworów oraz owoców świeżych). Jedynymi państwami UE, z którymi w obrotach nasze saldo jest ujemne, są Hiszpania, Grecja, Włochy i Węgry. Dodatnie jest też saldo w obrotach z krajami WNP, państwami Ameryki Północnej oraz krajami EFTA, ujemne — z krajami rozwijającymi się (Ameryka Południowa i Środkowa, Tajlandia) oraz z Izraelem.

Wykres 7. Saldo w polskich obrotach owocami i ich przetworami
z krajami UE-25 w 2003 r. (mln euro)

Warzywa. Nasze saldo w wymianie handlowej warzywami i ich przetworami z krajami UE-25 jest dodatnie (110 mln euro). W 2003 r. przewaga eksportu nad importem z UE-15 wyniosła 77 mln euro, podczas gdy w 2002 r. — 19 mln euro. O takim wyniku zadecydowały głównie wyższe wpływy z eksportu przetworów warzywnych niż wydatki na ich import. W obrotach świeży­mi warzywami w 2003 r. saldo obrotów było ujemne (38 mln euro). W handlu z nowymi krajami członkowskimi saldo obrotów było dodatnie w obu grupach produktów. Spośród krajów rozszerzonej Wspólnoty najwyższe dodatnie saldo (54 mln euro) mieliśmy przed rokiem w handlu z Niemcami, zarówno w obrotach przetworami, jak i warzywami świeżymi (wykres 8). Na drugim miejscu plasują się Czechy — 28 mln euro. W handlu z UE-25 najwyższe ujemne saldo (54 mln euro) notowano w obrotach z Hiszpanią, niższe z Węgrami, Włochami i Grecją.

Wykres 8. Saldo w polskich obrotach warzywami i ich przetworami z krajami UE-25 w 2003 r. (mln euro)

Prognozy

Integracja nie poprawi zasadniczo warunków sprzedaży do poszerzonej UE większości owoców, warzyw i ich przetworów. Eksport niemal wszystkich produktów do krajów UE-15 realizowany był już przed 1 maja bez obciążeń celnych. Na wzrost sprzedaży do Wspólnoty może jednak wpłynąć

  • rosnąca efektywność i koncentracja krajowego przetwórstwa (zwiększy możliwość naszego eksportu produktów wyżej przetworzonych, co potwierdzają rosnące dostawy soków pitnych do Niemiec, Czech i Słowacji);
  • przenoszenie do Polski z byłych krajów UE zakładów produkujących zagęszczony sok jabłkowy oraz mrożonki;
  • rosnący stopień zorganizowania rynku produktów świeżych i związana z tym możliwość lokowania u naszych partnerów z UE owoców deserowych — głównie jabłek oraz świeżych warzyw.

Udział krajów rozszerzonej Wspólnoty w polskim eksporcie owoców i ich przetworów zwiększyć się może już w pierwszych latach po integracji do ponad 90%, warzyw — do 85%. Pogorszą się warunki dostaw do niektórych liczących się dotychczas odbiorców. Na przykład w handlu z USA stracimy ulgi wynikające z objęcia naszego kraju systemem preferencji ogólnych, a eksportowe stawki celne do krajów EFTA były dla Pol­ski korzystniejsze przed wejściem do UE. Relacje cenowe i dotychczasowe proporcje handlu nie wskazują na możli­wość zwiększenia importu z krajów rozszerzonej Wspólnoty produktów bezpośrednio konkurencyjnych dla tych wytwarzanych w kraju (mimo że stawki celne na importowane owoce, warzywa i ich przetwory wynosiły do 1 maja 15–35%). Wzrośnie jednak aktywność eksportowa firm handlowych z krajów członkowskich na rynku polskim, co zwiększy konkurencję na rynku wewnętrznym.

Nie zmienią się znacznie warunki dostępu do rynku polskiego importowanych z UE owoców, warzyw i ich przetworów. Stawki celne w przywozie cytrusów, fig, mango były już wcześniej zerowe, a w imporcie winogron, nektaryn, brzoskwiń i ich przetworów — znacznie niższe od ogólnie obowiązujących. Udział przywozu z rozszerzonej UE w ogólnym imporcie owoców i ich przetworów zasadniczo nie wzrośnie i nie przekroczy 55–60%. Saldo obrotów owocami i ich przetworami z większością krajów członkowskich pozostanie dodatnie. W przypadku warzyw wzrośnie import pomidorów i ogórków, na które do 1 maja obowiązywały wysokie cła kwotowe, tym bardziej że pomidory produkowane w południowych krajach UE są tańsze niż w Polsce spod osłon. Wyższy może też być przywóz przetworów (zwłaszcza pomidorowych) oraz warzyw strączkowych. Po integracji udział rozszerzonej UE w eksporcie warzyw do Polski może się zwiększyć do 95%.