• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 07/1999

SPOSOBY OGRANICZANIA WZROSTU JABŁONI - ZMODYFIKOWANE SADZENIE I CIĘCIE KORZENI

Skuteczne ograniczenie wzrostu jabłoni, zwłaszcza odmian silnie rosnących, jest w nowoczesnym, intensywnym sadownictwie ważnym problemem. Mniejsze rozmiary drzew można uzyskać różnymi metodami, między innymi uszlachetniając odmiany uprawne na podkładkach karłowych. Jednak nie w każdych warunkach glebowo-klimatycznych podkładki te będą przydatne. W takich przypadkach duże znaczenie mogą mieć również inne metody ograniczania wzrostu jabłoni, np. ich sadzenie w redlinach czy cięcie korzeni.
Sposoby sadzenia drzew
W Polsce tradycyjnie drzewa owocowe sadzone są do wykopanych w ziemi dołków. W Europie Zachodniej można się spotkać natomiast z umieszczaniem jabłoni czy grusz (fot. 1) na powierzchni gleby i obsypywaniem systemu korzeniowego glebą tak, że powstają redliny. Drzewa posadzone w ten sposób rosną słabiej, co umożliwia ich większe zagęszczenie w rzędzie bez potrzeby intensywnego cięcia gałęzi. W Niemczech, w celu jeszcze silniejszego ograniczenia wzrostu drzew, a przede wszystkim, aby zmniejszyć negatywne skutki zmęczenia gleby przy uprawie tych samych gatunków roślin sadowniczych po sobie, używa się materiałów izolujących system korzeniowy od podłoża, np. agrotkaniny czy folii. Korzenie roślin obsypuje się wtedy świeżą glebą spoza sadu. W Polsce, jak do tej pory, nie sadzi się w ten sposób drzew owocowych, między innymi z uwagi na niebezpieczeństwo przemarzania podczas bezśnieżnych, mroźnych zim korzeni rozrośniętych w ziemnych redlinach.

FOT. 1. NA ZACHODZIE EUROPY CZĘSTO SADZI SIĘ GRUSZE W REDLINACH



Przydatność do polskich warunków
Aby określić przydatność innych metod sadzenia jabłoni w warunkach glebowo-klimatycznych Polski, założono wiosną 1993 roku w Stacji Dydaktyczno-Badawczej w Samotworze, należącej do Akademii Rolniczej we Wrocławiu, doświadczenie z odmianą Golden Delicious na podkładce M 26. Jednoroczne, nierozgałęzione okulanty wysadzono w rozstawie 3,25 x 0,5 m (6154 szt./ha), umieszczając drzewa w dołku o głębokości równej połowie długości systemu korzeniowego lub bezpośrednio na powierzchni gleby oraz na ułożonej na glebie czarnej folii, albo agrotkaninie. Korzenie roślin obsypano torfem, a następnie glebą z sadu tworząc redlinę o wysokości około 30 cm. W kombinacji kontrolnej posadzono rozgałęzione okulanty w rozstawie 3,25 x 1,0 m (3077 szt./ha). W tym wariancie wytypowano poletka, na których przeprowadzano corocznie bezpośrednio po kwitnieniu cięcie korzeni jabłoni. Zabieg ten wykonywano tarczą metalową z obu stron rzędów drzew na głębokość 30 cm, w odległości 0,5 m od pni jabłoni. W gęściejszych (6154 szt./ha) nasadzeniach drzewa prowadzono w formie superwrzecionowej, a przy mniejszej liczbie jabłoni na hektar (3077 szt./ha) — w formie wrzecionowej. W obu tych systemach nie przyginano pędów bocznych i bardzo słabo, jeden raz po kwitnieniu, cięto drzewa. Przez pierwsze dwa lata jabłonie rosnące w redlinach nawadniano kroplowo.
W okresie sześciu lat prowadzenia doświadczenia tylko raz (1996/97) wystąpiła mroźna i bezśnieżna zima z minimalną temperaturą około –200C oraz silnymi wiatrami. W Stacji Dydaktyczno-Badawczej w Samotworze wymarzły wtedy całkowicie grusze na pigwie MC oraz duża część tych na pigwie MA. Odnotowano również silne uszkodzenia mrozowe śliw na podkładce Pixy. W prywatnych sadach położonych nie tylko w rejonach podgórskich przemarzły jabłonie na M 26, szczególnie rosnące na tak zwanym przeciągu i na lekkich glebach. Nie zaobserwowano natomiast żadnych uszkodzeń mrozowych drzew odmiany Golden Delicious prowadzonych w doświadczeniu w Samotworze. Być może więc w naszym kraju ten zmodyfikowany sposób sadzenia jabłoni nie jest aż tak ryzykowny, przynajmniej dla drzew na podkładce M 26, cięższej glebie i stanowiskach chociaż częściowo zasłoniętych od wiatru.

Skutki sadzenia drzew w redlinach
Na podstawie określenia nakładów pracy ludzkiej poniesionej na posadzenie drzew w tym doświadczeniu stwierdzono znaczne zwiększenie pracochłonności w przypadku umieszczania jabłoni na materiałach izolujących system korzeniowy od podłoża. Natomiast umieszczanie drzew w płytszych dołkach lub na powierzchni ziemi tylko w niewielkim stopniu zwiększało nakłady pracy ludzkiej w porównaniu do tradycyjnego sposobu zakładania sadu.
Zmodyfikowane sadzenie jabłoni oraz duże ich zagęszczenie w rzędzie bardzo wyraźnie osłabiły wzrost drzew. W pierwszych trzech latach po posadzeniu najsłabiej rosły jabłonie obsypane na folii. Po jej częściowym rozłożeniu i przerośnięciu przez korzenie drzewa w tej kombinacji zaczęły silniej rosnąć, o czym świadczy największy przyrost roczny pola poprzecznego przekroju pnia wśród jabłoni posadzonych w redlinach. Przyrost ten, w zależności od kombinacji, był jednak o 54–69% mniejszy od tego u drzew sadzonych sposobem tradycyjnym (tab. 1). Z powodu małych rozmiarów jabłoni rosnących w redlinach uzyskano niższe plony owoców z drzewa (rys. 1).

TABELA 1. WZROST JABŁONI ODMIANY GOLDEN DELICIOUS NA PODKŁADCE M 26 W LATACH 1994-98, W ZALEŻNOŚCI OD SPOSOBU SADZENIA DRZEW I CIĘCIA KORZENI




RYS. 1. PLONOWANIE ODMIANY GOLDEN DELICIOUS W PRZELICZENIU NA DRZEWO, W ZALEŻNOŚCI OD SPOSOBU SADZENIA JABŁONI I CIĘCIA KORZENI (SUMA Z LAT 1994-98)


Dzięki jednak wysadzeniu podwójnej liczby jabłoni na jednostkę powierzchni osiągnięto znacznie wyższe plony w przeliczeniu na hektar niż w kombinacji kontrolnej. Do 6. roku po posadzeniu najwięcej owoców w przeliczeniu na jednostkę powierzchni zbierano z drzew rosnących w redlinach, posadzonych na agrotkaninie oraz bezpośrednio na ziemi (fot. 2).

FOT. 2. OWOCOWANIE DRZEW ODMIANY GOLDEN DELICIOUS NA PODKŁADCE M 26 POSADZONYCH W REDLINACH


W tych wariantach uzyskano wyższy o 74–76% plon z hektara w porównaniu do kombinacji kontrolnej (rys. 2). Również współczynnik plenności w tych dwóch pierwszych wariantach był najwyższy (rys. 3). Jabłonie rosnące w redlinach w dużym zagęszczeniu wydały w 1998 roku nieco gorszy jakościowo plon — jabłka były mniejsze i słabiej wybarwione niż z drzew w rzadszych nasadzeniach (tab. 2).

RYS. 2. PLONOWANIE ODMIANY GOLDEN DELICIOUS W PRZELICZENIU NA JEDNOSTKĘ POWIERZCHNI, W ZALEŻNOŚCI OD SPOSOBU SADZENIA DRZEW I CIĘCIA KORZENI (SUMA Z LAT 1994-98)




RYS. 3. WSPÓŁCZYNNIK PLENNOŚCI DRZEW ODMIANY GOLDEN DELICIOUS ZA OKRES LAT 1994-98, W ZALEŻNOŚCI OD SPOSOBU SADZENIA JABŁONI I CIĘCIA KORZENI




TABELA 2. JAKOŚĆ OWOCÓW Z JABŁONI ODMIANY GOLDEN DELICIOUS NA PODKŁADCE M 26, W ZALEŻNOŚCI OD SPOSOBU SADZENIA DRZEW I CIĘCIA KORZENI


W oparciu o jedno doświadczenie trudno w tej chwili polecać opisane modyfikacje sadzenia jabłoni, szczególnie w chłodniejszych rejonach Polski i dla drzew na podkładkach karłowych. Jak wykazały te badania, uprawa jabłoni w redlinach jest jednak w naszym kraju możliwa i to przy zachowaniu wysokich i dobrych jakościowo plonów. Na podstawie uzyskanych do tej pory wyników można stwierdzić, że największe praktycznie znaczenie może mieć sadzenie drzew na powierzchni ziemi i obsypywanie systemu korzeniowego glebą.

Pozytywne efekty cięcia korzeni
Cięcie korzeni osłabiło wzrost wegetatywny drzew mierzony polem przekroju poprzecznego pnia oraz jego rocznym przyrostem, a także liczbą i długością pędów jednorocznych (tab. 1). Do szóstego roku po posadzeniu, z jabłoni, którym podcinano korzenie, zebrano znacznie więcej owoców niż z drzew, u których nie przeprowadzano tego zabiegu (rys. 1 na str. 20). W przeliczeniu na hektar uzyskano dzięki temu w omawianym okresie zwyżkę plonu o 30 ton. Tak duża różnica w plenności na korzyść cięcia korzeni jest miłym zaskoczeniem, zważywszy na dosyć młody wiek drzew. Równocześnie zabieg ten nie pogorszył znacząco jakości owoców. Pomimo wyższych plonów, jabłka pochodzące z drzew z ciętymi korzeniami były tylko niewiele drobniejsze, tak samo dobrze wybarwione i zupełnie pozbawione ordzawienia w porównaniu z owocami z jabłoni kontrolnych (tab. 2).

Dr I. Sosna jest pracownikiem Katedry Ogrodnictwa na Akademii Rolniczej we Wrocławiu