Odmiany

Materiał wyjściowy do zakładania plantacji matecznych w dużej części kupowany jest w krajowych placówkach — w SZD w Brzeznej, w ISK w Skierniewicach oraz w OEMC w Prusach. Część odmian kupowana jest w zachodnich ośrodkach, na przykład w tym roku we Francji kupiono materiał wyjściowy do rozmnażania odmiany 'Darselect', a w Anglii sadzonki do zakładania mateczników odmian 'Eros', 'Rosie', 'Pandora', 'Florence', w USA lub Chile kupuje się na przykład sadzonki 'Camarosy'. Gospodarstwo nabyło licencję na rozmnażanie odmian: 'Eros', 'Darselect', 'Rosie', 'Florence' (fot. 2), 'Camarosa', 'Pandora', 'Pegasus', 'Salut', 'Marmolada' ('Onebor'), 'Filon', 'Vikat', 'Thuriga', 'Astra', 'Heros', 'Elkat', 'Aga', 'Luna', 'Evita' i 'Everest'. W ciągłej sprzedaży znajduje się także wiele innych odmian na przykład 'Honeoye', 'Kent' i 'Elsanta'. W gospodarstwie Markiewiczów stale testuje się nowe odmiany truskawek i ocenia ich przydatność do uprawy w warunkach klimatyczno-glebowych Polski. Obecnie obserwuje się, między innymi, 'Mae', 'Royal', 'Hapil', 'Sescape', 'Flamenco', 'Calypso', 'Gaviota', 'Aromas', 'Diamante', 'Yamaska', 'Gariguette' (fot. 3) i wiele innych, rokujących sukces odmian oznaczonych jeszcze numerami. Z ostatnio testowanych nowości odmianowych interesująco zapowiada się 'Alfa' ('Pandora' x 'Marmolada') — ma bardzo duże, jędrne owoce (fot. 4), jest samopylna, plenna i mało wrażliwa na choroby. W tym roku okazało się, że jest również odporna na suszę. Odmiana ta dojrzewa w podobnym terminie co późna 'Pandora'.

Fot. 2. 'Florence' — późna odmiana, dojrzewająca po 'Elsancie'

Fot. 3. 'Gariguette' — odmiana o ciekawych owocach przypominających sople

Fot. 4. 'Alfa' — nowa, dobrze zapowiadająca się odmiana truskawek

'Elkat' (fot. 5) jest również bardzo plenną, niezawodną w plonowaniu odmianą, zdrowotność roślin jest bardzo wysoka, owoce ma jasne, błyszczące, nadaje się dla osób rozpoczynających towarową uprawę truskawek. 'Salut' (fot. 6) to odmiana, której sadzonki w tym roku cieszą się dużym popytem, jest wczesna, a jej owoce dojrzewają podobnie, jak odmiany 'Honeoye'. 'Salut' jest plenny, odporny na mróz i na choroby systemu korzeniowego. 'Honeoye' to odmiana mająca, jak zauważa Mariola Markiewicz (fot. 7), w Polsce więcej zwolenników niż 'Elsanta'. Na plantacjach towarowych w Buszkowie dobrze udaje się kalifornijska odmiana 'Camarosa' — plantację z niej założoną warto użytkować przez dwa lata. Po tym okresie spada znacznie plenność, a owoce drobnieją. Odmiana ta ma bardzo duże i trwałe owoce, które cieszą się dużym zainteresowaniem eksporterów. Po kilku latach jej uprawy na plantacjach towarowych stwierdzono, że jest znacznie odporniejsza na wymarzanie od 'Elsanty'.

Fot. 5. 'Elkat' — plenna odmiana, o dużej zdrowotności roślin

Fot. 6. 'Salut' cieszy się popularnością wśród osób zakładających nowe plantacje truskawek

Fot. 7. 'Honeoye' — jedna z najlepiej sprzedających się truskawek

Przed założeniem matecznika ziemia badana jest przez pracowników Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa na obecność grzybów chorobotwórczych i szkodników kwarantannowych. Ważne jest zachowanie izolacji przestrzennej od plantacji owocujących. Przy sadzeniu rośliny na mateczniku przestrzega się zasady, aby odległość między poszczególnymi odmianami wynosiła minimum 4 metry, co pozwala uchronić rośliny przed zamieszaniem odmianowym. Wszystkie mateczniki są nawadniane.

Sadzonki doniczkowane

W gospodarstwie od kilku lat produkuje się sadzonki trus­kawek w wielodoniczkach. Odbiorcami tego typu roślin są przede wszystkim markety ogrodnicze, sieci super- i hipermarketów, centra ogrodnicze, działkowcy. Takie roś­liny sprzedawane są również w punkcie ogrodniczym znajdującym się przy gospodarstwie (fot. 8). Materiał ten cieszy się także zainteresowaniem zachodnioeuropejskich handlowców. Pozwala znacznie przedłużyć trwałość sadzonek na półkach sklepowych, podczas gdy rośliny z odkrytym systemem korzeniowym — nawet zabezpieczonym, na przykład, wełną drzewną — mogą znajdować się w obrocie handlowym najwyżej do tygodnia. Rocznie produkuje się 2–3 mln takich sadzonek (fot. 9).
Do produkcji roślin w wielodoniczkach w lipcu pobierane są nieukorzenione rozłogi z matecznika. Rozety umieszczane są następnie w wielodoniczkach (najwięcej sprzedaje się tych z 10 i 40 komórkami) wypełnionych substratem torfowym wymieszanym z nawozami wolnodziałającymi. Następnie sadzonki są zamgławiane i przykrywane mleczną folią na 10–14 dni. Przez ten okres, z uwagi na wysoką temperaturę, folia jest zraszana. Po mniej więcej dwóch tygodniach, gdy sadzonki są już ukorzenione, wielodoniczki odkrywa się, a rośliny są hartowane. Po okresie ukorzeniania przeprowadza się profilaktyczne zabiegi przeciwko chorobom i szkodnikom. W tym czasie roś­liny nawożone są doglebowo nawozem Hydrocote, a następnie dolistnie opryskiwane nawozami Kristalon Żółty (na początku ukorzeniania się roślin), następnie Kristalon Pomarańczowy i Kristalon Zielony (gdy sadzonki są już dobrze ukorzenione). Każdorazowo przed rozpoczęciem produkcji sadzonek w multiplatach teren odkażany jest preparatem Nemasol 510 SC, a następnie przykrywany czarną agrotkaniną szkółkarską. Preparat ten używany jest od kilku lat, gdyż produkcja roślin w wielodoniczkach odbywa się w tym samym miejscu ze względu na przygotowaną infrastrukturę (system nawadniający oraz drenujacy, utwardzone alejki robocze).

Fot. 8. Mariola i Janusz Markiewicz w punkcie ogrodniczym zlokalizowanym na terenie gospodarstwa

Fot. 9. W gospodarstwie co roku produkuje się 2–3 milionów sadzonek doniczkowanych

Sprzedaż sadzonek

Z chwilą rozpoczęcia produkcji w gospodarstwie uruchomiono punkt detalicznej sprzedaży roślin. W ofercie jest większość produkowanych w gospodarstwie odmian truskawek, a wszystkie rośliny w punkcie handlowym są nawadniane. Coraz większą rolę odgrywa sprzedaż wysyłkowa (fot. 10) — ważne jest korzystanie z usług firm, które w ciągu 1 lub 2 dni dostarczą sadzonki do klienta.

Fot. 10. Coraz większym zainteresowaniem cieszy się sprzedaż wysyłkowa truskawek
za pośrednictwem firm kurierskich

Uprawiającym truskawki amatorsko lub rozpoczynającym dopiero uprawę towarową tego gatunku poleca się odmiany o smacznych owocach, łatwe w produkcji i odporne na choroby. Do takich odmian M. Markiewicz zalicza na przykład 'Filona', 'Honeoye', 'Kenta', 'Elkata', 'Florence', 'Sengę Senganę' lub 'Kamę'. Dla plantatorów sprzedających truskawki na lokalnym rynku nadają się odmiany 'Salut', 'Luna', 'Aga', 'Astra' i 'Heros'. Wartościowe są również 'Darselect', 'Rosie', 'Eros', 'Florence' (odmiana o dużych owocach, późno dojrzewa), 'Vikat' (plenna odmiana, o bardzo dużych owocach, które są jednak dość miękkie i mogą być kierowane tylko na rynek lokalny). Uniwersalną dobrą odmianą jest również 'Polka', której sadzonki (fot. 11) w większości kupowane są przez Finów. Podobna jest do 'Sengi Sengany', ma jednak większe i smaczniejsze od niej owoce, jest bardziej plenna i mało wrażliwa na szarą pleśń.

Fot. 11. 'Polka' — uniwersalna odmiana, której sadzonki bardzo dob­rze sprzedają się do krajów skandynawskich

Prawie 60% sadzonek wyprodukowanych w gospodarstwie, przeznaczonych do zakładania plantacji towarowych, jest eksportowane, najczęściej do krajów skandynawskich oraz Hiszpanii, Grecji i Włoch. Jak zauważa Agnieszka Markiewicz — odpowiedzialna w gospodarstwie za prowadzenie finansów — po wejściu Polski do UE otworzył się dla ich firmy rynek europejski. Eksport sadzonek ułatwiło wprowadzenie zgodnych z unijnymi przepisów fitosanitarnych i wprowadzenie paszportów roślinnych. Dla dużych zachodnioeuropejskich odbiorców produkcja w naszym gospodarstwie jest ciągle zbyt mała, a utworzenie zrzeszenia producentów sadzonek truskawek pozwoliłoby realizować bardzo duże kontrakty — mówi A. Markiewicz. Sadzonki frigo wykopywane są dopiero w listopadzie (po wejściu roślin w naturalny stan spoczynku), dzięki temu udaje się uzyskać najsilniejsze rośliny. Jeśli warunki pogodowe pozwalają, do wykopywania sadzonek używa się wideł amerykańskich, co umożliwia pozostawienie roślin matecznych, z których w kolejnym roku zbiera się owoce. Przy niesprzyjającej pogodzie do wykopywania sadzonek używa się specjalnych kopaczek. Zagraniczni odbiorcy kupują sadzonki frigo, głównie o średnicy powyżej 15 mm i sadzonki zagonowe. Coraz częściej takich roślin poszukują również polscy plantatorzy.

Na rynek hiszpański, włoski i grecki oferuje się sadzonki zielone, podobnie postępują producenci z rejonu Morza Śródziemnego. Odbiorcy z krajów północnej Europy zaopatrują się w gospodarstwie w sadzonki frigo A+ — kupić je można najpóźniej w czerwcu.

Plantacje owocujące

W Polsce najwięcej sadzonek kupują osoby zakładające plantacje we wrześniu z sadzonek wykopywanych — po posadzeniu rośliny rosną jeszcze do zimy, zawiązują pąki kwiatowe i w kolejnym roku dają przyzwoity plon. Lepsze od nich są jednak sadzonki doniczkowane, które udaje się wyprodukować miesiąc wcześniej niż wykopywane i wcześ­niej też można założyć z nich plantację owocującą. Taki materiał jest znacznie droższy od sadzonek wykopywanych, umożliwia jednak już w pierwszym roku od założenia plantacji uzyskanie plonów około 8–10 t/ha. A gdy zakłada się plantację w drugiej połowie września, można zebrać 3–4 tony/ha w pierwszym roku po założeniu plantacji. Do zakładania plantacji ze sterowanym terminem dojrzewania owoców doskonale nadają się także sadzonki frigo, które kwitną już cztery tygodnie po posadzeniu (fot. 12).

Fot. 12. Plantacja truskawek w gospodarstwie Markiewiczów założona z sadzonek frigo

W gospodarstwie Markiewiczów do zakładania owocujących plantacji towarowych używa się najczęściej sadzonek doniczkowanych. Bardzo ważny jest wybór stanowiska na takie plantacje — na polu nie powinna stać woda i nie powinno być zastoisk mrozowych. Ważna jest także możliwość nawadniania plantacji. W Buszkowie plantacje lokowane są w pobliżu naturalnych ujęć wodnych lub na polu wykopywana jest studnia głębinowa. Sposób nawadniania dostosowywany jest do nachylenia pola — jeżeli jest niewielkie, rośliny, podlewane są za pomocą przewodów kroplujących. Ten system nie zawsze sprawdza się na płaskim terenie i tam wykorzystywane są, na przykład, deszczownie szpulowe. Plantacji nie należy zakładać na polu, na którym rosły wcześniej ziemniaki, pomidory, kapusta i tytoń, będące złym przedplonem dla truskawek. Powinno się zakładać ją na przykład po rzepaku, rzepiku, łubinie, bobiku, peluszce oraz po zbożach. Ważne jest także przygotowanie gleby, której pH powinno być lekko kwaśne (pH 5,5–6,5). Nawożenie plantacji przeprowadza się na podstawie analizy chemicznej gleby. Pole przed założeniem plantacji nawożone jest Hydrokompleksem. W trakcie wegetacji rośliny opryskiwane są nawozami wapniowymi — Calfruitem lub Calcinitem, które dodawane są również do zabiegów fungicydowych. Według M. Markiewicz, w przypadku truskawek szkodliwe jest przenawożenie plantacji, które powoduje, że owocowanie się opóźnia, a owoce są zbyt miękkie. Produkcję owoców w gospodarstwie prowadzi się zgodnie z wymaganiami IP.

Sprzedaż owoców

Ten rok — jak zauważają Markiewiczowie — okazał się bardzo niedobry dla produkujących truskawki dla przetwórstwa lub oferujących owoce kiepskiej jakości, zwłaszcza w okresie ich największej podaży na rynku. Z tego gospodarstwa co roku większość truskawek przeznaczana jest na eksport (fot. 13) i w ten sposób uzys­kuje się znacznie wyższe ceny niż możliwe do uzys­kania na krajowym rynku. Eksportowane truskawki w jednostkowych opakowaniach kosztowały od 6 zł/kg do 8 zł/kg.
Aby jednak sprostać wymaganiom takich odbiorców, trzeba oferować "tirowe" ilości truskawek i uprawiać odmiany typowo deserowe o jędrnych owocach, jakie mają na przykład 'Elsanta', 'Honeoye' i 'Camarosa'. Odmiany te są jednak trudne w uprawie, są wrażliwe na choroby systemu korzeniowego i liści, a 'Elsanta' może być także uszkadzana przez mróz. Znaczne utrudnienie przy powiększaniu plantacji stanowi brak pracowników — w tym roku założone zostanie nie więcej niż 20 hektarów.

Fot. 13. Truskawki przygotowane do eksportu

W gospodarstwie do zbioru owoców zatrudnia się w sezonie do 500 osób. Zbiór owoców rozpoczyna się rano o godzinie 4.30, kiedy owoce są jeszcze chłodne. Znacznym ułat­wieniem przy zbiorze i wypłacaniu wynagrodzenia było wprowadzenie komputerowego systemu zarządzania gos­­podarstwem. W trakcie zbiorów wszystkie informacje o masie owoców na danym polu spływają do centralnego komputera, co pozwala precyzyjnie zarządzać zwożeniem owoców do chłodni i przestrzegać, aby od zerwania owoców do ich schłodzenia nie upłynęło więcej niż 30 minut. Owoce schładzane są do temperatury od 2°C do 4°C.

Interesująca ekologia

W gospodarstwie Markiewiczów entuzjastycznie podchodzi się do ekologicznej produkcji sadzonek i owoców truskawek. Utrudnienie w rozpoczęciu tego typu produkcji stanowi, według Agnieszki Januszewskiej, brak dokładnych informacji dotyczących takich upraw. Znacznie wyższe będą w nich nakłady na robociznę, jednak rozpoczęcie ekologicznych upraw powinno umożliwić sprzedaż owoców na Zachód, gdzie ceny takich produktów są wyższe niż na krajowym rynku. W tego typu uprawach powinny się sprawdzić odmiany mało wrażliwe na szarą pleśń oraz na białą i czerwoną plamistość liści, mączniaka prawdziwego truskawki, choroby systemu korzeniowego. Zdaniem Marioli Markiewicz, mogą to być np. 'Filon', 'Elkat', 'Aga' lub 'Florence'. W takiej produkcji powinna pomóc zwiększająca się co roku liczba dopuszczonych do użycia środków. Gospodarstwo uczestniczy we wspieranym przez Komisję Europejską projekcie badawczym związanym z ekologiczną produkcją truskawek.