Numer 09/2005
Nawozy mineralne należą do niezbędnych środków produkcji w gospodarstwach ogrodniczych, gdyż decydują o wielkości plonu oraz jego jakości. Wyniki monitorowania zasobności gleb w Polsce wskazują na zmniejszające się zasoby składników pokarmowych w glebie – zwłaszcza fosforu, potasu, magnezu, a także mikroelementów. Przy wzrastającej intensyfikacji produkcji ograniczony jest też dostęp do nawozów organicznych. Wszystko to wpływa na konieczność większego użycia nawozów mineralnych. Sporo informac-ji na temat nawozów oraz nawożenia można znaleźć w internecie.
Wprowadzanie nowoczesnych technologii w ogrodnictwie wymusza na producentach nawozów wytwarzanie coraz nowszych nawozów mineralnych o określonych właściwościach chemicznych oraz fizycznych. Produkcja ekologiczna owoców i warzyw również wymaga użycia nawozów mineralnych niepochodzących z syntezy chemicznej i niezawierających substancji szkodliwych czy metali ciężkich.
Mimo intensyfikacji produkcji roślinnej, zużycie nawozów mineralnych w Polsce jest znacznie mniejsze niż w innych krajach Unii Europejskiej i w 2002 roku wynosiło ono (według danych GUS) w naszym kraju średnio 90 kg NPK na hektar użytków rolnych. Dla przykładu, we Francji zużywa się średnio 140 kg NPK na hektar użytków rolnych rocznie, w Niemczech — 155 kg, w Belgii — 180 kg, a w Holandii aż 215 kg. Na dodatek w Polsce systematycznie zmniejsza się zastosowanie nawozów w produkcji roślinnej — w 2001 r. wyniosło 91 kg NPK na ha użytków rolnych, w 2003 r. — 86 kg. Powodem tej sytuacji nie jest jednak ograniczony dostęp do nawozów, lecz wzrost cen, zwłaszcza po wstąpieniu Polski do UE. Jeszcze bardziej niepokojący (większość gleb w Polsce ma kwaśny odczyn) jest spadek zużycia nawozów wapniowych z 139 kg CaO na ha użytków rolnych w 1997 r. do 85 kg w 2003 r.
Na rynku istnieje wiele firm zajmujących się produkcją i dystrybucją nawozów mineralnych. Poniżej zamieściłem kilkadziesiąt adresów stron internetowych firm oferujących w Polsce nawozy mineralne (tab. 1).
Tabela 1. Strony internetowe firm oferujących nawozy mineralne w Polsce
Oddzielnie podaję adresy stron internetowych zakładów produkujących nawozy wapniowe (tab. 2). Stosowanie wapna nawozowego jest niezmiernie ważne dla zapewnienia właściwego odczynu gleby, który decyduje o przyswajalności zarówno makro-, jak i mikroelementów dla roślin.
Tabela 2. Strony internetowe firm oferujących nawozy wapniowe w Polsce
Coraz więcej firm nawozowych produkuje nowoczesne nawozy mineralne o spowolnionym działaniu (tab. 3). Wśród nich wyróżnia się nawozy o niekontrolowanym oraz kontrolowanym uwalnianiu składników pokarmowych. Do pierwszej grupy należą nawozy azotowe uzyskane na drodze kondensacji mocznika z innymi związkami. Okres ich działania zależy od budowy tych związków — długości łańcucha policyklicznego. Przykładami takich nawozów są Silvamix oraz Osmoform. Do nawozów o kontrolowanym uwalnianiu składników pokarmowych zalicza się nawozy granulowane pokryte otoczką, wykonaną z syntetycznego polimeru. Długość działania takiego nawozu uzależniona jest od rodzaju materiału użytego do sporządzenia otoczki, jej grubości oraz od temperatury podłoża, w którym uprawia się rośliny. Do nawozów z tej grupy zalicza się, między innymi, Basacote, Hydrocote, Multicote, Osmocote, Plantacote, Polyon.
Tabela 3. Strony internetowe firm oferujących w Polsce nawozy mineralne
o spowolnionym działaniu
Prawo i analizy chemiczne
Przepisami obowiązującymi obecnie w zakresie nawozów w Polsce są ustawa z 26.07.2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. nr 89, poz. 991), ze zmianami zawartymi w ustawie z 4.04.2004 r. o zmianie ustawy o nawozach i nawożeniu (Dz. U. z 2004 r. nr 91, poz. 876). Zmiany w polskim prawie nawozowym wynikły z konieczności dostosowania prawa do przepisów Unii Europejskiej. W UE istnieje dyrektywa nawozowa zwana rozporządzeniem (WE) nr 2003/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 13.10. 2003 r. w sprawie nawozów (http://www.prawo.lex.pl).
Wykaz nawozów mineralnych znajdujących się w obrocie w naszym kraju można znaleźć na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (http://www.minrol.gov.pl). Przed wprowadzeniem nawozu na rynek musi on zostać zaopiniowany przez organa ku temu powołane. Opinia dotyczy zgodności parametrów fizycznych, fizykochemicznych i chemicznych danego nawozu z deklaracją producenta oraz spełnienia wymagań
w zakresie dopuszczalnych zawartości zanieczyszczeń. Opinie takie wystawia Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach (http://www.iung.pulawy.pl) na podstawie badań przeprowadzonych przez Instytut Nawozów Sztucznych w Puławach (http://www.ins.pulawy.pl).
Na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z 20.04.2004 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. z 2004 r. nr 93, poz. 898), jednostką organizacyjną kwalifikującą nawozy i środki poprawiające właściwości gleby do stosowania w rolnictwie ekologicznym oraz prowadzącą wykaz tych nawozów i środków jest Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach.
Nawożenie mineralne powinno być wykonywane na podstawie wyników analizy chemicznej gleby (podłoża) i liczb granicznych wyznaczonych dla uprawianego gatunku. Brak analizy podłoża powoduje, że stosuje się nawozy mineralne w nadmiernej lub niedostatecznej dawce. W konsekwencji wpływa to na pogorszenie plonu i jego jakoś-ci oraz na zanieczyszczenie gleby i wód gruntowych. Analizy chemiczne gleby i podłoża można wykonać w stacjach chemiczno-rolniczych (http://schr.bip.pol.pl), instytutach nawozów sztucznych, w laboratoriach uczelni rolniczych, Instytucie Warzywnictwa oraz w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach.
Fachowe doradztwo w zakresie stosowania nawozów mineralnych oraz materiały informacyjne można uzyskać w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, jednostkach badawczo-naukowych oraz ośrodkach doradztwa rolniczego. Wymienione organa współpracują z Centrum Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Brwinowie (http://www.cdr.gov.pl), które od 1 stycznia 2005 r. zastąpiło dotychczasowe Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich.