• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 09/2004

AGRESTOWA PASSA

Wysoka cena owoców agrestu i związana z nią duża opłacalność produkcji — szczególnie w 2003 roku — spowodowana została znacznym ograniczeniem nasadzeń tego gatunku w Polsce. W latach 90. ub. wieku krajowa produkcja owoców agrestu wynosiła około 40 000 ton, a ostatnio spadła do poziomu 20 000–22 000 ton. Przyczynił się do tego, między innymi, brak odmian odpornych na amerykańskiego mączniaka agrestu, a także mały asortyment plennych odmian z owocami o średnicy powyżej 1,5 cm, przydatnymi do maszynowego zbioru. W ostatnich latach duże zainteresowanie zakupem owoców agrestu wykazują zakłady przetwórcze wykorzystujące je głównie do produkcji dżemów, galaretek, jako surowiec do pozyskiwania pektyn, a także jako komponent mieszanek owocowych. Duże zapotrzebowanie na agrest z Polski wykazuje rynek angielski.

Nowe odmiany pilnie potrzebne

W ostatnich dwóch latach obserwuje się bardzo duże zainteresowanie plantatorów krzewami agrestu. Szkółkarze już na początku lata dysponowali zamówieniami na większość roślin produkowanych do sprzedaży jesienią (fot. 1), mają także zamówienia na sadzonki agrestu na kolejny rok. Według dr. Stanisława Pluty z ISK, umożliwi to w najbliższych latach wzrost produkcji tego gatunku do poziomu z początku lat dziewięćdziesiątych ub. wieku. Tak masowe i niekontrolowane nasadzenia tego gatunku mogą spowodować jednak podobną sytuację, jaka ostatnio występuje w przypadku porzeczki czarnej.


Fot. 1. Do zakładania nowych plantacji agrestowych warto używać tylko zdrowego materiału wyjściowego pochodzącego z kwalifikowanych mateczników

Od kilku lat w Zakładzie Hodowli Roślin Sadowniczych ISK w Skierniewicach prowadzone są badania z kilkunastoma odmianami agrestu, a od 1994 roku także prace hodowlane, w których zwraca się uwagę na wielkość owoców, plenność, odporność na amerykańskiego mączniaka agrestu (fot. 2) i przydatność przetwórczą. Szczególny naciska kładzie się na wyhodowanie odmian bezkolcowych. Z odmian ocenianych w hodowlanej kolekcji "roboczej" do takich zaliczają się 'Pax' (Anglia), 'Captivator' (USA) i 'Spinefree'. Obiecująco zapowiadają się także klony hodowlane z Ukrainy — zwłaszcza klon oznaczony 16-3. Silnie rośnie, jest odporny na amerykańskiego mączniaka agrestu, plenny, owoce ma duże, koloru bursztynowego. Klon ten używany jest również w pracach hodowlanych. W ramach programu hodowlanego we wstępnej ocenie znajduje się około 100 klonów otrzymanych w ISK, z tego dwa oznaczone AGR-15 i AGR-37 zostały zgłoszone do badań rejestrowych COBORU wiosną 2004 roku. Oba klony hodowlane (AGR-15 i AGR-37) mają żółte owoce średniej wielkoś­ci, rośliny są odporne na amerykańskiego mączniaka agrestu i dobrze plonują. Krzewy rosną stosunkowo silnie, a owoce prawdopodobnie będzie można zbierać kombajnem. Spełniają one także wymagania stawiane przez zakłady przetwórcze.


Fot. 2. Odmiana 'Rzeszowski' (po prawej) bardzo silnie porażana jest przez amerykańskiego mączniaka agrestu, po lewej jedna z nowych odmian z Ukrainy

Dotychczas dominującą odmianą w produkcji towarowej do zbioru kombajnowego był 'Biały Triumf'. Od kilku lat coraz więcej nowych plantacji zakładane jest z angielskiej odmiany 'Invicta'. Jej udział w nowych nasadzeniach towarowych to 12–15%. Z nowych odmian do zakładania plantacji towarowych można polecić także 'Pax', 'Kamieniar', 'Niesłuchowski', 'Captivator', 'Martlet' i 'Macurines'.

'Pax' jest bezkolcową odmianą silnie rosnącą, odporną na amerykańskiego mączniaka agrestu. Odmiana średnio wczesna, plenna, wytwarzająca duże, lekko wydłużonego kształtu owoce. Jagody są smaczne, typu deserowego, nadają się też do przetwórstwa. Prawdopodobnie będzie nadawała się do kombajnowego zbioru owoców.

'Kamieniar' jest jedną z najlepiej ocenianych w kolekcji ISK w Skierniewicach ukraińskich odmian agres­tu. Odmiana ta, odporna na amerykańskiego mączniaka agrestu, jest bardzo plenna i — jak podaje dr S. Pluta — z hektara jej krzewów można zebrać corocznie kilkanaście ton owoców, a w niektórych latach nawet powyżej 20 t/ha (fot. 3). Owoce mogą być sprzedawane zarówno jako deserowe, jak i przemys­łowe. Przy dostatecznej ilości opadów lub na plantacjach nawadnianych ciemnoczerwone owoce osiągają masę 3,5–4 gramów. Odmiana ta w dużym stopniu jest odporna na opadzinę liści, może nadawać się do kombajnowego zbioru. W naszych warunkach glebowo-klima­tycznych bardzo dobrze zimuje, kwitnie średnio wcześnie.


Fot. 3. Według dr. Stanisława Pluty, jedną z najlepiej ocenianych odmian na kolekcji ISK jest 'Kamieniar'

'Captivator' to stara, bezkolcowa odmiana amerykańska, o późnym terminie dojrzewania. Odmiana dosyć plenna. Wytwarza owoce średniej wielkości i duże, na początku okresu dojrzewania są one jasnozielone, później przybierają barwę jasnoczerwoną do czerwonej. Rośliny są odporne na mączniaka. Wzrost roślin jest dosyć silny i mogą one spełniać wymogi zbioru kombajnowego.

'Niesłuchowski' to ukraińska odmiana o wczes­nym terminie dojrzewania owoców. Ma deserowe owoce o cienkiej skórce, nadają się również do przetwórstwa. Jak podaje dr S. Pluta, odporność tej odmiany na mączniaka została przełamana, ale porażenia spowodowane przez amerykańskiego mączniaka agrestu obserwowane w kolekcji odmian w ISK są niewielkie. Odmiana ta jest bardzo plenna i ma bardzo smaczne, atrakcyjne owoce (fot. 4).


Fot. 4. 'Niesłuchowski' ma bardzo atrakcyjne owoce

Spośród kilkudziesięciu ocenianych w ISK odmian agres­tu w latach 2002–2003 największe owoce zbierano z krzewów odmian 'Invicta' (fot. 5), 'Captivator', 'Biały Triumf', 'Rzeszowski', 'Karpaty'. Średnia masa ich owoców wynosiła 3,4–4,8 g. Ze względu na smaczne i duże deserowe owoce, interesujące są również 'Kamieniar', 'Niesłuchowski', 'Rokula', 'Rolonda' czy 'Remarka'.


Fot. 5. 'Invicta' jest jedną z plenniejszych odmian spośród ocenianych w ISK

Nawożenie

W doświadczeniach prowadzonych przez doc. dr. hab. Ka­zimierza Smolarza z ISK stwierdzono, że agrest bardzo silnie reaguje na niedobór potasu w glebie. Gorszym wzrostem i plonowaniem jego rośliny reagują także na niedobór fosforu w glebie (gdy zawartość w glebie jest niższa niż 1,7 mg P/100 g). Na podstawie prowadzonych doświadczeń z odmianą 'Biały Triumf', na glebie klasy IV nie poleca się wyższych dawek niż 100 kg N/ha i 100 kg K/ha. Nawożenie plantacji dużymi dawkami azotu (150 kg N/ha) i potasu (150 kg K/ha) powodowało spadek plonów. Ogólnie można powiedzieć, że dla plantacji agrestu wskazane jest pełne nawożenie CaNPK i lekko kwaśne podłoże — pH oznaczane w KCl równe 4,7–6,3.

Według Grzegorza Cieślińskiego z SGGW, oprócz nawożenia doglebowego, które należy traktować jako podstawowe, w okresie od kwitnienia do zawiązywania owoców zapotrzebowanie na składniki pokarmowe powinno zostać zaspokojone przez dodatkowe nawożenie pozakorzeniowe. Do tego celu najlepsze są nawozy wieloskładnikowe, całkowicie rozpuszczalne w wodzie oraz wzbogacone w mikroelementy.

Tradycyjnie i w szpalerze

Decydując się na założenia plantacji agrestowej warto do nasadzeń wybierać materiał szkółkarski kwalifikowany, pochodzący z pewnego źródła. Plantację przeznaczoną do zbioru kombajnowego sadzi się w rozstawie 4 m x 0,5–0,6 m. W przypadku odmian o słabym wzroście, takich jak 'Hinnommaki Rot' czy 'Kamieniar', rośliny w rzędzie można sadzić nawet co 0,4 m.

Praktykowane jest także sadzenie piennych form agres­tu — gdy owoce przeznaczane są do bezpośredniego spożycia. Tak formowany agrest można sadzić na niewysokich wałach okrytych folią, co pozwoli wyeliminować konieczność używania herbicydów w rzędach roślin. Konieczne będzie jednak w tym przypadku zainstalowanie linii nawadniających. Formy pienne są także mniej porażane przez amerykańskiego mączniaka agrestu.

Najwyższe plony uzyskuje się prowadząc agrest w formie szpalerów. Wyprowadza się jeden pęd szkieletowy, który przymocowuje się do rusztowania (fot. 6). Konstrukcję mogą stanowić wkopane wzdłuż rzędów słupki, do których górą przymocowuje się drut. Bambusowe lub akacjowe tyczki wbijane są wzdłuż drutu i do nich przywiązywane są sukcesywnie pędy agrestu. W szpalerowej uprawie agrestu konieczne jest prowadzenie regularnego cięcia odnawiającego. Dwu- lub trzyletnie pędy skracamy na trzy lub cztery oczka, co umożliwia wyrastanie z nich nowych pędów (fot. 7).


Fot. 6. Szpalerowa plantacja agrestu w okresie po zbiorze owoców w południowych Niemczech


Fot. 7. Pędy skraca się na 3 lub 4 oczka