Numer 06/2005
Sezon handlowy na rynku ziemniaków wczesnych w Polsce rozpoczyna się stosunkowo późno, zwykle na przełomie pierwszej i drugiej dekady czerwca. Powodzenie uprawy ziemniaków na wczesny zbiór zależy nie od wczesności sadzenia, ale od temperatury gleby i powietrza na początku okresu wegetacji. Najlepsze warunki wzrostu i rozwoju roślin są wówczas, gdy już na początku kwietnia gleba jest ogrzana do 5–6°C, średnia temperatura powietrza w maju wynosi powyżej 14°C, a w czerwcu 17°C. Bardzo korzystne dla produkcji ziemniaków wczesnych warunki termiczne występują średnio co 3 lata. Jednocześnie co 4–6 lat występują bardzo chłodne maje z temperaturą poniżej 10°C, które opóźniają termin zbioru ziemniaków bardzo wczesnych.
W uprawie ziemniaków na wczesny zbiór duże znaczenie ma lokalizacja plantacji — w rejonach o szybko rozpoczynającej się wegetacji. Tam, gdzie wegetacja rozpoczyna się później, przyspieszenie zbioru i zwiększenie podaży młodych bulw ziemniaka można uzyskać osłaniając uprawę agrowłókniną (fot.). Wyniki badań przeprowadzonych w kraju i za granicą wykazały, że wykorzystanie osłon w uprawie ziemniaków na wczesny zbiór pozwala na uzyskanie plonu bulw większego nawet o 70–200%, w porównaniu z uprawą nieosłanianą.
Przy tym samym terminie sadzenia podkiełkowanych bulw (w końcu marca 2005 r.) po 5 tygodniach uprawy rośliny spod włókniny (a) były bardziej zaawansowane we wzroście od nieosłanianych (b)
Wpływ osłaniania na wczesny plon
W Katedrze Warzywnictwa Akademii Podlaskiej oceniano wpływ osłaniania agrowłókniną ziemniaka na wczesny zbiór w rejonie środkowo-wschodniej Polski. Uprawiano cztery odmiany bardzo wczesne — 'Aster', 'Koral', 'Orlik' i 'Drop' oraz dwie wczesne — 'Aksamitka' i 'Cykada'. Uprawę prowadzono zgodnie z zaleceniami poprawnej agrotechniki. Osłonę zdejmowano 2 tygodnie po wschodach roślin. Zbiór młodych bulw przeprowadzono po upływie 60 dni od posadzenia — w drugiej dekadzie czerwca.
Zmienne warunki pogodowe powodowały bardzo duże wahania wczesnego plonu ziemniaków w poszczególnych latach. W zależności od sezonu wegetacyjnego i odmiany, wczesny plon bulw handlowych (o średnicy powyżej 28 mm) w uprawie bez osłony wahał się od 0,28 t/ha do 26,01 t/ha, natomiast pod agrowłókniną od 4,43 t/ha do 30,08 t/ha. Plon ten stanowił odpowiednio od 15% do 98% oraz od 59% do 99% ogólnego plonu bulw (tabela). Niezależnie od metody uprawy, większy plon wczesny wydały odmiany 'Aster' i 'Orlik' niż 'Koral' i 'Drop'. Większy był także plon wczesny odmiany 'Cykada' niż 'Aksamitka'.
Wzrost plonu ogólnego
Efekty produkcyjne wykorzystania osłon — w postaci wzrostu plonu bulw — zależały od pogody w okresie wegetacji ziemniaków. Osłanianie lepsze rezultaty daje w latach o chłodnej wiośnie — wzrost plonu w wyniku osłaniania, w zależności od odmiany, wynosił od 4,33 t/ha do 11,80 t/ha. W uprawie pod agrowłókniną plon bulw był przeciętnie 3, 4 razy większy, a w bardzo zimnym sezonie 1999 roku prawie 8 razy większy niż w uprawie bez osłaniania roślin. W roku 1997 bardzo zimny kwiecień i długo utrzymująca się okrywa śnieżna nie pozwalały wprawdzie na wczesne sadzenie ziemniaków, ale temperatura w maju i czerwcu była wysoka i, w rezultacie, plon bulw był duży, a jego wzrost w efekcie osłaniania — mały.
W latach o ciepłej wiośnie okrywanie agrowłókniną nie przyniosło dużego wzrostu plonu bulw, zwłaszcza odmian bardzo wczesnych. Plon bulw odmian bardzo wczesnych był zbliżony lub średnio tylko 12–29% większy niż w uprawie bez osłaniania roślin, natomiast plon odmian wczesnych był większy średnio o 19%, a nawet o 70%. W warunkach sprzyjających szybkiej wegetacji ziemniaków pozostawienie osłony na roślinach po wschodach może ograniczać rozwój powierzchni asymilacyjnej. W roku 2000, o ciepłej wiośnie, przyczyną niskiego plonu bulw było wystąpienie przygruntowych przymrozków w maju po zdjęciu osłony — ponieważ rośliny uprawiane pod agrowłókniną były delikatniejsze i bardziej wrażliwe na niekorzystne warunki niż ziemniaki uprawiane bez osłony.
Wzrost ogólnego plonu bulw w wyniku osłaniania zależał również od odmiany. W tych samych warunkach agroklimatycznych osłonięcie agowłókniną spowodowało większy procentowy wzrost plonu bardzo wczesnej odmiany 'Koral' niż 'Astra' i 'Orlika', większy był też wzrost plonu odmiany 'Aster' niż 'Drop'. Lepsze efekty osłony dały w uprawie wczesnej 'Cykady' niż 'Aksamitki'.
Plon bulw handlowych