Na świecie

Poszczególne państwa, Unia Europejska, organizacje międzynarodowe (jak FAO), zrzeszenia oraz przedsiębiorstwa prywatne starają się formułować szczegółowe metody osiąg­nięcia tych celów. Najszerszym zbiorem takich zaleceń jest Zwykła Dobra Praktyka Rolnicza (ZDPR). Pojęcie to wprowadzono do ustawodawstwa Unii Europejskiej na etapie reformowania Wspólnej Polityki Rolnej, zwłaszcza jej części dotyczącej rozwoju obszarów wiejskich. Każdy kraj członkowski ma obowiązek opracować standardy ZDPR na podstawie obowiązujących w danym kraju przepisów prawa. Zwykła Dobra Praktyka Rolnicza to zbiór zasad postępowania, których stosowanie daje przedsiębiorcy pewność, że jego praca, przynosząc pożądany rezultat, nie powoduje jednocześnie szkód w przyrodzie, albo że negatywne oddziaływanie rolnictwa na środowisko przyrodnicze jest możliwie najmniejsze.

W Polsce

W naszym kraju ZDPR jest elementem Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2004–2006 i obowiązuje od 1 maja 2004 r. Przestrzeganie jej zasad jest warunkiem uzyskania wsparcia finansowego wynikającego z niektórych instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej. Obowiązuje na przykład, rolników (ogrodników), którzy występują z wnioskami o dopłaty przeznaczone dla dwóch działań w ramach PROW:

• wspierania działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) oraz
• wspierania przedsięwzięć rolno-środowiskowych (w tym modernizacji przedsiębiorstw czy pozyskiwania certyfikatów jakości).

Wnioskodawca może ubiegać się o pomoc finansową, jeśli:

• dobrowolnie uczestniczy w programie;
• jest właścicielem lub dzierżawcą gruntu (co najmniej w czasie trwania zobowiązania), który spełnia kryteria zasięgu geograficznego pakietów rolno-środowiskowych;
• gospodaruje na powierzchni co najmniej 1 ha użytków rolnych;
• przygotuje i złoży wniosek o przystąpienie do programu, wraz z 5-letnim planem rolno-środowiskowym, potwierdzony przez doradcę rolno-środowiskowego;
• zobowiąże się do stosowania zasad Zwykłej Dobrej Praktyki Rolniczej na całym obszarze gospodarstwa (nawet na działkach rolnych nieobjętych działaniami rolno-środowiskowymi) oraz spełniania obowiązków wynikających z programu rolno-środowiskowego przez okres 5 lat;
• podejmie się prowadzenia szczegółowych zapisów dotyczących gospodarowania i podstawowych danych dotyczących zwierząt, potrzebnych dla celów kontroli oraz monitorowania;
• posiada wymaganą dokumentację niezbędną do kontroli planu rolno-środowiskowego.

Przepisy prawne

Zwykła Dobra Praktyka Rolnicza zobowiązuje osoby prowadzące działalność rolniczą do działań określonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z 14 kwiet­nia 2004 r. (Dz. U. z 2004 r., nr 73, poz. 657) w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na działania objęte PROW. Zakres ZDPR obejmuje przestrzeganie przez rolnika obowiązujących w Polsce przepisów prawa ochrony środowiska (tabela) z zakresu:

• stosowania i przechowywania nawozów organicznych i mineralnych;
• rolniczego i bezpiecznego dla środowiska wykorzystania ścieków na terenie gospodarstwa;
• rolniczego i bezpiecznego dla środowiska wykorzystania komunalnych osadów ściekowych;
• właściwego stosowania środków ochrony roślin;
• gospodarowania na użytkach zielonych;
• utrzymywania czystości i porządku w gospodarstwie;
• ochrony siedlisk przyrodniczych;
• ochrony gleb przed erozją;
• ochrony zasobów wodnych przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego.

Nawozy

W gospodarstwie można używać tylko nawozów naturalnych oraz sztucznych prawnie dopuszczonych do obrotu. Łączna dawka nawozu naturalnego w ciągu roku nie może zawierać więcej niż 170 kg azotu w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych. Wykorzystanie nadwyżek nawozów naturalnych musi zostać dokumentowane przez rolnika (np. umową sprzedaży). Każdy nadmiar składników pochodzących z nawozów naturalnych czy mineralnych jest marnotrawstwem — zwiększa koszty produkcji, przyczynia się do zwiększania podatności roś­lin na infekcje powodowane przez choroby i szkodniki oraz prowadzi do zanieczyszczania wód gruntowych i powierzchniowych.

Jeśli ilość nawozów naturalnych przekracza dopuszczalną normę, rolnik powinien zmniejszyć obsadę inwentarza, albo przekazać nadwyżkę innym producentom. W przypadku wystąpienia problemów przy obliczeniu dawki azotu można skorzystać z pomocy doradców rolnych, którzy dysponują programami komputerowymi pozwalającymi na dokonanie szybkich obliczeń.

Nawozy naturalne w postaci płynnej (gnojowica, gnojówka) powinny być przechowywane w szczelnych zbiornikach (przepis ten będzie obowiązywał po 25 października 2008 r.*).

Pojemność płyty gnojowej i zbiornika na gnojowicę powinna zapewnić możliwość gromadzenia nawozów naturalnych przez okres co najmniej 4 miesięcy (6 miesięcy na obszarach szczególnie narażonych, w rozumieniu przepisów w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych).

Nawozy naturalne w postaci stałej powinny być przechowywane w pomieszczeniach inwentarskich lub na nieprzepuszczalnych płytach pod przykryciem z materiału wodoszczelnego, zaopatrzonych w instalacje odprowadzające wycieki do szczelnych zbiorników na gnojówkę i wodę gnojową (przepis ten będzie obowiązywał również po 25 października 2008 r.).

Nawozy mineralne i organiczne w postaci stałej należy przechowywać w oryginalnych opakowaniach, zgodnie z instrukcją stosowania i przechowywania, natomiast nawozy dostarczane luzem powinny być przechowywane w magazynach lub pod zadaszeniem, przy czym:

• dopuszcza się składowanie tych nawozów w pryzmach formowanych na nieprzepuszczalnym podłożu pod przykryciem z materiału wodoszczelnego (np. folii), pryzma nie może być jednak zakładana na spadkach terenu oraz w strefach ochrony pośredniej wód i strefach wrażliwych;
• nie dopuszcza się składowania w pryzmach saletry amonowej i nawozów zawierających azotan amonowy w ilości, która odpowiada zawartości azotu całkowitego powyżej 28%.

Nawozy naturalne oraz organiczne w postaci stałej oraz płynnej należy wykorzystać tylko pomiędzy 1 marca a 30 lis­topada, z wyjątkiem nawozów stosowanych w uprawach pod osłonami. Zaleca się, żeby gnojowicę i gnojówkę rozlewać na nieobsianą glebę, najlepiej wczes­ną wiosną. Dopuszcza się stosowanie tych nawozów naturalnych pogłównie na
rośliny, z wyjątkiem tych przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi lub skarmiania przez zwierzęta. Należy unikać wywożenia obornika późnym latem lub wczesną jesienią z uwagi na możliwe straty azotu poprzez wymywanie do wód podziemnych. Obornik może być wywożony późną jesienią tylko pod warunkiem natychmiastowego przyorania. Nawozy organiczne i naturalne używane na gruntach ornych powinny być przykryte lub wymieszane z glebą nie później niż w następnym dniu po wywiezieniu.

Nawozów nie powinno się używać w okresach i w warunkach, w których zawarte w nich składniki mineralne (zwłaszcza związki azotu) narażone są na wymywanie do wód gruntowych lub zmywanie do wód powierzchniowych. Dotyczy to przede wszystkim zimy, ale straty składników mogą zachodzić także w innych okresach, zależnie od rodzaju gleby, natężenia opadów oraz typu okrywy glebowej.

Na glebach zalanych wodą, przykrytych śniegiem lub zamarzniętych do głębokości 30 cm zabrania się stosowania nawozów naturalnych oraz mineralnych. Bez względu na przebieg pogody i stan gleby od początku grudnia do końca lutego nie wolno używać nawozów naturalnych w formie stałej i płynnej oraz nawozów organicznych, w tym kompostów.

Zabrania się stosowania nawozów naturalnych w postaci płynnej oraz azotowych na stokach bez pokrywy roślinnej o nachyleniu powyżej 10% oraz naturalnych w postaci płynnej podczas wegetacji roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi.

Na obszarach położonych w bezpośredniej bliskości wód powierzchniowych (zbiorniki i cieki wodne) oraz źródeł wody pitnej (strefy ochronne wód) obowiązują szczególne zasady stosowania nawozów — dotyczące dawek, rodzaju i postaci nawozu, sprzętu do nawożenia, a nawet pogody, przy której można przystąpić do rozsiewu lub rozlewu nawozów (przy sprzyjającym kierunku wiatru, zapobiegającym znoszeniu cząstek lub kropli nawozu na powierzchnię wody czy obszaru chronionego). W odległości do 20 m od wód powierzchniowych, stref ochrony wód i obszarów morskiego pasa nadbrzeżnego nie można stosować nawozów naturalnych, a mineralne powinny być rozsiewane ręcznie.

Sprzęt do rozsiewania nawozów powinien być w dob­rym stanie technicznym i starannie wyregulowany. Nie wolno myć rozsiewaczy nawozów i opryskiwaczy w pobliżu wód powierzchniowych czy stref ochrony wód. Wodę z mycia sprzętu należy równomiernie rozlać po powierzchni przeznaczonej do nawożenia, oddalonej o co najmniej 20 m od brzegów zbiorników oraz cieków wodnych.

Polskie i unijne podstawy prawne dla potrzeb wymagań ZDPR