^***

W początkowym okresie rozwoju kapusta pekińska atakowana jest przez pchełki (Phylotreta sp.), które bardzo licznie występują w okresach, suchej upalnej pogody od połowy maja aż do końca lipca. Dla kapusty pekińskiej szkodliwe są postacie dorosłe — chrząszcze z rodziny stonkowatych, wśród których dominuje pchełka smużkowana oraz czarna. Żerowanie tych małych (2,5–3 mm), skaczących chrząszczy prowadzi do powstawania w liściach wielu okrągłych otworów (fot. 1), co w warunkach suchej i upalnej pogody powoduje nadmierne wyparowywanie wody, a w konsekwencji żółknięcie i więdnięcie liści oraz słaby rozwój roślin. Niezwalczane mogą doprowadzić do całkowitej utraty plonu i zamierania roślin. Próg zagrożenia stanowi obecność 5 chrząszczy na 1 metr bieżący uprawy.

Fot. 1. Otwory wygryzione w liściu kapusty pekińskiej przez pchełki

Chrząszczami spotykanymi nieco rzadziej niż pchełki są przedstawiciele rodziny ryjkowcowatych — chowacze: czterozębny (Ceutorhynchus quadridens) i brukwiaczek (C. napi). Owady te uważane są powszechnie za szkodniki rzepaku i dopiero od kilku lat zwraca się uwagę na coraz liczniejszą ich obecność na plantacjach warzyw kapustowatych, w tym kapusty pekińskiej. Chowacze to niewielkie, szaro zabarwione chrząszcze długoś­ci około 2–3,5 mm, bardzo płochliwe i trudne do zauważenia na roślinie z powodu specyficznego zachowania. Zaniepokojone podkurczają nogi, chowają ryjek po dolnej stronie ciała i staczają się (spadają) z roślin na ziemię. Utrudnia to odnajdywanie chrząszczy i prawidłową ocenę ich liczebności. Chowacze zimują pod grudkami ziemi oraz w ściółce jako postacie dorosłe. Pojawiają się w drugiej połowie marca, początkowo żerują na liściach wygryzając niewielkie nieregularne otwory, po czym samice chowacza brukwiaczka przystępują do składania jaj, wygryzając wcześniej, za pomocą cienkiego, długiego ryjka otwory w młodych częściach łodyg, a u rozsady — pod stożkiem wzrostu. Larwy żerują wewnątrz roś­liny wygryzając podłużne tunele. W wyniku żerowania larw chowaczy dochodzi do zamierania stożków wzrostu i niezawiązywania główek. Samice chowacza czterozębnego składają jaja w ogonki liściowe i grubsze nerwy. Po zakończeniu żerowania larwy spadają na ziemię i przepoczwarczają się w jej wierzchniej warstwie. Chrząszcze pojawiają się latem, ale ich żerowanie nie ma już dla roś­lin gospodarczego znaczenia. Do stwierdzenia obecności chowaczy można wykorzystać pomarańczowe tablice lepowe (jak dla nasionnicy). Zwalczanie należy przeprowadzić po stwierdzeniu obecności chrząszczy.

W sąsiedztwie upraw rzepaku i gorczycy występuje także gnatarz rzepakowiec, licznie pojawiający się na kapuś­cie pekińskiej od kilku lat. Gnatarz rzepakowiec (Athalia colibri) to średnich rozmiarów błonkówka (fot. 2) z rodziny pilarzowatych, o pomarańczowym odwłoku i długości około 13–15 mm. Zimuje larwa w glebie w spec­jalnym, ziemnym kokonie, a wylot dorosłych błonkówek, po przepoczwarczeniu, następuje w maju. Samice po zakończeniu uzupełniającego żerowania na kwitnących roślinach przystępują do składania jaj, wykonując nacięcie piłkowanym pokładełkiem w brzeżnej części liś­cia. Do takiej "kieszonki" składają po 1–3 jaj (łącznie jedna samica może złożyć kilkaset jaj), z których po około 7–12 dniach wylęgają się larwy. Ciemno zabarwione larwy gnatarza (fot. 3) żerują początkowo po dolnej stronie liści, wygryzając okrągłe otwory, przypominające uszkodzenia spowodowane przez pchełki. Z czasem otwory są coraz większe, a oliwkowoczarne larwy pojawiają się także na górnej stronie blaszek liś­ciowych. Żerowanie wielu larw gnatarza doprowadzić może do bardzo silnego uszkodzenia roślin. Obecność tego owada możemy śledzić za pomocą białych tablic lepowych (często pojawia się on także na tablicach służących do odławiania połyśnicy). Lot błonkówek trwa od połowy maja do połowy czerwca oraz na przełomie lipca i sierpnia (drugie pokolenie). a licznej obecności gnatarza należy się spodziewać w rejonach intensywnej uprawy rzepaku i gorczycy. Zwalczanie należy przeprowadzić po stwierdzeniu obecności wielu błonkówek na plantacji lub po zauważeniu larw żerujących po dolnej stronie liści.

Fot. 2. Dorosłe błonkówki gnatarza rzepakowca

Fot. 3. Żerowisko larw gnatarza rzepakowca

Otwory w liściach kapusty pekińskiej mogą być także wyżerane przez gąsienice motyli, a zwłaszcza najliczniejszego w ostatnich latach bielinka rzepnika (Pieris rapae). Motyl ten ma dwa pokolenia w ciągu roku, a jego lot obserwowany jest od maja aż do końca sierpnia. W przeciwieństwie do bielinka kapustnika, samice rzepnika składają pojedyncze jaja, których odnalezienie może sprawić producentom warzyw wiele problemów. Stwierdzenie obecności jaj jest jednak kluczowym zagadnieniem przy ustalaniu terminu i potrzeby zwalczania tego szkodnika. Jaja bielinka rzepnika są jasnożółte, umieszczone pionowo, po dolnej stronie liści. Gąsienice tego motyla są zielonkawe (fot. 4), jakby omszone, pokryte delikatnym kutnerem. Ich żerowanie polega na wyjadaniu w liściach początkowo niewielkich, jednak z czasem coraz większych otworów. Zwalczanie (preparatami bakteryjnymi) powinno być przeprowadzone bezpośrednio po zauważeniu pierwszych żerujących gąsienic oraz obecności licznych latających motyli i złożonych jaj.

Fot. 4. Gąsienica bielinka rzepnika

Liście kapusty pekińskiej mogą być także uszkadzane przez gąsienice bielinka kapustnika (w ostatnich latach coraz rzadszego), tantnisia krzyżowiaczka (może także uszkadzać stożek wzrostu), piętnówki kapustnicy (duże otwory w liściach i zanieczyszczanie główek odchodami) oraz błyszczki jarzynówki.

Do najgroźniejszych agrofagów żerujących na kapuście pekińskiej należą śmietki — kapuściana (Delia brassicae), glebowa (D. platura) i inne. Wszystkie mają podobną biologię, a szkodliwym stadium są larwy, wygryzające w dolnej części roślin podłużne tunele (fot. 5), infekowane z czasem mikroorganizmami, powodującymi gnicie porażonych fragmentów roślin. Larwy mogą także powodować uszkodzenia korzeni. Wspomniane gatunki śmietek mają dwa, a w sprzyjających warunki nawet trzy pokolenia w ciągu roku, toteż żerowanie larw stanowi zagrożenie dla roślin praktycznie przez cały okres uprawy kapusty pekińskiej. Uszkodzone główki nie nadają się do konsumpcji. Na niechronionych roślinach, w okresach licznego występowania śmietek można odnaleźć równocześnie jaja (fot. 6), larwy i bobówki. Zwalczanie śmietek jest bardzo trudne, ze względu na konieczność ograniczenia stosowania insektycydów, których pozostałości mogą gromadzić się w roślinach. Okrywanie wiosną kapusty pekińskiej włókniną chroni ją przed śmietkami oraz innymi owadami atakującymi ten gatunek.

Fot. 5. Żerowisko śmietki kapuścianej

Fot. 6. Jaja śmietki kapuścianej

Licznie na kapuście pekińskiej mogą także wystąpić mszyce. Najczęściej spotykanymi gatunkami są mszyca kapuściana (Brevicoryne brassicae) oraz brzoskwiniowa (Nectarosiphon persicae). Szkodniki te nalatują na rośliny późną wiosną oraz latem, a ich liczne występowanie jest szczególnie groźne przed zbiorem roślin, ponieważ przeniesione wraz z roślinami do przechowalni mogą tam kontynuować rozwój. Zwalczanie mszyc powinno polegać na systematycznym i dokładnym przeglądaniu roślin, a po stwierdzeniu obecności tych szkodników na 20% roślin w początkowym okresie uprawy, lub na 10% w okresie formowania główek, należy przeprowadzić zwalczanie przy użyciu preparatów selektywnych.

W ostatnich latach poważne szkody w uprawie kapusty pekińskiej wyrządzają rolnice — gąsienice motyli z rodziny sówkowatych, wśród których dominuje rolnica zbożówka (Agrotis segetum). Owad ten zimuje w glebie w postaci w pełni rozwiniętych gąsienic, które jeszcze jesienią (przed rozpoczęciem zimowania) mogą bardzo silnie uszkodzić rośliny (fot. 7). Zwalczanie rolnic w tym okresie jest trudne, ze względu na konieczność przestrzegania karencji preparatów. Gąsienice mogą także żerować w okresie wczesnowiosennym, co może być szczególnie groźne dla wczesnych upraw kapusty pekińskiej. Motyle po przepoczwarczeniu wylatują w drugiej połowie maja, składają setki jaj pomiędzy roślinami, na ziemi w pobliżu roślin, a wylęgające się larwy żerują przez około 2 tygodnie na roślinach (w czerwcu), co należy uznać za najwłaściwszy termin ich zwalczania. W późniejszym okresie gąsienice pozostają w ciągu dnia ukryte w glebie i żerują dopiero w godzinach wieczornych,
z tego też powodu ewentualne zabiegi ochronne należy wykonywać po zapadnięciu zmroku. Gąsienice przed zejściem do gleby powinny być zwalczane preparatami bakteryjnymi. Zauważono także, że deszczowanie ogranicza występowanie tych owadów, wpływając na zmniejszenie szkód powodowanych przez rolnice.

Fot. 7. Żerująca gąsienica rolnicy zbożówki