Szparagi ozdobne, w tym włosowaty (Asparagus setaceus, syn. A. plumosus), zawsze miały duży udział w rynku roślin ozdobnych. Na giełdzie holenderskiej w Aalsmeer zajmują 31. pozycję w bardzo licznej grupie kwiatów ciętych, jakimi się tam handluje — rocznie sprzedawane jest 54 mln sztuk pędów szparaga za średnią cenę 0,14 €/pęd. Jednak z roku na rok traci on popularność — w 2003 r. sprzedano go na wspomnianej aukcji o 3,8% mniej niż w 2002 r., a wartość obrotu spadła o 5%. W Polsce widać podobną tendencję, choć brakuje liczb, które obrazowałyby ten spadkowy trend oraz dokładną obecną pozycję szparaga włosowatego na krajowym rynku kwiaciarskim. Znane są jedynie ceny A. setaceus, które w ubiegłym roku wahały się od 5 zł do 80 zł za pęczek (50 pędów). Można też stwierdzić, że pędy dobrej jakości w dalszym ciągu są poszukiwanym towarem. Dlatego też ekonomiczny sens produkcji szparaga włosowatego coraz bardziej zależy od przestrzegania zaleceń uprawowych i zapewnienia roślinom właściwych warunków wzrostu i rozwoju.
Rozmnażanie
Wszystkie szparagi, w tym szparag włosowaty, rozmnaża się przez wysiew nasion — od października do końca stycznia. Nasion nie należy przetrzymywać zbyt długo po zbiorze, a przed siewem dobrze jest je moczyć w wodzie o temperaturze około 25°C przez 48 godzin. W 1 gramie mieści się 20–40 nasion szparaga włosowatego, które w Holandii sieje się do styropianowych tacek — po wschodach mieści się w nich od 500 do 1000 siewek (fot. 1). Nadają się też do tego celu palety wielokomórkowe, w tym przypadku w każdej komórce umieszcza się po jednym nasieniu. Jako podłoża zwykle używa się odkwaszonego torfu o pH 5,5–6,0, wzbogaconego w nawozy w ilości 1 g/l.
Fot. 1. Siewki szparaga włosowatego w styropianowej tacce
Temperatura podłoża w czasie wschodów powinna wynosić 22–29°C — następują one po upływie 4–5 tygodni od wysiewu i wtedy należy obniżyć temperaturę do 20–22°C. Po mniej więcej 3 miesiącach, gdy siewki zaczynają się ze sobą stykać, przystępuje się do pikowania roślin w pierścienie o średnicy 7–8 cm. Wykorzystuje się w tym celu torf wysoki odkwaszony (o pH 5,5–6,0), z dodatkiem nawozu wieloskładnikowego (np. Mis 3 w dawce 2 kg/1000 litrów), który trzeba dokładnie wymieszać z podłożem. Po pikowaniu utrzymuje się w szklarni temperaturę podłoża 22°C, a powietrza — od 18 do 20°C. W tym okresie należy ograniczyć wietrzenie oraz zraszać rośliny, co znacznie przyspiesza ukorzenianie się roślin. Po upływie około 4 tygodni — kiedy rośliny wyglądają tak, jak na fot. 2 — można przystąpić do ich dokarmiania wodnym roztworem nawozów (co dwa tygodnie, stężenie 0,1%).
Fot. 2. Roślina w pierścieniu, do którego przepikowano siewkę A. setaceus
Uprawa na zagonach
Po mniej więcej 2 miesiącach uprawy w pierścieniach rośliny wytworzą dostatecznie silny system korzeniowy oraz dobrze rozbudowaną część nadziemną, by przystąpić do sadzenia ich na zagony o miąższości podłoża 25 cm. Na metrze kwadratowym powinno się znaleźć od 40 do 56 roślin. Podłoże do uprawy szparaga włosowatego ma być bogate w materię organiczną, o odczynie pH 5,5–6,0. Najczęściej stosuje się mieszaninę ziemi ogrodniczej, torfu, kory i obornika (2 : 1 : 1 : 1).
Zalecana zawartość składników mineralnych wynosi (w mg/l podłoża): N-NO3 60–120, P 50–100, K 150–300, Mg 80–110, a zasolenie 1,8–2,2 KCl/l.
Powinno się nawozić na podstawie analizy chemicznej podłoża, mając na uwadze dużą wrażliwość szparaga włosowatego na zasolenie podłoża. W czasie intensywnego wzrostu roślin należy je dokarmiać raz na tydzień 0,1–0,2-procentowym roztworem nawozów wieloskładnikowych z mikroelementami. Zalecana temperatura podłoża wynosi 16–18°C, natomiast otoczenia — 20–22°C latem i 15°C zimą. Latem w godzinach największego nasłonecznienia należy cieniować rośliny.
W tym okresie powinno się je też dość obficie i równomiernie podlewać, a zimą ograniczyć nawadnianie zwracając uwagę na to, aby nie „zalać” podłoża, a tym samym nie dopuścić do zahamowania wzrostu i gnicia korzeni. Optymalna temperatura wody do podlewania szparaga włosowatego wynosi 18–20°C. Zbyt twardą wodę trzeba zmiękczyć. Najłatwiejszym i najpopularniejszym sposobem zmniejszania jej twardości jest dodatek kwasów ortofosforowego oraz azotowego.
Po upływie około miesiąca od posadzenia roślin na miejsce stałe należy je oczyścić z pędów znajdujących się u podstawy (tzw. brody), które ograniczają dalszy wzrost, a także sprzyjają wystąpieniu chorób grzybowych na plantacji. Są to krótkie pędy, długości około 10 cm.
Po tym zabiegu szparagi rosną jeszcze przez 1,5 miesiąca do pierwszego zbioru pędów, który — w zależności od terminu sadzenia roślin na miejsce stałe — przypada w większości przypadków na wrzesień (pikowanie — maj, sadzenie — do połowy lipca, pierwszy zbiór — koniec września). W ciągu roku pędy można zbierać 6–8 razy z tej samej powierzchni. Przygotowując pędy do sprzedaży sortuje się je według gęstości i długości „gałązki”, zazwyczaj szparag jest klasyfikowany na 6–8 wyborów.
Duże szkody w czasie uprawy mogą wyrządzić: wciornastki, przędziorki, mszyce, a rzadziej — tarczniki oraz miseczniki. Wśród najważniejszych chorób szparaga włosowatego są: szara pleśń, mączniak rzekomy, askochytoza, fuzaryjna zgnilizna korzeni (zalecenia dotyczące zwalczania szkodników i chorób szparaga znajdują się w „Programie ochrony roślin ozdobnych na lata 2003–2005” — red.).
Pozytywny przykład
Uprawa szparaga na zieleń ciętą intensywnie rozwijała się w Polsce na przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku, co spowodowało powstanie gospodarstw, które wyspecjalizowały się w produkcji tego rodzaju. Należy do nich firma Ewy i Zdzisława Płucieników z Sarn w województwie łódzkim. Uprawą szparaga włosowatego zajmują się od 1994 roku na powierzchni 3300 m2. Oprócz szparaga włosowatego (fot. 3), produkują także anturium, które zajmuje 2000 m2.
Obok nowoczesnych szklarni o wysokości 3,5 m, posiadają 2 tunele foliowe, w których — z równie dobrymi efektami, jak w szklarni — uprawiany jest Asparagus setaceus. Siewki sprowadza się z Holandii w styropianowych paletach, a następnie pikuje do pierścieni. Rośliny sadzone są na podwyższone zagony, wypełnione mieszaniną gleby mineralnej z torfem. Producenci zimą utrzymują temperaturę około 14°C, latem natomiast — mimo systemu cieniującego — często wzrasta ona powyżej 30°C.
Fot. 3. Plantacja Ewy i Zdzisława Płucienników
Największe spiętrzenie prac przypada na okres nowych nasadzeń, kiedy należy usunąć całe podłoże z zagonów, a następnie zastąpić je nowym. Drugi okres nasilonych prac występuje w okresie usuwania pędów bocznych z nowo posadzonych roślin, gdy przyjmą się na zagonach. W pozostałych okresach roku praca koncentruje się na ścinaniu nadających się do sprzedaży pędów oraz ich rozplątywaniu. Rośliny nawozi się wraz z nawadnianiem za pomocą węża — wiosną i latem raz na tydzień, a jesienią i zimą — co 2 tygodnie.
Głównym rynkiem zbytu dla towaru z tego gospodarstwa jest giełda kwiatowa we Wrocławiu oraz kilka hurtowni ogrodniczych (m.in. w Świebodzicach).
Wśród największych problemów, jakie wymieniają E. Z. Płuciennikowie, jest duża liczba nietypowych dla gatunku siewek, które otrzymywane są od firm produkujących materiał wyjściowy szparagów. Pan Zdzisław tłumaczy ten stan rzeczy nadmierną eksploatacją mateczników, z których są zbierane nasiona służące do siewu.
E. Z. Płuciennikowie nie potrafią jeszcze przewidzieć przyszłych najważniejszych kierunków swojej produkcji. Wprawdzie wciąż większą część powierzchni uprawnej stanowi w ich gospodarstwie plantacja szparaga, ale na rynku duży jest asortyment konkurencyjnej zieleni ciętej, która wypiera tę roślinę. Prawdopodobnie więc producenci z Sarn będą zastępowali szparag pierzasty innymi roślinami służącymi jako dodatek do bukietów, a także zwiększali areał uprawy anturium, które uznają za przyszłościowe.
