W efekcie nakładania się skutków oddziaływania tych czynników rynek był bardzo niestabilny, a ceny wykazywały bardzo duże wahania w czasie. Pokazują to dokładnie dane cenowe w układzie tygodniowym zamieszczone w tabeli 1, dotyczące rynku pomidorów
i w znacznie mniejszym stopniu rynku ogórków (tab. 3).

Tabela 1. Średnie tygodniowe hurtowe ceny (zł/kg) krajowych pomidorów spod osłon na WGRO SA w Poznaniu od początku zbiorów do 36. tygodnia w latach 2002–2004

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych WGRO SA
* średnia ze wskazanych tygodni

Wydłużenie okresu dostaw z importu i niższe ceny pomidorów

Analiza porównawcza średnich tygodniowych hurtowych cen krajowych pomidorów spod osłon w ostatnich trzech latach potwierdza wcześniejsze prognozy dotyczące rozwoju sytuacji na hurtowym rynku pomidorów. W dalszym ciągu utrzymywała się tendencja do zmniejszania się średniego poziomu notowań. Odnotowany w tym roku na koniec sierpnia średni poziom ceny, liczony od początku zbiorów, był najniższy w ostatnich trzech latach. Nastąpiły jednak istotne przewidywane wcześniej zmiany w rozkładzie poziomu notowań w czasie, w porównaniu do lat ubiegłych, spowodowane w znacznej części likwidacją barier granicznych. Polegały one na spadku notowań — w okresie dotychczasowej największej ochrony rynku — oraz ich podwyższeniu — w okresie ich dotychczasowych najniższych notowań — ze względu na zjawisko wyrównywania się cen w ramach wspólnego rynku. I tak po 1 maja odnotowano znacznie większą niż w dwóch poprzednich latach obniżkę notowań pomidorów na rynku krajowym i zwiększoną presję ze strony konkurencyjnych dostaw pomidorów z importu. Po krótkim, dwutygodniowym (18. i 19. tydzień roku) okresie oczekiwania na rynku pojawiły się ponownie dostawy pomidorów z importu i utrzymywały się one na rynku aż do końca 35. tygodnia roku. Dla porównania w 2003 r. dostawy te zakończyły się już w 19. tygodniu, a w latach wcześniejszych utrzymywały się z przerwami najpóźniej do 27. tygodnia roku. Zwraca uwagę fakt, że w okresie od 19. do 35. tygodnia średnie ceny pomidorów krajowych i pochodzących z importu były zbliżone — krajowe kosztowały 2,70 zł/kg, importowane 2,86 zł/kg, przy czym bardzo duży udział w dostawach z importu miały pomidory gałązkowe, wyceniane na naszym rynku nieznacznie wyżej, co tłumaczy tę różnicę.

W roku następnym oddziaływanie importu na nasz rynek będzie jeszcze większe, gdyż dostawy z importu docierać do nas będą bez barier od początku roku.
W związku z tym należy w następnych latach liczyć się z dalszymi istotnymi zmianami poziomu cen, zwłaszcza w pierwszych pięciu miesiącach roku. Należy również mieć na uwadze to, że na tegoroczny "efekt cenowy wejścia" nakładały się skutki opóźnionych konkurencyjnych dostaw pomidorów z upraw polowych, co w istotny sposób wpłynęło na zmniejszenie presji podaży na obniżenie notowań.

Dostosowanie się do nowej sytuacji

Rosnący wpływ czynników zewnętrznych na rozwój sytuacji na hurtowym rynku pomidorów jest zjawiskiem trwałym i należy się do niego dostosować przez odpowiednie rozłożenie podaży w czasie, zarówno w ofercie skierowanej na rynek wewnętrzny, jak i zewnętrzny. Potwierdzają to bardzo dobre wyniki ubiegłorocznego eksportu naszych pomidorów na tradycyjne i nowe rynki (głównie unijne) oraz uzyskiwane w tej sprzedaży ceny. Według danych GUS, w 2003 r. eksport wzrósł w porównaniu do roku 2002 ponaddwukrotnie, do poziomu 41,3 tys. ton, i był wyższy od importu o 4,8 tys. ton. Znacznie korzystniejsze w porównaniu z rokiem 2002 były uzyskane w eksporcie ceny, średnio wynoszące 0,59 USD/kg, co oznacza wzrost o 34%.

Sytuacja poszczególnych uczestników rynku w skali mikro w 2004 r. była jednak zróżnicowana i w dużym stopniu zależała od terminu rozpoczęcia dostaw na rynek oraz od miejsca sprzedaży. Uzyskiwane średnie ceny, według terminu wejścia na rynek hurtowy w poszczególnych miesiącach bieżącego roku, przedstawiają dane zawarte w tabeli 2. Wynika z niej jednoznacznie, że w najkorzystniejszej sytuacji cenowej znalazły się te podmioty, które najpóźniej rozpoczęły dostawy. Według przeprowadzonych sondaży, w tym roku przeciętne ceny wyższe od hurtowych uzyskiwały firmy współpracujące na stałe z dużymi sieciami handlowymi oraz duże firmy produkcyjne mające długoterminowe kontrakty eksportowe.

Tabela 2. Średnie miesięczne (do końca sierpnia) hurtowe ceny (zł/kg) pomidorów spod osłon na WGRO SA w Poznaniu, w zależności od miesiąca pojawienia się na rynku w latach 2001-2005
 
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych WGRO SA
* średnie w zależności od pojawienia się na rynku, wyliczone ze średnich miesięcznych

Wysokie ceny ogórków

W dużo lepszej sytuacji cenowej niż dostawcy pomidorów znajdują się w tym roku hurtowi dostawcy ogórków spod osłon (tab. 3). Ze względu na wyższy poziom notowań w starych krajach Unii zagrożenie naszego rynku konkurencyjnymi dostawami było mniejsze. Jak wynika z zamieszczonych danych, sytuacja cenowa w poszczególnych tygodniach dostaw była zróżnicowana. Po nie najlepszym początku sezonu w pierwszych czterech tygodniach dostaw ceny w porównaniu do uzyskiwanych w latach poprzednich spadały w wolniejszym tempie, co sprawiło, że średni tegoroczny poziom notowań ogórków jest wyższy. Tegoroczne średnie ceny ogórków spod osłon do ostatniego tygodnia sierpnia były o 16,18% wyższe niż w analogicznym okresie roku 2002 i 20,36% wyższe niż w tym samym okresie roku 2003. W związku z sygnalizowanym wcześniej wyrównaniem zróżnicowania poziomu cen u nas i w starych krajach Unii należy się liczyć ze stopniowym wzrostem poziomu krajowych notowań w miesiącach, w których przed wejściem ceny były niższe niż unijne, oraz spadkiem w miesiącach, w których były wyższe.

Tabela 3. Średnie tygodniowe hurtowe ceny (zł/kg) krótkich ogórków krajowych na WGRO SA w Poznaniu od początku zbiorów do 35. tygodnia w latach 2002-2004

Źródło: Obliczenia własne na podstawie Działu Marketingu WGRO SA w Poznaniu
* obliczeń dokonano w oparciu o średnie ceny tygodniowe