• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 10/2004

GRUPY I ORGANIZACJE PRODUCENTÓW OWOCÓW ORAZ WARZYW. TAJEMNICE FUNDUSZU OPERACYJNEGO

Polskie organizacje producentów (OP), które uzyskały status uznania po 1 maja tego roku, mogą już działać w taki sam sposób, jak analogiczne podmioty gospodarcze w starej UE. Oznacza to, że funkcjonują one zgodnie z zasadami zapisanymi w prawodawstwie wspólnotowym — w rozporządzeniu Rady (EWG) nr 2200/96 oraz rozporządzeniu Komisji Europejskiej nr 1433/03, które obecnie obowiązują w Polsce (i pozostałych państwach członkowskich) wprost. Prawodawstwo krajowe ma jedynie charakter kompetencyjny, to znaczy precyzuje sposób wykonywania zadań nałożonych w przepisach unijnych na państwo członkowskie. Na rynku owoców i warzyw zadanie takie spełnia "Ustawa o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego". Obowiązek uznawania OP nałożono tam na wojewodów, zaś wypłatą środków pomocowych należnych OP na mocy prawa wspólnotowego zajmuje się ARiMR jako agencja płatnicza. Dotyczy to również pomocy finansowej do funduszu operacyjnego. Jest to podstawowa forma finansowania OP. Warto zatem szczegółowo zapoznać się z zasadami rządzącymi funduszem operacyjnym i warunkami, jakie trzeba spełnić, aby uzyskać należną pomoc finansową.

Podstawa do obliczeń

Pomoc finansową do funduszu operacyjnego oblicza się na podstawie wartości produkcji członków OP skierowanej do obrotu. Jeżeli korzys­tają oni z dopłat do produkcji pomidorów przeznaczonych dla przetwórstwa, to wartość tych dopłat wliczana jest do wartości produkcji. Dotyczy to również wartości produkcji nieskierowanej na rynek (synonim: wycofanej z rynku). W tym przypadku za podstawę obliczeń przyjmuje się średnią cenę uzyskaną przez OP na rynku za analogiczne produkty.

O ile w przypadku ubiegania się przez grupę o uznanie lub wstępne uznanie wystarcza deklarowana wartość produkcji przedstawiona w pisemnym oświadczeniu podmiotu, to przy obliczaniu pomocy finansowej do funduszu operacyjnego konieczne jest przeważnie przedstawienie faktur. Fakturowanie odbywa się w siedzibie OP i może dotyczyć produktu opakowanego i przygotowanego do sprzedaży, ale nieprzetworzonego. Nie bierze się pod uwagę VAT-u oraz kosztów transportu wewnętrznego w ramach OP, gdy odległość pomiędzy centralnym punktem skupu i (lub) pakowania a punktem dystrybucyjnym jest znaczna. W przypadku produktów przetworzonych od fakturowanej wartości odejmowany jest określony procent ustalony przez państwo członkowskie.

Wartość produkcji skierowanej do obrotu obliczana jest zawsze dla okresu 12-miesięcznego, tak zwanego — okresu referencyjnego. Może to być:

  • okres rozpoczynający się nie wcześniej niż 1 stycznia na dwa lata przed rokiem realizacji programu operacyjnego i kończący się nie później niż 1 lipca roku realizacji tego programu (na przykład, jeżeli program operacyjny będzie realizowany w 2004 r., chodzi o okres 12-miesięczny pomiędzy 1 stycznia 2002 r. i 1 lipca 2004 r.);
  • średnia wartość produkcji z trzech kolejnych okresów 12-miesięcznych, z których pierwszy rozpoczyna się nie wcześniej niż 1 stycznia na cztery lata przed rokiem realizacji programu operacyjnego, a ostatni kończy się nie później niż 1 lipca roku, w którym rozpoczyna się realizacja programu operacyjnego (analogicznie do wcześniejszego przykładu, w grę wchodzi kolejne 36 miesięcy pomiędzy 1 stycznia 2000 r. i 1 lipca 2004 r.).

Wybór okresu referencyjnego może być różny, w zależności od specyfiki produkcji. Jeśli OP spec­jalizuje się w produkcji śliwek, to dogodniej będzie brać pod uwagę 12 miesięcy kończące się np. 31 grud­­-nia. W przypadku produkcji jabłek, gdy OP posiada chłodnię z KA, lepiej zakończyć okres referencyjny 1 lipca. Obowiązuje jednak zasada, że w trakcie realizacji programu operacyjnego okresów referencyjnych się nie zmienia.

Przy określaniu wartości produkcji bierze się pod uwagę również sytuacje nadzwyczajne, których skutki są niezależne od producentów (np. ostra zima, przymrozki czy powódź). W takich przypadkach, w odnośnym okresie referencyjnym przyjmuje się wartość produkcji nie niższą niż 65% jej wartości w okresie poprzednim.

Jeżeli OP została uznana tak nie­dawno, że nie dysponuje danymi o wartości produkcji w żadnym z podanych okresów referencyjnych, wówczas przyjmuje się wartość produkcji skierowanej do obrotu podaną przez członków dla potrzeb uznania OP. Jest to jedyny przypadek, gdy nie są wymagane faktury.

Kalendarium

Aby uzyskać dofinansowanie funduszu operacyjnego, OP musi funkcjonować zgodnie z rytmem zawartym w kalendarium wyznaczonym przez rozporządzenie Komisji 1433/03
(tab. 1). Zawiera ono terminarz wszystkich czynności, których trzeba w tym celu dopełnić. Program, a zatem i fun­dusz operacyjny, realizowany jest w cyklu roku kalendarzowego i większość czynności musi być corocznie (a czasami częściej) ponawiana.

Tabela 1. Terminarz czynności związanych z realizacją programu operacyjnego i dofinansowaniem funduszu operacyjnego

1) jeżeli program operacyjny zostanie zatwierdzony po 15 grudnia, to jego realizacja jest przesunięta o rok
2) wniosek może obejmować również operacje, których nie można było wykonać do 31 grudnia, ale pod warunkiem, że zostaną zrealizowane do 30 kwietnia roku następnego; jeżeli wniosek złożono po terminie, to dopłatę zmniejsza się o 1% za każdy dzień zwłoki
3) termin 30 czerwca może być przesunięty przez państwo członkowskie na 15 października
4) wypłaty zaliczki dokonuje się po wniesieniu zabezpieczenia w wysokości 110% jej wartości
5) zabezpieczenia zwalnia się sukcesywnie, w zakresie 80% wypłaconych zaliczek
6) płatności częściowe obejmują wydatki wynikające z wdrażania programu operacyjnego poniesione w okresie poprzednich trzech miesięcy; płatności częściowe nie mogą przekroczyć 90% kwoty zatwierdzonego na dany rok funduszu operacyjnego lub faktycznie poniesionych wydatków — wybiera się kwotę niższą

Należy podkreślić, że są tu trzy sposoby postępowania, dotyczące możliwości uzyskania pomocowych środków finansowych:

I. Złożenie wniosku o całość dofinansowania za ubieg­ły rok. Należy to uczynić do 31 stycznia roku następnego. Wypłata pomocy następuje jednak w najlepszym razie dopiero do 30 czerwca, a termin ten może zostać wydłużony nawet do 15 października. Taki sposób postępowania jest być może do zaakceptowania przez OP, która ma już za sobą najpilniejsze inwestycje i realizuje kolejny program operacyjny lub też kolejny rok pierwszego programu. Jak się wydaje, w tej grupie nie znajdzie się żadna polska OP. Regułą jest tu raczej sytuacja odwrotna: konieczność inwestowania przy braku środków. Można zatem sądzić, że nasze OP skorzystają raczej z jednej z dwóch pozostałych możliwości.

II. Złożenie wniosku o zaliczkę. OP może to czynić czterokrotnie w ciągu roku, a więc co kwartał. W ten sposób można uzyskiwać środki na pokrycie wydatków przewidywanych w ciągu najbliższych 3 miesięcy. Poważnym utrudnieniem i ograniczeniem jest każdorazowa konieczność wnoszenia zabezpieczenia w wysokoś­ci 110% wnioskowanej kwoty zaliczki. Nawet OP na zachodzie Europy uważają to za poważną niedogodność argumentując, że obrót kapitału w ogrodnictwie jest bardzo powolny, a środki potrzebne są przede wszystkim na inwestycje, nie zaś na zabezpieczenie zaliczki, którego odzyskanie może potrwać nawet rok. Ten sposób może być zatem wykorzystywany rzadko i jedynie w okolicznościach, gdy nie ma możliwości uzyskania pieniędzy w inny sposób.

III. Składanie wniosków o płatności częściowe. Ten sposób wydaje się dla polskich OP najbardziej atrakcyjny, ponieważ stwarza możliwość najszybszego pozyskania środków pomocowych. Podobnie jak w poprzednim przypadku, wnios­ki można składać czterokrotnie w cią­gu roku. Dotyczą one wydatków poniesionych w ciągu ubiegłych trzech miesięcy, zaś uzyskanie płatności nie jest uwarunkowane wniesieniem zabezpieczenia. Oczekiwa­nie na wypłatę nie powinno być długie, co wynika z samego trybu postępowania. Realizacja wypłat uwarunkowana jest przedstawieniem dokumentów dowodzących poniesienia przedmiotowych wydatków. Rozporządzenie nie precyzuje jednak terminów dokonywania poszczególnych płatności częściowych. Jak się wydaje, powinno to uczynić każde państwo członkowskie we własnym zakresie.

Co można, a czego nie?

Rozporządzenie Komisji 1433/03 szczegółowo precyzuje wykaz wydatków, których nie można realizować z funduszu operacyjnego (tab. 2), i takich, które z funduszu operacyjnego mogą być pokrywane (tab. 3). Wykazy zostały sporządzone na zasadzie reguły i wyjątków. Tabela 2 zawiera ogólny wykaz ważniejszych grup kosztów. Tak zdefiniowane wydatki nie mogą być realizowane z funduszu operacyjnego. Dopiero w tabeli 3 znajdujemy określenie szczególnych przypadków, dla których jest to możliwe. Jeśli na przykład użyty materiał nasienny lub grzybnia służy poprawie jakości produkcji lub ochronie środowiska, to koszty ponoszone z tego tytułu mieszczą się w grupie wydatków kwalifikowanych, czyli takich, które można pokrywać z funduszu operacyjnego. Innym dobrym przykładem jest teren niezabudowany. Ogólnie, kosztów jego zakupu nie można pokrywać z funduszu operacyjnego. Ale są to koszty kwalifikowane w sytuacji, gdy taki teren ma służyć realizacji inwestycji ujętych w programie operacyjnym.

Tabela 2. Wykaz ważniejszych wydatków, których nie można realizować z funduszu operacyjnego

Tabela 3. Wykaz ważniejszych wydatków realizowanych z funduszu operacyjnego

1) definicję produkcji doświadczalnej określa państwo członkowskie
2) dla stowarzyszenia OP: 180 000 euro x liczba OP, ale nie więcej niż 1 250 000 euro
3) poza punktem dystrybucji OP
4) nazwy geograficzne dopuszcza się, gdy stanowią chronione oznaczenie pochodzenia albo gdy są wtórne do informacji podstawowej
5) państwa członkowskie umożliwią odzyskanie inwestycji lub jej wartości rezydualnej, jeśli członek OP z niej wystąpi

Oba wykazy mają charakter ogólnych wytycznych, które często wymagają doprecyzowania w przepisach krajowych. Na przykład, aby istniała podstawa do finansowania z funduszu operacyjnego kosztów produkcji doświadczalnej, w rozporządzeniu ministra rolnictwa należy produkcję taką zdefiniować.