• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 08/2005

NAJCZĘSTSZE PROBLEMY POLSKICH OGRODNIKÓW PRZY WPROWADZANIU SYSTEMU EUREPGAP. POMIDORY POD OSŁONAMI

W HO 5/2005 Autor przedstawił najczęstsze problemy z wprowadzaniem certyfikatu w gospodarstwach sadowniczych. Poniżej opisuje problemy producentów pomidorów pod osłonami (red.).

EUREPGAP jest systemem zapewnienia bezpieczeństwa żywności, stworzonym dla bezpośrednich jej wytwórców — producentów owoców i warzyw. W ten czytelny i, co najważniejsze, rozpoznawalny obecnie na całym świecie sposób ogrodnicy mogą szybko potwierdzić, że spełnili wymagania stawiane w handlu międzynarodowym. Zalety posiadania certyfikatu EUREPGAP dostrzegli jako pierwsi ci producenci, którzy najwcześniej rozpoczęli nawiązywanie międzynarodowych kontaktów handlowych w celu ułatwienia zbytu wytwarzanych przez siebie owoców i warzyw. Do liderów w tej branży — również ze względu na ciągle rosnący obszar upraw — należą producenci pomidorów pod osłonami. Doświadczenia związane z certyfikacją pod kątem spełnienia standardu EUREPGAP w produkcji pomidorów pod osłonami często pokazują, iż warto było zasięgnąć opinii konsultantów przed planowanymi inwestycjami, aby ewentualne zmiany uwzględnić w możliwie wczesnym etapie prac.

Po wielu wizytach w gospodarstwach ubiegających się o certyfikat można stwierdzić, że większości producentów pomidorów pod osłonami nie udało się stworzyć pełnego systemu identyfikacji produktu z gospodarstwem oraz obszarem zbioru (fot. 1). Te niedociągnięcia najczęściej wiązały się ściśle z faktem braku takiego obowiązku w dotychczasowym obrocie oraz handlu. Jedynie ci producenci, którzy dostarczali pomidorów do sieci handlowych, wprowadzili częściową identyfikację własnych produktów przez opakowanie z adresem. Brak identyfikacji produktu wiąże się ściśle z brakiem oznaczenia obszaru zbioru — nazwa szklarni nie jest zazwyczaj oznaczona czytelnym szyldem (na przykład literą lub liczbą), a określenie miejsca zbioru funkcjonuje przez przekazy ustne nazw zwyczajowych. W konsekwencji nie ma możliwości zidentyfikowania, z których szklarni i z jakich ich części zebrano pomidory, a tym samym nie ma możliwości powiązania danej partii zebranych owoców z już posortowanymi i przygotowanymi do wysłania klientom.


Fot. 1. Brak oznaczeń uniemożliwia odtworzenie, z jakiej części szklarni zebrano pomidory

Inną, często napotykaną niezgodność stanowi brak przechowywania dokumentacji przez co najmniej dwa lata (dotyczy certyfikacji w kolejnych latach; nowi kandydaci powinni posiadać dokumentacje obejmującą co najmniej 3 miesiące przed datą pierwszej kontroli). Często zdarza się, że po upływie roku część dokumentów ulega zagubieniu z powodu niezbyt dokładnej archiwizacji. Dotyczy to zwłaszcza certyfikatów jakości materiału zakupionego od producentów rozsady (fot. 2).


Fot. 2. Należy pamiętać o przechowywaniu dokumentów potwierdzających jakość rozsady

Dość popularnym problemem spotykanym w gospodarstwach produkujących pomidory pod osłonami jest zaprawianie nasion w sposób nieskalibrowany — mieszanie nasion z preparatem grzybobójczym bez dokładnego odważenia preparatu oraz bez prowadzenie zapisów z tego postępowania.

Dużym wyzwaniem jest także utrzymywanie systematycznych zapisów receptur nawozowych. Wprawdzie dostępne są zwykle receptury wykorzystywane w dniu inspekcji (są one jednak często czytelne tylko dla autora), brakuje jednak zachowanych receptur minionych (fot. 3), a stare są często niszczone. Spotyka się również braki wymaganych zapisów nawożenia z etapu produkcji własnej rozsady. Istotnym problemem bywa nieposiadanie dokumentów związanych z konserwacją i przeglądami instalacji nawożeniowej. Instalacja, dozowniki i pompy konserwowane są z reguły w okresie przerwy zimowej, ale zlecane naprawy nie zostają w żaden sposób potwierdzone przez firmy wykonujące (zaświadczenia, faktury).


Fot. 3. Takie receptury nawozowe nie spełniają wymagań EUREPGAP

Pojawiają się problemy z przechowywaniem nawozów i pustych skrzynek. Niezgodność z wymaganiami dotyczącymi magazynowania pojawia się szczególnie tam, gdzie wcześniej źle zaprojektowano drogi komunikacyjne. Wymagania EUREPGAP nie dopuszczają na przykład przechowywania w tym samym pomieszczeniu zebranych pomidorów oraz nawozów lub wełny mineralnej. Równie często spotyka się okresowe magazynowanie nawozów nieorganicznych na obszarze otwartym, gdzie są narażone na działanie czynników atmosferycznych, jak słońce lub mróz i śnieg (fot. 4).


Fot. 4. Nawozów nie wolno przechowywać na zewnątrz

Wśród najpoważniejszych niezgodności dotyczących ochrony roślin należy wymienić stosowanie środków ochrony, które wycofano z użycia. Przykładem może być wykrycie w niektórych gospodarstwach szklarniowych w minionym sezonie wykorzystywania preparatu Torque pochodzącego z zapasów z lat ubiegłych.

Spełnienie wymagań dotyczących zapisów ze stosowania środków ochrony roślin powinno obejmować: nazwę uprawy i odmianę, miejsce zastosowania (nazwa szklarni), datę, nazwę handlową preparatu i substancję aktywną, dane osoby wykonującej zabieg, uzasadnienie zastosowania, techniczne zezwolenie na zastosowanie, ilość użytego produktu, urządzenie do opryskiwania oraz okres karencji.

Sprzęt do stosowania środków ochrony roślin powinien być utrzymany w dobrym stanie i podlegać kalibracji rocznej. Często wymagania te są spełnione wobec standardowych opryskiwaczy użytych w szklarni. Zapomina się jednak o kalibracji i utrzymaniu we właściwym stanie innych urządzeń, na przykład zamgławiaczy (fot. 5).


Fot. 5. Zwykle pamięta się o kalibracji opryskiwaczy (a),
ale zapomina o innych urządzeniach (b)

Tylko niewiele polskich gospodarstw może przed ubieganiem się o certyfikat EUREPGAP wykazać posiadanie analizy pozostałości środków ochrony roślin w pomidorach. Analizy takie powinny być przeprowadzone przez laboratorium akredytowane w odpowiednim zakresie według normy ISO 17025. Niedostateczna wiedza dotycząca wartości NDP (najwyższych dopuszczalnych pozostałości, z angielskiego MRL) w produkcie powoduje niespełnienie jednego z wymagań certyfikatu.

Dużo problemów przysparza realizacja wymagań dotyczących przechowywania środków ochrony roślin. Główne niezgodności w tym zakresie to przechowywanie w magazynie środków ochrony roślin zbędnych przedmiotów niezwiązanych z produkcją. Środki ochrony można również znaleźć czasami w samej szklarni (fot. 6). Równocześnie w magazynach środków ochrony roślin składowana jest odzież ochronna, na co nie zezwalają wytyczne EUREPGAP.


Fot. 6. Niedopuszczalne jest przechowywanie w szklarni środków ochrony roślin

Podstawowe problemy związane z dostosowaniem gospodarstwa szklarniowego do wymagań wobec procesu zbioru i obsługi płodów rolnych stwarza brak procedur higienicznych w obydwu tych obszarach.
W gospodarstwach pracownicy często nie znają wymagań higienicznych obowiązujących w szklarni oraz w sortowni. Palenie tytoniu, noszenie biżuterii, konsumpcja posiłków na terenie sortowni czy magazynów to konsekwencje nieuregulowania zasad higienicznych. Należy również wspomnieć o konieczności ujęcia w regulacjach higienicznych, na przykład harmonogramu czyszczenia i dezynfekcji skrzynek wielokrotnego użytku (fot. 7) oraz noży i sekatorów.


Fot. 7. Mycie opakowań wielokrotnego użytku musi być ujęte w postaci harmonogramu

Duży problem stanowi brak szkolenia pracowników oraz niedostępność dokumentacji z tego zakresu. Dotyczy to zwłaszcza pracowników sezonowych, chociaż nie tylko. W ramach standardu EUREPGAP nakłada się na właściciela gospodarstwa obowiązek dokumentowania prowadzonych szkoleń pracowników w postaci list szkoleniowych lub przechowywania kopii certyfikatów. Stosunkowo częstą niezgodność wobec wymagań standardu stanowi brak właściwych warunków mieszkaniowych dla pracowników — kwatery mieszkalne powinny posiadać solidny dach, okna i drzwi oraz niezbędne media (pitna woda, toaleta i kanalizacja).

Dość powszechne niestosowanie się do wytycznych standardu EUREPGAP stanowi brak egzekwowania regulacji ustalonych w gospodarstwie wobec osób odwiedzających. Dotyczy to zarówno klientów przebywających czasowo w gospodarstwie, jak i przedstawicieli firm świadczących usługi wobec danego producenta. Większość regulacji — procedur i instrukcji — nie jest udostępniona w danych obszarach obowiązywania tak, aby osoby przebywające na tym terenie mogły je przeczytać.

W gospodarstwach często brakowało również formularza reklamacyjnego oraz procedur reklamacji określających działania podjęte wobec nieprawidłowości związanych ze standardem EUREPGAP. Postępowanie ze zgłaszaną reklamacją odbywa się w większości przypadków zgodnie z regulacjami ustalonymi ustnie w gospodarstwie.