Pomoc dla wstępnie uznanych grup producentów

Została ona określona w dwóch rozporządzeniach Komisji Europejskiej: nr 1943 z 3.11.2003 r. oraz nr 2113 z 10.12.2004 r. Pomoc może być przeznaczona na pokrycie kosztów utworzenia i funkcjonowania grupy oraz na pokrycie części kosztów inwestycji związanych z realizacją działań określonych w planie dochodzenia do uznania.

Pomoc na pokrycie kosztów utworzenia i funkcjonowania grupy przyznawana jest według stawki zryczałtowanej. Oznacza to, że grupa musi udowodnić podstawę do uzyskania pomocy, czyli wartość produktów, dla których została utworzona, wprowadzonych do obrotu w okresie rozliczeniowym i wyprodukowanych w gospodarstwach członków. Pomoc wynosi:

• w pierwszym, drugim, trzecim, czwartym i piątym roku, odpowiednio, 5%, 5%, 4%, 3% i 2% wartości produktów wprowadzonych do obrotu — jeżeli wartość produktów wprowadzonych do obrotu nie przekracza równowartości 1 000 000 euro;
• w pierwszym, drugim, trzecim, czwartym i piątym roku, odpowiednio, 2,5%, 2,5%, 2%, 1,5% i 1,5% wartości produktów wprowadzonych do obrotu — jeżeli wartość produktów wprowadzonych do obrotu przekracza równowartość 1 000 000 euro;
• w kolejnych latach pomoc dla każdej grupy nie może jednak przekroczyć kwoty: 100 000 euro, 100 000 euro, 80 000 euro, 60 000 euro, 50 000 euro.

W ciągu pięciu lat w ramach tej formy pomocy grupa może uzyskać maksymalnie 390 000 euro. Osiągnięcie tej wysokości wsparcia wymaga jednak sprzedaży w każdym kolejnym roku towarów równowartości 3 000 000 euro. Oczywiście im wartość sprzedaży jest wyższa od 1 mln euro, tym faktyczny procent pomocy jest niższy od maksymalnego (tabela).

Przeznaczenie otrzymanej pomocy należy do decyzji grupy, która może ją wykorzystać, na przykład na wyposażenie biura, zakup potrzebnego sprzętu, a także na sfinansowanie bieżących kosztów administracyjnych czy na płace oraz ich pochodne. Sensownym rozwiązaniem jest przeznaczenie tej pomocy na finansowanie koniecznych inwestycji. Wówczas finansowanie bieżących kosztów funkcjonowania grupy odbywa się z marży handlowej. W ten sposób cała możliwa do uzyskania pomoc zostanie przeznaczona na rozwój majątku trwałego grupy, a tym samym na umacnianie jej pozycji na rynku.

Pomoc wypłacana jest:

• w ratach rocznych lub półrocznych na zakończenie każdego rocznego lub półrocznego okresu realizacji planu dochodzenia do uznania;
• w ratach obejmujących część rocznego okresu, jeżeli grupa uzyskała uznanie przed zakończeniem kolejnego rocznego okresu.

Pomoc na pokrycie części kosztów inwestycji związanych z realizacją działań określonych w planie dochodzenia do uznania jest formą wsparcia wprowadzaną obecnie do polskiego prawa. W jej ramach Unia Europejska pokrywa do 50% wartości kwalifikowanych kosztów inwestycji, państwo członkowskie — nie mniej niż 5%, a grupa — nie mniej niż 25%. Im państwo członkowskie dopłaci więcej, tym mniej zapłaci grupa. Stosowne rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi określą warunki przyznawania pomocy finansowej oraz wykaz kwalifikowanych kosztów inwestycji, a także wysokość dofinansowania ze środków krajowych. W ramach tej formy pomocy nie przewiduje się finansowania inwestycji w gospodarstwach członków, nawet jeśli ich realizacja związana jest ze spełnieniem przez grupę warunków uznania. Nie przewiduje się też współfinansowania zakupu ziemi na cele produkcyjne. Możliwe natomiast będzie finansowanie inwestycji służących magazynowaniu, przechowywaniu i przygotowywaniu produktów do handlu oraz prowadzenia tego ostatniego. Inwestycje muszą być realizowane na gruntach będących własnością grupy lub użytkowanych w ramach wieczystej dzierżawy. Przewiduje się też możliwość finansowania zakupu maszyn i narzędzi służących produkcji, do wspólnego wykorzystywania przez członków grupy.

Zwrot nienależnej pomocy oraz kary. Wstępnie uznana grupa producentów rozliczana jest z realizacji planu dochodzenia do uznania. Jeżeli wdrażanie planu nie zakończy się uznaniem, grupa musi liczyć się z koniecznością zwrotu co najmniej połowy otrzymanej kwoty pomocy wraz z odsetkami

Wartość pomocy dla wstępnie uznanych grup producentów

Pomoc dla uznanych organizacji producentów

Pomoc ta udzielana jest głównie na dwa cele:

• tworzenie funduszu operacyjnego oraz
• wypłacanie rekompensat finansowych z tytułu niewprowadzania do obrotu owoców i warzyw (kalafiorów, pomidorów, oberżyny, moreli, brzoskwiń, winogron stołowych — do 10% oraz jabłek i gruszek — do 8,5% wartości produktów sprzedawanych za pośrednictwem organizacji).

Organizacja producentów nie musi występować o pomoc, a zwłaszcza nie musi przygotowywać, zatwierdzać i realizować programów operacyjnych. Może je realizować tylko w miarę potrzeb. Nie musi też tworzyć funduszu operacyjnego, który służy finansowaniu realizacji programu operacyjnego.

Tworzenie i wykorzystanie funduszu operacyjnego. Powstaje on ze składek członków organizacji oraz z kwot przyznanych w ramach pomocy finansowej UE poprzez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Kwota pomocy finansowej udzielanej przez agencję jest równa wysokości składek wpłaconych przez członków organizacji, nie może jednak przekroczyć:

• 4,1% wartości produktów wyprodukowanych w gospodarstwach członków sprzedanych za pośrednictwem organizacji;
• 50% wydatków ponoszonych na realizację programu operacyjnego i wypłatę rekompensat z tytułu niewprowadzania do obrotu warzyw i owoców z funduszu operacyjnego.

Środki z funduszu operacyjnego mogą być przeznaczane na:

• finansowanie programu operacyjnego;
• wypłaty z tytułu niewprowadzania do obrotu produktów niewymienionych wyżej lub jako dopłata do rekompensaty wypłacanej z funduszy UE, z tytułu niewprowadzania na rynek produktów wyżej wymienionych (na ten cel można przeznaczyć jedynie określony przepisami procent środków zgromadzonych na koncie funduszu).

Program operacyjny realizowany jest przez 3–5 lat i ma pozwolić organizacji, przede wszystkim na:

• dostosowanie produkcji do potrzeb i wymagań rynku;
• skoncentrowanie produkcji określonych gatunków oraz odmian;
• obniżenie kosztów produkcji;
• wprowadzenie metod produkcji przyjaznych dla środowiska. Inne cele to: poprawa jakości produktów, podwyższanie ich wartości handlowej, wspieranie produktów ukierunkowanych na konsumentów, tworzenie linii produktów ekologicznych, wspieranie integrowanej produkcji lub innych metod bezpiecznych dla środowiska oraz zmniejszanie ilości produktów niewprowadzanych na rynek.

Programy operacyjne muszą uwzględniać działania związane z rozwojem i stosowaniem przez członków technologii nieszkodliwych dla środowiska w odniesieniu zarówno do produkcji, jak i gospodarki odpadami. Muszą też zapewniać finansowanie zasobów technicznych i ludzkich wymaganych dla zapewnienia zgodności z normami fitosanitarnymi oraz maksymalnymi dopuszczalnymi poziomami pozostałości środków ochrony roślin.

Programy operacyjne muszą obejmować:

• opis sytuacji początkowej, zwłaszcza produkcji, obrotu i wyposażenia;
• cele z uwzględnieniem perspektyw w zakresie produkcji i zbytu;
• szczegółowy opis środków, obejmujący oddzielne działania, jakie mają zostać podjęte, oraz środki służące osiągnięciu tych celów w każdym roku realizacji programu;
• okres realizacji programu;
• aspekty finansowe (metoda obliczania oraz poziom wkładów finansowych członków,
• procedura finansowania funduszu operacyjnego; informacje konieczne do uzasadnienia różnych poziomów wkładu; budżet i harmonogram podejmowania działań w każdym roku realizacji programu).

Programy operacyjne mogą obejmować zwłaszcza punkty określone w załączniku numer I do rozporządzenia Komisji nr 1433/2003. Program może przewidywać realizację inwestycji zarówno w ośrodku gospodarczym organizacji, jak i w gospodarstwach jej członków.

Programy operacyjne nie mogą obejmować działań i wydatków określonych w wykazie podanym w załączniku II do rozporządzenia Komisji nr 1433/2003 (tzw. "lista negatywna"). Do finansowania nie kwalifikują się m.in.: ogólne koszty produkcji standardowo ponoszone przez producenta, koszty administracyjne, koszty ubezpieczenia, zakup gruntu niezwiązanego z inwestycją oraz sprzętu używanego, VAT i inne podatki, inwestycje w przetwórstwo owoców oraz warzyw (przygotowywanie produktów do handlu — mycie, czyszczenie, sortowanie, pakowanie, czyli tzw. wstępne przetwarzanie, nie jest przetwórstwem).

Program operacyjny powinien być złożony do zatwierdzenia dyrektorowi oddziału regionalnego ARiMR, właściwemu ze względu na siedzibę organizacji, do 15 września danego roku, aby jego realizacja mogła rozpocząć się od 1 stycznia roku następnego. Corocznie zatwierdzana jest też wysokość funduszu operacyjnego oraz wysokość pomocy ze środków pochodzących z UE. Dyrektor oddziału regionalnego ARiMR zatwierdza też zmiany do programu operacyjnego. Programy operacyjne mogą też składać i nimi zarządzać zrzeszenia organizacji producentów.

Zasadniczo pomoc wypłacana jest nie później niż do 30 czerwca roku następującego po każdym roku realizacji programu. Możliwe są też płatności częściowe oraz zaliczki.

Zwrot nienależnej pomocy oraz kary. W przypadku wypłacenia nienależnej pomocy lub złożenia wniosku o nienależną pomoc, podlega ona zwrotowi lub wstrzymaniu, a na organizację nakłada się kary. Gdy pomoc została wypłacona, organizacja musi:

• w przypadku oczywistego błędu — zwrócić wypłaconą pomoc wraz z odsetkami;
• w przypadku nadużycia finansowego — zwrócić podwójną kwotę wypłaconej nienależnej pomocy wraz z odsetkami;
• we wszystkich pozostałych przypadkach — zwrócić kwotę wypłaconej nienależnej pomocy, powiększoną o 50%, plus odsetki.

Gdy wnioski zostały złożone, lecz pomoc nie została wypłacona:

• w przypadku nadużycia finansowego — zapłacić kwotę bezprawnie wnioskowanej pomocy;
• we wszystkich pozostałych przypadkach, innych niż oczywisty błąd — zapłacić kwotę 50% bezprawnie wnioskowanej pomocy.

W przypadku fałszywej deklaracji, złożonej w sposób zamierzony lub w wyniku poważnego zaniedbania, organizacja producentów nie otrzymuje pomocy za rok następujący po tym, w którym stwierdzono złożenie fałszywej deklaracji.

Prawo UE przewiduje jeszcze jeden rodzaj pomocy dla organizacji producentów. Mianowicie w regionach Wspólnoty, w których stopień zorganizowania producentów jest szczególnie niski, a tak niewątpliwie jest w Polsce, państwo członkowskie może wystąpić do Komisji Europejskiej o zgodę na wypłacanie organizacjom producentów pomocy krajowej do wysokości równej połowie wkładu producentów do funduszu operacyjnego. Pomoc ta traktowana jest jako dodatkowa część składowa funduszu operacyjnego. Według mojej wiedzy, dotychczas w Polsce nie podjęto działań, by taka pomoc mogła być wypłacana.
W miarę zwiększania się liczby organizacji producentów możliwe jest jednak zabieganie o zaistnienie takiej formy pomocy.