Efekty plonowania cebuli w uprawie z dymki zależą od wielu czynników, z których do najważniejszych należy zaliczyć: odmianę, warunki termiczne w czasie przechowywania oraz wielkość sadzonej dymki.

Wybór odmian

Do uprawy z dymki wykorzystywane są różne odmiany krajowe lub zagraniczne — w zależności od możliwości finansowych producenta. Polecane są przede wszystkim te o małej skłonności do pośpiechowatości. Na liście odmian znajdują się kreacje specjalnie przystosowane do tej metody produkcji cebuli. Należą do nich: Jetset F₁, Centurion F₁, Picko Bello, Alpha i Rumba. W Polsce wykorzystuje się jednak zwykle rodzime odmiany, których materiał siewny jest znacznie tańszy. Ma to niebagatelne znaczenie, ponieważ produkcja dymki wymaga wysiewu dużej ilości nasion (około 100 kg/ha). Wśród polskich odmian cebuli uprawianych z dymki znajdują się między innymi: Rawska, Wolska, Sochaczewska, Błońska oraz Karmen — o czerwonej łusce. Problem w uprawie tych odmian może stanowić wybór takiego sposobu przechowywania, który zapobiegałby jarowizacji dymki.

Przechowywanie

Zapobieganie jarowizacji dymki jest zagadnieniem bardzo ważnym, ponieważ cebula, która wytworzy pędy nasienne, traci wartość handlową. O jarowizacji dymki, a w następstwie o pośpiechowatości cebuli, decyduje temperatura podczas przechowywania. W zależności od odmiany, najbardziej sprzyjająca inicjacji pędów kwiatostanowych wynosi 4–14°C. Z tego względu do zimowego magazynowania dymki wykorzystuje się temperaturę zbliżoną do 20°C lub 0°C. Ujemnym efektem przechowywania dymki w temperaturze 20°C są jednak duże straty materiału nasadzeniowego (tab. 1). Z kolei często praktykowane traktowanie dymki temperaturą 0°C wprawdzie ogranicza straty przechowalnicze, ale może wpływać jarowizująco na dymkę większych rozmiarów.

Tabela 1. Straty przechowalnicze dymki, w zależności od wielkości cebul i sposobu przechowywania (średnie wyniki z lat 2002–2004)

* średnica dymki

W Katedrze Nasiennictwa i Szkółkarstwa Ogrodniczego Akademii Rolniczej w Lublinie przeprowadzono badania, których celem była ocena efektywności kilku sposobów przechowywania dymki dwóch odmian — Rawskiej (fot. 1) i Jetset F₁ (fot. 2) — pod kątem ograniczenia strat przechowalniczych i pośpiechowatoś­ci cebuli. W doświadczeniu uwzględniono 4 sposoby przechowywania:

• w temperaturze 0–1°C przez 24 tygodnie;
• w temperaturze 0–1°C przez 15 tygodni, a następnie w temperaturze 18–20°C przez 9 tygodni;
• w temperaturze 0–1°C przez 11 tygodni, a następnie w temperaturze 18–20°C przez 13 tygodni;
• w temperaturze 18–20°C przez 24 tygodnie.

Dymkę przechowywano od połowy października do ostatnich dni marca. Uwzględniono 3 wielkości dymki, w zależności od średnicy: 11–15, 16–20, 21–25 mm.

Fot. 1. Odmiana Rawska — dymka (a) i cebula uzyskana z dymki (b)

Fot. 2. Odmiana Jetset F₁ — dymka (a), cebula z dymki (b)

Prezentowane wyniki wskazują przede wszystkim, że sposób przechowywania należy uzależnić od odmiany i wielkości przechowywanej dymki. Dymka o średnicy poniżej 20 mm odpornej na pośpiechowatość odmiany Jetset F₁ może być przechowywana w temperaturze 0–1°C przez cały sezon przechowalniczy. Takie warunki w trakcie magazynowania ograniczają straty przechowalnicze i sprzyjają uzyskaniu materiału nasadzeniowego dobrej jakości. Dane zamieszczone w tabeli 2 dowodzą, że w przypadku tej odmiany jedynie cebula uprawiana z dymki dużej (o średnicy 21–25 mm) traktowanej przez cały okres zimowego przechowywania temperaturą 0–1°C wytworzyła pośpiechy. Natomiast przechowywanie tej dymki w temperaturze 18–20°C przez okres co najmniej 9 tygodni przed sadzeniem okazało się wystarczające do ograniczenia udziału roślin z pośpiechami z 10% do 2%. Wyraźnie wpłynęło także na wzrost plonu ogólnego cebuli z 550 do 617 kg/ar.

W przypadku bardziej wrażliwej na pośpiechowatość Rawskiej i wielu innych odmian jedynie dymkę małą — o średnicy poniżej 15 mm — można przechowywać w temperaturze 0–1°C przez cały sezon przechowalniczy. Dymka ta nie reaguje na czynnik jarowizujący, ponieważ znajduje się w stadium juwenilnym i cebula nie tworzy później pędów kwiatostanowych. Taki sposób przechowywania wpływa także korzystnie na jakość materiału nasadzeniowego. Dymki średniej (16–20 mm), a przede wszystkim dużej (21–25 mm) nie powinno się przechowywać przez cały sezon w stałej temperaturze 0–1°C, która działa jarowizująco i może wpłynąć na zwiększenie liczby roślin z pędami kwiatostanowymi nawet do 45% (tab. 2). Następstwem takiego przechowywania jest zmniejszenie wielkości plonu prawie o 50%, w porównaniu z uzyskiwanym po przechowywaniu dymki w temperaturze 18–20°C przez całą zimę (tab. 3). Najlepszym rozwiązaniem problemu byłoby przechowywanie tej dymki przez 9–13 tygodni przed sadzeniem w temperaturze 18–20°C. Wprawdzie spowoduje to pewne zwiększenie strat przechowalniczych, ale ograniczy do minimum udział roślin z pośpiechami.

Tabela 2. Procentowy udział cebul z pośpiechami
(wyniki średnie z lat 2002–2004)

* średnica dymki

Tabela 3. Plon ogólny cebuli, w zależności od sposobu przechowywania dymki i jej wielkości (wyniki średnie z lat 2002–2004)

* średnica dymki