• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 11/2004

DECYZJE WYJĄTKOWE PREZESA KRUS

Wymienione poniżej decyzje nie były wcześniej decyzjami administracyjnymi w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Wnioskodawcy nie przysługiwało więc odwołanie od nich do Sądu Okręgowego — Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Decyzja taka nie podlegała również kontroli administracyjnej. Obecnie od decyzji uznaniowych prezesa KRUS nadal nie przysługuje odwołanie na zasadach przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego. Osoba wnioskująca do prezesa KRUS nie zostaje jednak pozbawiona ochrony prawnej. Wnioskodawca, niezadowolony z decyzji, może wystąpić do prezesa KRUS o ponowne rozpatrzenie sprawy oraz złożyć skargę na tę decyzję do sądu administracyjnego. Ten ostatni nie może wprawdzie zmienić decyzji, ale może orzec o ich niezgodności z przepisami prawa oraz wskazać na uchybienia. Prezes KRUS może być zobowiązany do ponownego rozpatrzenia sprawy, ale nie oznacza to pozytywnego załatwienia wniosku

.Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r. nr 7, poz. 25, ze zm.), decyzje prezesa KRUS dotyczą:

  • podlegania oraz ustania ubezpieczenia oraz wysokości składek na ubezpieczenie społeczne rolników (wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe);
  • przedłużenia prawa do renty rolniczej szkoleniowej;
  • ustalenia prawa do świadczeń pieniężnych (i ich wymiaru) z ubezpieczenia społecznego rolników;
  • zawieszenia prawa do świadczeń oraz zawieszenia, wstrzymania i wznowienia ich wypłaty;
  • zwrotu nienależnie pobranych świadczeń;
  • przyznania odsetek za opóźnienia w wypłacie świadczeń;
  • potrącenia z przyznanego świadczenia składek na ubezpieczenie społeczne rolników lub innych należności ze świadczeń pieniężnych przysługujących z tego ubezpieczenia;
  • wymierzania i pobierania składek na ubezpieczenie zdrowotne (tylko w sprawach spornych).

Od 2.05.2004 r. prezes KRUS wydaje ponadto decyzje w sprawach:

  • odroczenia terminu płatności składek na ubezpieczenie społeczne rolników, rozłożenia ich spłaty na raty lub umorzenia w całości albo w części;
  • umorzenia należności KRUS (całości lub części) z tytułu nienależnie pobranych świadczeń;
  • przyznania emerytury lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej w drodze wyjątku;
  • wypłaty 50% części uzupełniającej emerytury lub renty rolniczej w trybie wyjątkowym.

Forma decyzji administracyjnej

Decyzje uznaniowe prezesa KRUS powinny być zgodne z art. 107 1 kodeksu postępowania administracyjnego i muszą zawierać:

  • oznaczenie organu wydającego decyzję;
  • datę jej wydania;
  • oznaczenie strony lub stron;
  • powołanie podstawy prawnej;
  • rozstrzygnięcie;
  • uzasadnienie faktyczne (musi odwoływać się do stanu konkretnej sprawy, wskazywać, na jakich faktach i dowodach oparto się podczas podejmowania decyzji oraz z jakich przyczyn innym dowodom odmówiono wiarygodności i dlaczego nie wystarczały one do zastosowania trybu wyjątkowego; decyzje uwzględniające w całości żądanie strony nie muszą zawierać uzasadnienia);
  • pouczenie — czy i w jakim trybie przysługuje odwołanie (skarga);
  • imię, nazwis­ko oraz stanowisko służbowe osoby upoważnionej do wydania decyzji.

Należności składkowe

Jeżeli rolnik nie opłacił należności składkowych i otrzymał decyzję zobowiązującą do ich zapłacenia, a nie jest w stanie spłacić tych należności jednorazowo, może zwrócić się do prezesa KRUS z wnioskiem o odroczenie terminu płatności, rozłożenie spłaty na raty lub umorzenie całości albo części zobowiązań. Prezes KRUS może także "z urzędu" umorzyć część lub całość należności z tytułu składek, w przypadku ich całkowitej nieściągalności.

Do wydawania decyzji w sprawach należności składkowych prezes KRUS upoważnił także innych pracowników. Decyzję o umorzeniu tych zobowiązań może wydać kierownik placówki terenowej KRUS (dotyczy należności łącznie nieprzekraczających 1000 zł) oraz dyrektorzy oddziałów regionalnych (decyzje dotyczące należności z tytułu: składek nieprzekraczających — odrębnie na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe — 2000 zł; odsetek za zwłokę nieprzekraczających 3000 zł, pod warunkiem uregulowania pozostałych zaległości na określonych decyzją warunkach i niezależnie od ogólnej wysokości tych należności; odmowy umorzenia należności, gdy łączna kwota zaległych składek, bez odsetek za zwłokę, na ubezpieczenie społeczne rolników nie przekracza 10 000 zł). Gdy należności przekraczają podane wyżej kwoty, decyzję o umorzeniu podejmuje prezes KRUS lub jego zastępcy.

Wydanie decyzji w sprawach udzielania ulg w spłacie i umarzania należności składkowych poprzedza procedura wyjaśniająca stan majątkowy dłużnika i jego możliwości płatnicze. Zainteresowany do wniosku powinien dołączyć wszelkie dowody (dokumenty) wskazujące, że nie może spłacić należności składkowych bądź spłacić ich jednorazowo.

Umorzenia zaległych składek w sytuacjach wyjątkowych dokonuje się, gdy:

  • są uzasadnione ważnym interesem dłużnika (na przykład zdarzeniem losowym czy klęską żywiołową);
  • brakuje możliwości potrącenia zadłużenia ze świadczeń przyznanych zainteresowanemu;
  • nie zachodzą okoliczności do wydania decyzji o odpowiedzialności osób trzecich;
  • dłużnik nie ma jakichkolwiek źródeł dochodu oraz majątku, z którego można by dochodzić zaległości.

Gdy nie występują okoliczności pozwalające na umorzenie należności składkowych, prezes KRUS (lub upoważnieni pracownicy) może podjąć decyzję o odroczeniu terminu płatności bądź rozłożeniu spłaty na raty. Jeżeli dłużnik — równolegle ze złożonym wnioskiem o umorzenie części zadłużenia — zwróci się o rozłożenie pozostałej części na raty, nawet po wydaniu decyzji o umorzeniu niższej kwoty niż ta, o jaką wnioskował (bądź o nieumorzeniu całości), w decyzji w sprawie umorzenia zostanie umieszczona adnotacja, iż kwestia rozłożenia spłaty zaległości na raty będzie rozstrzygnięta oddzielną decyzją. Decyzja o rozłożeniu spłaty zaległości na raty określa ich wysokość oraz termin spłaty. Informuje również, że niepodjęcie spłaty w wyznaczonych ratach lub niezapłacenie którejkolwiek z nich w wyznaczonym terminie w pełnej wysokości spowoduje, że kwota niezapłaconych składek stanie się wymagalna wraz z odsetkami za zwłokę liczonymi od dnia następującego po dniu, w którym upłynął ustawowy termin płatności każdej z zaległych składek. Taka sama informacja znajdzie się również w tekście decyzji o odroczeniu terminu płatności należności.

W przypadku niepodjęcia przez zainteresowanego terminowej spłaty wyznaczonych rat zostanie wydana decyzja o wygaśnięciu decyzji o rozłożeniu spłaty zadłużenia na raty.

Zwrot nienależnie pobranych świadczeń

Decyzje administracyjne dotyczące zwrotu nienależnie pobranych świadczeń KRUS wydawane są tylko w przypadku umorzenia tych należności w całości lub części. Prezes KRUS nie ma obowiązku wydawania decyzji co do ulg w spłacie tych należności (na przykład odraczania terminu płatności, rozkładania na raty bądź zmniejszania już potrącanych kwot), ale w przypadku odmowy umorzenia całości lub części zadłużenia może ustosunkować się do wniosku zainteresowanego o udzielenie ulg.

Do wydawania decyzji o umorzeniu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń prezes upoważnił dyrektorów oddziałów regionalnych KRUS, jeżeli należność nie przekracza 5000 zł. W przypadku wyższych kwot decyzję podejmuje wyłącznie prezes lub jego zastępcy. W każdym przypadku wniosku o umorzenie kwot przypisanych do zwrotu przeprowadzane jest postępowanie wyjaśniające, w tym wywiad dotyczący warunków materialnych i rodzinnych dłużnika, oraz analizowane są podane przez wnioskodawcę okoliczności. Przesłanką do zastosowania trybu wyjątkowego jest ważny interes zainteresowanego oraz jego możliwości płatnicze. Ponieważ tych kategorii nie sposób zdefiniować ogólnie, osoba składająca wniosek powinna go umotywować i udokumentować tak, aby przekonać prezesa KRUS, że jej sprawa wymaga wyjątkowego potraktowania.

Decyzja o umorzeniu należności przypisanej do zwrotu (w całości lub części) podejmowana jest zwłaszcza gdy:

  • dłużnik nie posiada majątku, z którego można dochodzić zwrotu nienależnie pobranej kwoty;
  • w wyniku potrącenia kwoty nadpłaty z emerytury lub renty bądź egzekucji nadpłaty z majątku dłużnika on sam bądź osoby pozostające na jego utrzymaniu byliby pozbawieni podstawowych środków utrzymania;
  • występują inne szczególne okoliczności powodujące trudną sytuację materialną i rodzinną dłużnika (m.in. choroba własna lub członka rodziny, klęski żywiołowe, kradzież);
  • dłużnik zmarł nie pozostawiając majątku, z którego można by dochodzić należności.

Przyznanie emerytury lub renty wyjątkowej

Zgodnie z art. 55 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, prezes KRUS może przyznać emeryturę lub rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy albo rentę rodzinną rolnikowi (domownikowi lub członkom rodziny zmarłego rolnika) pomimo niespełnienia warunków określonych w ustawie, jeżeli zainteresowany nie ma niezbędnych środków utrzymania i nie może ich uzys­kać ze względu na wiek lub stan zdrowia.

Od 2.05.2004 r. prezes KRUS może ponadto przyznać emerytowi lub renciście, któremu wskutek niezaprzestania prowadzenia działalności rolniczej wypłata części uzupełniającej świadczenia została zawieszona w całości, prawo do wypłaty 50% tej części na czas określony, jeżeli istnieją szczególne przeszkody w zaprzestaniu prowadzenia działalności rolniczej. Decyzje w tych sprawach podejmuje wyłącznie prezes KRUS.
Z wnioskiem o przyznanie emerytury lub renty w drodze wyjątku może wystąpić tylko ta osoba, która otrzymała decyzję odmawiającą prawa do ustawowego rolniczego świadczenia emerytalno-rentowego (decyzja właściwego oddziału regionalnego KRUS). W przypadku wypłaty 50% części uzupełniającej wnioskodawca powinien przedstawić i udokumentować okoliczności powodujące, że nie może zaprzestać prowadzenia działalności rolniczej.

Do wniosku o przyznanie emerytury lub renty w drodze wyjątku należy dołączyć dokumenty lub oświadczenia potwierdzające okoliczności podnoszone przez wnioskodawcę. Prezes KRUS może zadecydować o przyznaniu prawa do emerytury lub renty w drodze wyjątku, o ile uzna, że wnioskodawca spełnił łącznie trzy warunki:

  • ze względu na szczególne okoliczności nie ma prawa do emerytury lub renty ustawowej;
  • ze względu na wiek lub niezdolność do pracy nie może prowadzić gospodarstwa albo podjąć innego zatrudnienia, które zapewni mu środki utrzymania;
  • nie ma niezbędnych środków utrzymania.

W przypadku każdego wniosku o świadczenie wyjątkowe prezes KRUS również analizuje sytuację materialną i rodzinną wnioskodawcy oraz jego najbliższej rodziny, a także podane okoliczności, które uniemożliwiły przyznanie ustawowego świadczenia emerytalno-rentowego. Sam fakt trudnej sytuacji materialnej nie wystarcza do przyznania świadczenia emerytalno-rentowego w drodze wyjątku z funduszu emerytalno-rentowego KRUS.

Odwołania od decyzji

Od decyzji w sprawie ulg w spłacie, umarzania należności składkowych i nienależnie pobranych świadczeń oraz przyznania emerytur i rent w drodze wyjątku nie przysługuje prawo odwołania do sądu na zasadach określonych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania administracyjnego, strona niezadowolona z decyzji może jednak w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji zwrócić się do wydającego ją organu (prezesa KRUS, dyrektora OR KRUS) z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. W takim przypadku organ, który wydał pierwszą decyzję, utrzymuje w mocy tę wcześniej wydaną podejmując decyzję "ostateczną" bądź — uwzględniając argumenty wnioskodawcy poparte nowymi dowodami — uchyla zaskarżoną decyzję w całości lub w części i wydaje nową. Jeżeli zainteresowany nie zgadza się również z nową decyz­ją, może zwrócić się o ponowne rozpatrzenie sprawy (w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji). W takim przypadku decyzja utrzymywana jest w mocy (decyz­ja "ostateczna") lub uchylana w całości czy w części i wydawana jest nowa decyzja.

Wnioskodawca niezadowolony z decyzji "ostatecznej" może — na podstawie art. 52 i 53 ustawy z 30.08.2002 r. "Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi" (Dz. U. nr 153, poz. 1270) — wnieść skargę za pośrednictwem organu wydającego decyzję do wojewódzkiego sądu administracyjnego, w ciągu 30 dni od daty doręczenia decyzji "ostatecznej". Organ, który wydał zaskarżoną decyzję, musi w ciągu 30 dni od wniesienia skargi przekazać ją wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Od wyroku tego sądu przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Strona wnosi ją do sądu wojewódzkiego, który wydał wyrok, w terminie 30 dni do otrzymania odpisu orzeczenia sądu wojewódzkiego z uzasadnieniem.