• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 10/2005

MOŻE WARTO UPRAWIAĆ SZPINAK?

Rozwój przemysłu przetwórczego, w tym między innymi wzrost produkcji koncentratów owocowo-warzywnych, mogą skłonić wielu producentów do podjęcia uprawy nowych gatunków warzyw. Taka właśnie sytuacja zaistniała w południowo-wschodniej Polsce, gdzie tegorocznej wiosny na powierzchni około 60 ha rozpoczęto uprawę szpinaku. Z jednej strony, jest to produkcja szybka i łatwa, z drugiej — w minionym sezonie okazało się, że może ona przysporzyć niemałych kłopotów.

Wymagania i przygotowanie gleby

Szpinak zwyczajny jest rośliną klimatu chłodnego i wilgotnego. Nasiona zaczynają kiełkować już w temperaturze 2–3°C, a optymalna temperatura do wzrostu wynosi 15–18°C. Gdy długość dnia przekracza 14 godzin (szpinak jest rośliną dnia długiego), a także przy braku wody i w zbyt wysokiej temperaturze, rośliny szpinaku przechodzą szybko w fazę generatywną i tworzą pędy kwiatostanowe. W fazie młodocianej rośliny znoszą nawet duże spadki temperatury (do –7°C), dlatego w cieplejszych rejonach kraju może być on uprawiany jako roślina ozima. Szpinak ma bardzo wysokie wymagania glebowe, najlepiej rośnie na glebach próchnicznych piaszczysto-gliniastych lub madach II lub III klasy. Pole pod uprawę musi być bardzo starannie przygotowane, gleba powinna być dobrze spulchniona i napowietrzona (dzięki czemu uzyska się równomierne wschody), a także dokładnie wyrównana, pozbawiona brył i kamieni (jest to konieczne, gdy zbiór będzie wykonywany maszynowo). Optymalne pH powinno wynosić 6,5–7. Szpinak nie lubi świeżego wapnowania, dlatego należy je wykonać odpowiednio wcześniej. Nawożenie mineralne powinno być prowadzone na podstawie wyników analizy chemicznej gleby, tak by w jednym dm3 znajdowało się 50 mg N, 50–70 mg P i 175–200 mg K.
Ze względu na łatwość kumulowania się azotanów* w roślinach, nie powinno się podawać nadmiernych dawek azotu, a pełne dawki nawozów mineralnych trzeba stosować przed siewem, aby uniknąć konieczności nawożenia pogłównego. W odżywianiu roś­lin należy uwzględnić również mangan i molibden — przy braku tych pierwiastków w glebie należy podać je dolistnie, przeznaczając na hektar 50 kg siarczanu manganu i 1 kg molibdenianu amonu.

Szpinak wymaga dobrego zaopatrzenia w wodę zarówno w czasie wschodów, jak i w fazie wzrostu, dlatego już w trakcie planowania uprawy należy się liczyć z koniecznością nawadniania uprawy w warunkach braku wody. Ponieważ szpinak rośnie szybko (od siewu do zbioru upływa 45–60 dni), jest zazwyczaj uprawiany jako przedplon lub poplon.

Terminy uprawy i siew nasion

Szpinak w naszych warunkach klimatycznych uprawiany jest w dwóch terminach — na zbiór wiosenny lub jesienny. W pierwszym przypadku nasiona wysiewa się jak najwcześniej, gdy tylko warunki pogodowe na to pozwalają, zazwyczaj pod koniec marca lub na początku kwietnia. Przy uprawie jesiennej wysiewy powinny przypadać od pierwszych dni do końca drugiej dekady sierpnia — zbiory prowadzi się wówczas od 15 września do końca października. Przy planowaniu uprawy na większym areale należy uwzględnić wydajność maszyn do zbioru i zaplanować wysiewy tak, by uzyskać odpowiednie wydłużenie okresu zbiorów. Nasiona wysiewa się na głębokość 2–3 cm w rzędy oddalone od siebie o 15–20 cm. Jeżeli nasiona nie były zaprawiane firmowo, należy potraktować je odpowiednimi zaprawami (karbendazym + tiuram + metalaksyl).

Odmiany

Przy wyborze odmiany należy zwrócić uwagę przede wszystkim na jej przydatność na poszczególne terminy uprawy, na odporność na mączniaka rzekomego, a także na długość ogonka liściowego (im jest on dłuższy, tym łatwiejszy jest zbiór). Odmian późne powinny wykazywać odporność na wybijanie w pędy kwiatostanowe.

Pielęgnacja i ochrona

Bardzo ważnym elementem w uprawie szpinaku jest niedopuszczenie do zachwaszczenia plantacji, dlatego zazwyczaj konieczne jest zastosowanie zalecanych do tego celu herbicydów (patrz aktualny "Program ochrony warzyw"). Przy stosowaniu środków o dłuższym okresie działania (powyżej dwóch miesięcy) należy wziąć pod uwagę ich wpływ następczy na rośliny uprawiane w poplonie i odpowiednio zaplanować dalszą uprawę. Bardzo często zdarza się, że na tym samym stanowisku szpinak uprawiany jest zarówno w cyklu wiosennym, jak i jesiennym, przez co unika się niekorzystnego wpływu użytych herbicydów na poplon. Jeżeli przed zbiorami na plantacji znajdują się chwasty, konieczne jest ręczne ich usuwanie.

Najgroźniejszą chorobą atakującą szpinak jest mączniak rzekomy. Profilaktyka w tym przypadku polega przede wszystkim na wyborze do uprawy odmian odpornych na jak największą liczbę ras mączniaka. Przy wyborze stanowiska należy unikać sąsiedztwa innych upraw szpinaku, a także sałaty i buraków. Gdy zaistnieje konieczność zwalczania tej choroby w trakcie uprawy, należy wykonać zabieg jednym z fungicydów zalecanych w "Programie ochrony warzyw", pamiętając przy tym o przestrzeganiu karencji. Spośród szkodników może wystąpić śmietka ćwiklanka i mszyce. Zwalczanie śmietki należy rozpocząć, gdy na dolnej stronie liści widoczne są jaja lub larwy. Larwy minują liście — wyjadają ich miękisz nie uszkadzając skórki. Na powierzchni liści powstają nieregularne, początkowo jasnozielone, później brązowiejące plamy (fot. 1).
Mszyce powodują deformację liści, żerują głównie na dolnej stronie najmłodszych liści. Wystąpienie obu szkodników przyczynia się w dużym stopniu do spadku wartości handlowej liści szpinaku. Gdy konieczne jest zwalczanie szkodników, należy jak najwcześniej wykonać zabieg jednym z zalecanych preparatów przestrzegając karencji.


Fot. 1. Uszkodzenia spowodowane przez larwy śmietki ćwiklanki

Zbiór

Do zbioru przystępuje się zwykle, gdy rośliny mają w pełni wykształcone 6 lub 7 liści, ale przed wytworzeniem pędów kwiatostanowych (fot. 2). Liście należy ścinać na wysokości 2–3 cm nad powierzchnią gleby. Przyspieszenie zbiorów zapewnia lepszą jakość surowca, ale z kolei wydłużenie okresu wzrostu roślin umożliwia uzyskanie wyższego plonu — większa jest wówczas masa liści. Bardziej rygorystyczne wymagania dotyczą szpinaku przeznaczonego do mrożenia całych liści — muszą one być całe, zdrowe, nieuszkodzone, niezanieczyszczone resztkami chwastów czy pędów kwiatostanowych. Zbiór na większych areałach prowadzony jest mechanicznie. Na mniejszych powierzchniach często liście są ścinane mechanicznie, a dalszy zbiór prowadzony jest ręcznie.


Fot. 2. Gdy rośliny zaczynają wytwarzać pędy kwiatostanowe,
jest to ostatni moment ich zbioru

Uprawa dla przetwórstwa

Szpinak dojrzałość zbiorczą zachowuje tylko przez kilka dni, dlatego bardzo ważne, aby zbiór rozpoczynać odpowiednio wcześnie. Już w czasie wysiewu nasion należy albo wybierać odmiany o różnej długości okresu wegetacji — aby zbiór był rozłożony na kilka dni — albo siać szpinak w różnych terminach. W przypadku uprawy dla celów przemysłowych bardzo duże znaczenie ma zawartość azotanów w liściach — gdy jest ona za wysoka, przetwórnie mogą odmówić przyjęcia surowca. Aby ograniczyć zawartość azotanów i uzyskać wysokiej jakości plon, warto pamiętać, że:

  • odmiany szybko rosnące gromadzą mniej azotanów;
  • przy zbyt niskim pH gleby wzrasta zawartość azotanów w liściach;
  • zawartość azotu azotanowego w glebie nie powinna przekraczać 50 mg/l, a jego dawki w czasie uprawy nie mogą być większe niż 80 kg N/ha;
  • szpinak nawożony chlorkiem potasu gromadzi mniej azotanów niż nawożony siarczanem potasu;
  • nawadnianie uprawy pozwala obniżyć zawartość azotanów w roślinach;
  • zbiór suchych roślin przy chłodnej pogodzie ogranicza zawartość w nich azotanów.

Zebrane rośliny powinny być jak najszybciej dostarczone do przetwórni, ponieważ szczególnie przy wysokiej temperaturze szpinak bardzo szybko więdnie i traci jakość handlową. Plony szpinaku, w zależności od warunków i terminu uprawy, wynoszą od 15 do 25 t/ha.