• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 04/2005

TECHNOLOGIA UPRAWY GROCHU

W Polsce uprawa grochu "na zielono" (fot. 1) zajmuje niecałe 10 tys. ha. Na większą skalę uprawia się go w gospodarstwach wielkotowarowych, głównie na zaopatrzenie zakładów produkujących mrożonki i konserwy (fot. 2), kierowane zarówno na rynek krajowy, jak i na eksport. Jego uprawa i zbiór są zmechanizowane.


Fot. 1. Uprawa grochu zbieranego "na zielono" zajmuje u nas niecałe 10 tys. ha
(odmiana Sommerwood)


Fot. 2. Groch uprawiany jest głównie w wielkotowarowych gospodarstwach na zaopatrzenie zakładów przetwórczych

Na polach Zakładu Doświadczalnego IBMER w Kłudzienku na powierzchni około 80 ha poddano ocenie technologię uprawy grochu siewnego, ze szczególnym uwzględnieniem zbioru. Nasiona grochu przeznaczone były do przetwórstwa (konserwy) w firmie "DAWTONA" w Lesznie koło Błonia.

Przygotowanie stanowiska

Stanowisko pod groch stanowiły gleby kompleksu pszennego dobrego — tak zwana czarna ziemia błońska klasy II–IV, średniozwięzła, w dobrej kulturze po zbiorze zbóż i ziemniaków. Przed orką przedzimową rozsiano nawozy fosforowe i potasowe — rozsiewaczem zawieszanym N039/5, współpracującym z ciągnikiem Ursus 1224 o mocy 112 kM. Załadunek zbiornika rozsiewacza o pojemnoś­ci 1,6 m3 prowadzony był z kontenera. Wydajność pracy rozsiewacza wynosiła około 7 ha/godz., a zużycie paliwa 1,8 l/ha. Orkę wykonano pługiem półzawieszanym obracalnym PB-100 z automatycznym zabezpieczeniem korpusów przed przeciążeniem typu auto-reset-resorowe oraz o płynnej regulacji szerokości orki "Variomet system" (wszystkie korpusy jednocześnie) na głębokość około 30 cm. Pola po zaoraniu były wyrównane, o stałej głębokości, skiby dołożone i dobrze pokruszone. Prawidłowo wykonana orka jesienna sprzyja gromadzeniu się zimą wody w głębszych warstwach gleby, w których rozwijają się później korzenie grochu. Orkę przeprowadzono z prędkością około 7 km/godz. przy wydajności 1,9 ha/godz.
zużycie paliwa wynosiło około 15 l/ha. Z pługiem PB 100 współpracował ciągnik "Magnum" 7240, o mocy 254 KM. Wiosną wysiano nawóz azotowy (mocznik) w dawce 1 q/ha (rozsiewaczem N039/5).

Uprawa i siew

Wyrównanie powierzchni pola, pokruszenie wstępne brył i wymieszanie nawozu azotowego z glebą wykonano agregatem uprawowym B 231, współpracującym z ciągnikiem Ursus 1224. Agregat składał się z kultywatora wyposażonego w 49 zębów sprężynowych zakończonych dwustronnie zaostrzonymi redlicami oraz z wału strunowego. Głębokość pracy agregatu wynosiła 12 cm, prędkość robocza około 8 km/godz., z wydajnoś­cią eksploatacyjną 3,5 ha/godz., a zużycie paliwa — 5,5 l/ha.
Nasiona grochu wysiano siewnikiem pneumatycznym rzędowym DA-S "Accord", który był zagregowany z broną wirnikową NG-450 oraz wałem zębatym za pomocą specjalnego sprzęgu Hydrolift. Tak powstały agregat uprawowo-siewny współpracował z ciągnikiem Case — Magnum 7240. Celem pracy tego agregatu uprawowego było rozdrobienie brył, spulchnienie gleby, nadanie jej pożądanej gruzełkowatej struktury oraz jej ugniecenie. Na poszczególnych polach wysiano kilka odmian grochu siewnego — Walor, Kaskada, Trista i Avola — które różniły się długością okresu wegetacji. Głębokość siewu nasion wynosiła 5 cm.
Na hektar wysiewano 200–250 kg nasion, w zależności od sprawdzonej siły kiełkowania. Siewnik DA-S "Accord" jest maszyną bez własnego układu jezdnego. Dzięki połączeniu za pomocą zintegrowanego narzędziowego trójkąta zaczepowego firmy Kverneland "Soest", może on współpracować z innymi maszynami, na przykład bronami rotacyjnymi, wirnikowymi, kultywatorami. Z koła napędowego siewnika za pomocą łańcucha napędzane jest koło dozownika. Odpowiednio do ustawienia dozownika oraz przebytego odcinka drogi zostaje dostarczona odpowiednia liczba nasion z zasobnika do śluzy inżektora. Strumień wytworzony za pomocą dmuchawy transportuje materiał siewny poprzez przewód falisty do rozdzielacza, następnie przewodami wy­siewającymi do redlic. Siewnik o pojemności zbiornika 1000 dm3 i możliwości wysiewu nasion o wielkości od 2 mm do 20 mm ma automatyczne ustawienie ścieżek przejazdowych, a głębokość siewu regulowana jest centralnie (korbą) poprzez zmianę nacisku redlic oraz docisku pojedynczej redlicy — sprężyną. Agregat uprawowo-siewny zamontowany do ciąg­nika Case 7240 uzyskał wydajność eksploatacyjną około 2,5 ha/godz., przy zużyciu paliwa 11,5 l/ha.

Ochrona

Bezpośrednio po siewie grochu, a także podczas wegetac­ji prowadzono chemiczną walkę z chwastami oraz z chorobami i szkodnikami, zgodnie z zaleceniami Instytutu Warzywnictwa.

Zużycie cieczy roboczej wynosiło 100–200 l/ha, w zależności od rodzaju zabiegu. Wykonano go opryskiwaczem przyczepianym "Hardi Commander-Twin" (fot. 3) z pomocniczym strumieniem powietrza, współpracującym z ciągnikiem Ursus 914 o mocy 75 kM.
Do zalet tego opryskiwacza należy między innymi: samopoziomujący system zawieszenia belki polowej, oparty na układzie wahadłowo-trapezowym, z teleskopowym tłumieniem drgań, co zapewnia stabilność belki i szybkość reakcji układu poziomującego. Opryskiwacz ma potrójne, obracalne korpusy z rozpylaczami płas­kostrumieniowymi i wbu­dowanymi zaworami prze­-ciwkroplowymi. Dwa wen­tylatory o średnicy 630 mm tłoczą powietrze, które jest równomiernie rozprowadzane wzdłuż prawego i lewego ramienia belki. Zadaniem strumienia powietrza jest nadanie kroplom cieczy większej energii, aby ograniczyć ich znoszenie oraz poprawić penetrację roślin, co jest szczególnie ważne w przypadku płożących się i gęstych roś­lin grochu. Opryskiwacz poruszał się z prędkością roboczą 7 km/godz., uzys­kał wydajność eksploatacyjną około 9,5 ha/godz., zużywając 1,5 l paliwa na hektar. Jego zbiornik ma pojemność 2600 dm3, szerokość robocza wynosi 18 m, masa — 2800 kg.


Fot. 3. Zabiegi ochrony prowadzono opryskiwaczem Hardi Commander-TWIN

Zbiór

Jednorazowy zbiór grochu przeznaczonego do przetwórstwa wykonano samojezdnym kombajnem EPD-530 holenderskiej firmy Ploeger (fot. 4). Uprawiane odmiany grochu charakteryzowały się dużą równomiernością dojrzewania. Kombajn EPD 530 jest maszyną samojezdną z silnikiem wysokoprężnym o mocy 223 kW, typu BFM 1015 firmy Deutz. Układ jezdny oraz zespoły robocze napędzane są silnikami hydraulicznymi. Hydrauliczny napęd na 4 koła umożliwia sprawne poruszanie się kombajnu nawet w trudnych warunkach terenowych i glebowych. Może rozwijać prędkość roboczą do 7 km/godz., a prędkość transportową do 25 km/godz. Jego szerokość robocza wynosi 3,50 m, a masa 22,2 tony.


Fot. 4. Zbiór prowadzono kombajnem Ploeger

Zasada działania samojezdnych kombajnów do jednofazowego zbioru grochu "na zielono" jest podobna, różnice wynikają głównie z konstrukcji i parametrów pracy zespołów roboczych oraz wyposażenia dodatkowego. Strąki grochu wyrywane są przez sprężyste palce zainstalowane na obwodzie obracającego się bębna adaptera usytuowanego czołowo — z przodu kombajnu. Zerwane strąki podawane są systemem przenośników (poprzecznych i wzdłużnych) do zespołu młócącego, który jest najbardziej skomplikowanym układem kombajnu. Tu bowiem następuje otwieranie strąków i oddzielanie nasion grochu, które są bardzo podatne na uszkodzenia mechaniczne. Podstawowym elementem roboczym zespołu młócącego jest bęben młócący obracający się wewnątrz cylindrycznego, ażurowego, obrotowego sita.

Badania jakościowe i eksploatacyjne kombajnu Ploe­ger EPD 530 przeprowadzono przy zbiorze grochu siewnego odmiany Walor (tab. 1).

Tabela 1. Charakterystyka odmiany Walor

Straty nasion podczas badań wahały się w granicach 3,35–6,82%. Największy udział w stratach miały nasiona leżące luzem na ściernisku. Są to straty powstałe na skutek działania zespołu obrywającego, a także czyszczącego. Na ściernisko kierowane są bowiem wyloty dwóch wentylatorów odsysających zanieczyszczenia podczas transportu grochu do zbiornika. Z przyczyn technicznych nie było możliwości rozdzielenia tych strat podczas badań. Stosunkowo niewielkie są straty strąków, co świadczy o dobrej pracy zespołu obrywającego. Niewielki udział w stratach mają nasiona niedomłócone, a ilość nasion uszkodzonych (ocena organoleptyczna) w zbiorniku wynosiła od 0,9% do 1,13%. Świadczy to o bardzo precyzyjnym działaniu zespołu młócącego. Stwierdzono również bardzo dużą czystość nasion — zanieczyszczenia stanowiły od 0,26% do 0,67% masy materiału w zbiorniku. Podczas eksploatacji kombajn pracował z wydajnością eksploatacyjną równą 0,65 ha/godz. W ciągu doby (pracował również nocą) zbierał groch z powierzchni około 15 ha.

Istotnym elementem przy jednofazowym zbiorze grochu kombajnem jest uzyskanie równomiernego dojrzewania nasion. Kombajn nie wydzieli nasion ze zbyt młodych i niedojrzałych strąków, a przejrzałe pogarszają jakość plonu. W celu bardziej efektywnego wykorzystania kombajnu, maszyny bardzo drogiej, należy maksymalnie wydłużyć okres zbioru grochu — na przykład uprawiać różne odmiany lub wysiewać je w różnych terminach. Większość odmian w warunkach polskich osiąga dojrzałość technologiczną w ciągu 70–90 dni od siewu (który z kolei powinien być wykonany możliwie najwcześniej, ponieważ opóźnienie powoduje obniżenie plonów). Przy ustalaniu wielkości obsiewanej powierzchni powinno się uwzględnić podatność grochu na przejrzewanie, wydajność zbioru oraz możliwości przerobu nasion.

Tabela 2. Wyniki badań eksploatacyjnych kombajnu EPD 530 podczas zbioru zielonego grochu

***

Wszystkie operacje technologiczne w uprawie grochu były w 100% zmechanizowane, a użycie wysoko wydajnych maszyn pozwoliło na obniżenie nakładów robociz­ny na hektar — wynosiły one około 3,72 rbh/ha. Zużycie paliwa było dość wysokie i wynosiło 100,1 l/ha, z tego prawie 56 litrów przypadło na zbiór. Jest to najbardziej energochłonna operacja w całej technologii uprawy grochu, jednak bez wysoko wydajnych kombajnów nie byłaby możliwa uprawa tego warzywa w gospodarstwach towarowych.


Strąki grochu przemieszczają się do zespołu młócącego poprzez wejście 1, gdzie są poddawane działaniu łopatek zainstalowanych na obwodzie bębna wewnętrznego 2A, który obraca się blisko wewnętrznej powierzchni ażurowego cylindrycznego sita obrotowego 2B. Pomiędzy bębnem a sitem następuje młócenie strąków na skutek różnicy prędkości obrotowej — to znaczy bęben obraca się w tym samym kierunku co cylindryczne sito, ale z większą prędkością. Strąki są przecierane i równocześnie przemieszczane wzdłuż osi do tyłu. Pomocnicze wałki 3 i 4 podają ponownie niewymłócone strąki do bębna młócącego. Na całej długości zewnętrznej powierzchni obrotowego ażurowego cylindrycznego sita pracuje szczotka 5, która zabezpiecza znajdujące się w nim otwory przed zapychaniem. Wydzielone nasiona grochu wraz z drobnymi zanieczyszczeniami przesiewają się przez sito cylindryczne i opadają na przenośniki taśmowe (6), a następnie systemem przenośników (7) podawane są do zbiornika kombajnu o ładowności 2 tony. Część zanieczyszczeń przenośniki usuwają na zewnątrz kombajnu, zaś reszta jest usuwana pneumatycznie podczas transportu nasion do zbiornika. Łodygi wyrzucane są z tyłu kombajnu na ściernisko.