Objawy

W początkowej fazie wzrostu roślin grzyb może powodować zgorzel siewek (fot. 1) lub zgniliznę sadzonek.

Fot. 1. Zgorzel siewek cynii

Na starszych roślinach efektem porażenia jest zamieranie pędów (fot. 2). Zwykle do infekcji dochodzi w miejscu cięcia pędów, na przykład po zbiorze kwiatów róż. Bywa też, że choroba — w postaci nekrozy — rozpoczyna się na różnej wysokości pędu. Stopniowo obejmuje jego obwód, z czasem doprowadzając do zamierania część znajdującą się powyżej znekrotyzowanego "pierścienia".

Fot. 2. Zamieranie pędów róży powodowane przez Botrytis cinerea

Niekiedy patogen poraża liście (fot. 3, 4), w czego wyniku pojawiają się na nich wodniste plamy — powierzchnie obumierających, rozpadających się tkanek.

Fot. 3. Objawy szarej pleśni na bratku

Fot. 4. Plamistość i zamieranie liści pe­largonii

Najczęściej zmiany chorobowe obserwuje się na kwiatach (fot. 5). Początkowo występują pojedyncze, szybko się powiększające plamy (podobne do tych na liściach) na płatkach, które, w efekcie, zamierają w ciągu 2–3 dni. Objawy pojawiają się również na kwiatach ciętych (fot. 6) lub na sadzonkach w okresie ukorzeniania lub przechowywania w chłodni.

Fot. 5. Objawy szarej pleśni na pierwiosnku

Fot. 6. Początkowe objawy szarej pleśni na kwiatach róży

Rozwój patogenu

Przy wysokiej wilgotności powietrza oraz infekcji niezdrewniałych tkanek (kwiaty, liście, młode pędy) plamy gwałtownie zwiększają swoje rozmiary. Na powierzchni obumarłych tkanek, w obrębie plam formowany jest obfity, szary nalot trzonków i zarodników konidialnych grzyba. Uwalniane zarodniki przenoszone są z prądami powietrza na sąsiednie rośliny i dokonują zakażenia. Do infekcji dochodzi zwykle w miejscach uszkodzenia roś­liny spowodowanych przez owady lub powstałych podczas prac pielęgnacyjnych. Możliwa jest również infekcja nieuszkodzonych tkanek roślinnych.

Wewnątrz obumarłych kwiatów (np. róży) lub na powierzchni martwych tkanek pojawiają się czarne, błyszczące, twarde sklerocja (fot. 7) o średnicy 1–15 mm. Te formy przetrwalnikowe grzyba zbudowane są ze splotu grzybni. W korzystnych warunkach na sklerocjach formowane są miseczkowate apotecja — owocniki stadium workowego grzyba, a w nich worki z zarodnikami. Na sklerocjach mogą się tworzyć również trzonki i zarodniki konidialne. Uwalniane zarodniki infekują roślinę. Grzyb B. cinerea rozwija się w temperaturze 0–30°C i przy wilgotności względnej powietrza ponad 94%. Do kiełkowania zarodników nie jest konieczna obecność kropli wody, wystarcza kondensacja pary wodnej na powierzchni rośliny. W uprawach polowych szczególnie korzystne warunki dla rozwoju grzyba panują od drugiej połowy lata, gdy na roślinach pojawia się rosa. Spadek wilgotności powietrza powoduje zahamowanie rozwoju objawów, obumarłe tkanki zasychają, a w przypadku liści — niekiedy się wykruszają.

Fot. 7. Sklerocja grzyba B. cinerea

Grzyb zimuje na różnych gatunkach roślin pod osłonami, w uprawie polowej — na resztkach chorych roślin lub w formie sklerocjów.

Profilaktyka

• Po pierwsze należy zmniejszyć wilgotność powietrza poniżej 90% w szklarniach lub tunelach foliowych, w których uprawia się rośliny. Trzeba przy tym pamiętać, że: * wskutek wahań temperatury pomiędzy dniem i nocą może pojawić się rosa na roślinach — obniżenie temperatury powietrza wiąże się ze wzrostem jego wilgotności względnej; * wilgotność powietrza jest zdecydowanie wyższa w obrębie rozety liściowej, a więc w miejscach, gdzie najczęściej dochodzi do infekcji (np. u cyklamenu). Ta ostatnia prawidłowość ma duże znaczenie i należy ją brać pod uwagę, gdyż pomiaru wilgotności powietrza dokonuje się zwykle ponad uprawianymi roślinami.

• Pomieszczenia, w których uprawia się rośliny trzeba często wietrzyć.

• Powinno się unikać zbyt dużego zagęszczenia roślin oraz nie dopuszczać do ich zachwaszczenia, gdyż utrudnia to wymianę powietrza wokół roślin uprawnych.

• Z nasadzeń należy usuwać i palić silnie porażone roś­liny lub ich fragmenty, zwłaszcza te z objawami zarodnikowania.

• W okresie największego zagrożenia szarą pleśnią, a więc na przełomie jesieni i zimy, należy włączyć ogrzewanie w celu obniżenia wilgotności względnej powietrza.

• Rośliny powinno się podlewać tak, aby nie zwilżać ich części nadziemnych, a zwłaszcza nie pozostawiać ich w takim stanie na noc.

• Nie wolno dopuszczać do skapywania wody z konstrukcji szklarni na rośliny. W razie konieczności należy dodatkowo rozwiesić folię pod dachem lub wykorzystać jako ochronę istniejący już ekran z folii.

Skuteczność fungicydów w zwalczaniu Botrytis cinerea

Zwalczanie

• W okresie zwiększonego zagrożenia szarą pleśnią (sezon jesienno-zimowy) można opryskać rośliny profilaktycznie jednym ze środków zapobiegających kiełkowaniu zarodników B. cinerea: Euparen Multi 50 WG (0,2%), Kaptan zaw. 50 WP (0,2%), Penncozeb 80 WP (0,2%).

• Po stwierdzeniu objawów chorobowych opryskać rośliny jednym z podanych środków: Amistar 250 SC (0,1%)1, Biosept 33 SL (0,1%), Bravo 500 SC (0,2%), Dithane M-45 80 WP (0,2%), Euparen Multi 50 WG (0,2%), Kaptan zaw. 50 WP (0,2%), Penncozeb 80 WP (0,2%), Rovral Flo 255 SC (0,2%), Sumilex 500 SC (0,1%), Teldor 500 SC (0,1%), Topsin M 500 SC (0,1%). W razie potrzeby po 7 dniach powtórzyć opryskiwanie. Ostatni z wymienionych fungicydów można stosować najwyżej dwukrotnie w ciągu sezonu.