Numer 06/2005
W początkowym okresie wegetacji większość warzyw kapustnych jest atakowana głównie przez pchełki, chowacze, śmietkę kapuścianą i paciornicę krzyżowiankę, a później przez wciornastki, mszycę kapuścianą i kilka gatunków gąsienic (fot. 1–6). Silna presja szkodników zmusza do częstego prowadzenia zabiegów ochronnych. Są one stosowane profilaktycznie (do zaprawiania nasion lub rozsady) oraz interwencyjnie — głównie poprzez okresowe opryskiwanie lub podlewanie roślin.
Fot. 1. Pchełka smużkowana
Fot. 2. Uszkodzenia spowodowane przez pchełki
Fot. 3. Larwy śmietki kapuścianej na korzeniu kapusty
Fot. 4. Mszyce na liściach kalafiora
Fot. 5. Gąsienica piętnówki kapustnicy
Fot. 6. Gąsienica bielinka rzepnika
Dopuszczalne poziomy pozostałości
Coraz liczniejsze są sygnały o narastaniu problemów związanych z obecnością pozostałości środków ochrony w plonie. Są one znajdowane przede wszystkim w mrożonkach. Dotyczy to jarmużu, brokułu, kalafiora lub główek kapusty brukselskiej, których termin zbioru przypada na miesiące jesienne.
W rozporządzeniu ministra zdrowia z 19 grudnia 2002 roku (Dz.U. nr 63, poz. 634, nr 128, poz. 1408, nr 135, poz. 1145 i nr 166, poz. 1362), podane są najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości środków chemicznych w produktach przeznaczonych do konsumpcji. W zależności od składu chemicznego, poziom pozostałości insektycydów w warzywach kapustnych może wynosić od 0,05 do 2,0 mg na 1 kg produktu (patrz też "Program ochrony warzyw na rok 2005"). Zgodnie z krajowymi i międzynarodowymi wymaganiami, przy przekroczeniu tych wartości powinna następować likwidacja plonu.
Skuteczność zabiegów
Podczas spotkań z producentami w różnych rejonach kraju stwierdziłem, że zasady prawidłowego stosowania środków chemicznych nie zawsze są przestrzegane.
Do ochrony warzyw kapustnych jest obecnie zarejestrowane 65 środków ochrony roślin, w tym 44 insektycydy, które przeznaczone są do interwencyjnego opryskiwania lub podlewania. Na każdym jednostkowym opakowaniu środka znajduje się dokładna instrukcja dotycząca jego użycia wraz z długością karencji. Znajomość prawidłowych zasad stosowania tych środków oraz sprawna aparatura decyduje o skuteczności zabiegu. Ważnym czynnikiem wpływającym na skuteczność jest temperatura powietrza w czasie zabiegu. W tabeli przedstawiono optymalne zakresy temperatury, w której działają poszczególne insektycydy. Przekroczenie tej granicy powoduje, że zabieg staje się nieskuteczny. Należy pamiętać, że wysoka temperatura i nasłonecznienie przyspieszają rozkład środka. Stąd też nie powinno się prowadzić zabiegów w południe. Z kolei zbyt niska temperatura hamuje proces rozkładu środków, co jest szczególnie niewskazane, kiedy zabieg wykonuje się na krótko przed zbiorem. Na wahania temperatury szczególnie reagują pyretroidy. Jak wiadomo, są one skuteczne do 20°C. Z tego względu opryskiwanie roślin tymi środkami w okresie ciepłej pogody należy wykonywać wyłącznie wieczorem, ponieważ działają one skutecznie na szkodniki do 10 godzin. Zabiegi wykonywane w godzinach porannych są mniej skuteczne, ponieważ już po około 2 godzinach temperatura powietrza przekracza 20°C. Ważna jest również ilość cieczy użytkowej w okresie upałów. Dla zapewnienia skuteczności zabiegu należy podawać górną zalecaną ilość — czyli około 600 litrów wody na hektar.
Problem pozostałości dotyczy przede wszystkim plonu jarmużu, główek kapusty brukselskiej oraz brokułu i kalafiora zbieranego w okresie jesiennym, z plantacji poddanych interwencyjnym opryskiwaniom roślin. W drugiej połowie lata i jesienią najpoważniejszym problemem jest mszyca kapuściana. Często szkodnik ten tworzy liczne kolonie we wrześniu i żeruje jeszcze w październiku. Liczna obecność mszyc pod koniec lata wynika z zaniechania lub opóźnienia zabiegów w okresie nalotu i zasiedlania roślin we wcześniejszym okresie. Zabiegi należy rozpocząć z chwilą zauważenia pierwszych bezskrzydłych mszyc, następny zalecany jest po upływie 5–7 dni. Zdarza się, że jesienią omawiane warzywa są opanowywane przez gąsienice, zwłaszcza piętnówki kapustnicy i bielinka rzepnika, które żerują na roślinach. W tym przypadku wskazany jest preparat biologiczny Biobit 3,2 WP, który nie ma karencji, czyli zabieg można prowadzić bezpośrednio przed zbiorem.
Jesienią skuteczność działania środków znacznie spada, z uwagi na niską temperaturę powietrza. Nie wolno również stosować wyższych dawek aniżeli zalecane, ponieważ wydłuża się wówczas okres rozkładu środków chemicznych, często do paru tygodni.
Optymalna temperatura działania środków ochrony roślin* do ochrony warzyw kapustnych przed szkodnikami
