Numer 11/2005
Jeszcze do niedawna trociny i inne odpady drzewne były wyrzucane na wysypiska. Potem zaczęto produkować z nich płyty wykorzystywane w przemyśle meblarskim. Z chwilą, gdy opracowano technologię produkcji granulatu i brykietów drzewnych wykorzystywanych do ogrzewania, w niektórych krajach, na przykład w Austrii, zabrakło tworzywa do produkcji płyt wiórowych. Okazało się, że pelet świetnie nadaje się do kotłów centralnego ogrzewania i dodatkowo, jako surowiec odtwarzalny, jest paliwem popieranym przez ekologów. Co jest przyczyną jego coraz większej popularności?
Korzyść finansowa
Wartość opałowa drewna zależy od jego wilgotności. Kilogram drewna suchego daje 18 MJ, a przy wilgotności 30% wartość ta spada do około 13 MJ/kg (węgiel ma 26 MJ/kg, a olej opałowy 42 MJ/kg), przy czym 1 m3 drewna litego odpowiada 2,5 m3 zrębków i 0,5 t granulatu drzewnego. Do zobrazowania zalet i wad różnych źródeł energii przyjąłem te spośród publikowanych wartości (tabela), które były do siebie najbardziej zbliżone (poziom cen — kwiecień 2005 r.). I tak 1 GJ (gigadżul) uzyskany z węgla w kotłach nowoczesnych kosztuje 20 zł, a 30 zł w kotłach starych. Wyprodukowanie tej samej ilości ciepła z gazu ziemnego kosztuje 33 zł w kotłach nowych (25 zł w kotłach kondensacyjnych), 44 zł w tradycyjnych. Przy spalaniu oleju opałowego musimy się liczyć z kosztem 58 zł, propanu — 70 zł. Spalanie granulatu drzewnego (peletu) pozwala obniżyć ten koszt do 25 zł/GJ. Ze względu na różnice, jakie mogą wyniknąć z przyjęcia dość rozbieżnych danych spotykanych w publikacjach, warto skorzystać z doświadczenia i wiedzy fachowców. Firma, która ma wieloletnie doświadczenie w projektowaniu i wykonawstwie systemów grzewczych dla gospodarstw ogrodniczych, na pewno zrobi taką analizę lepiej niż ktoś, kto opiera się tylko na danych uzyskanych, na przykład, od producenta urządzeń.
Charakterystyka paliw
Podstawowym surowcem do produkcji peletu są odpady drzewne z tartaków, zakładów przeróbki drewna oraz leśne odpady drzewne (wióry, zrębki). Nic nie stoi na przeszkodzie, aby taki granulat robić z kory, słomy lub wierzby energetycznej, ale wtedy zawiera on więcej popiołu. Norma niemiecka (DIN 51731) podaje, że pelet powinien mieć wilgotność niższą niż 12%, zawartość popiołu poniżej 1,5%, wartość opałową 17,5–19,5 MJ/kg (polscy producenci podają 18 MJ/kg), zawartość siarki poniżej 0,08% i azotu poniżej 0,3%. Porównajmy to z innymi paliwami.
Jedną z zalet spalania peletu jest to, że popiół, którego jest znacznie mniej niż przy spalaniu węgla, można rozsypać na polu uprawnym lub użytku zielonym.
Wadą kotłów na paliwo stałe jest ograniczona możliwość regulacji ich pracy. Nowe konstrukcje tych urządzeń powoli eliminują i te problemy, ale nadal kotły te nie mają automatycznego rozruchu. Nowoczesne kotły spalające pelet są pozbawione tej wady. Palniki na pelet mają automatyczny zapłon i pełną regulację, z pogodową włącznie. Dzięki temu kotły spalające to paliwo stały się prawie idealnym źródłem ciepła dla odbiorców potrzebujących mocy kotłowni do 500 kW. Palniki na pelet mają płynne sterowanie mocy. Przy małych mocach (do 40–60 kW) zasobniki na pelet najczęściej stoją obok kotłów, przy mocach większych wykorzystuje się specjalne podajniki z nagarnianiem. Są one zamontowane w podłodze i pozwalają na tworzenie dużych składów paliwa. Do małych kotłowni pelet można dostarczać w workach i z nich wsypywać go do zasobnika w miarę potrzeb, do dużych zaś pelet dostarczany jest luzem i wsypywany bezpośrednio do składu paliwa. Przy takich dostawach bardzo często transport wchodzi już w cenę zakupu peletu.
i ekologiczna
Nowe regulacje prawne (ustawa z 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska Dz. U. nr 62 poz. 627 z późn. zm.) mają na celu poprawę jakości powietrza poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń, zwłaszcza szczególnie szkodliwych dla zdrowia metali ciężkich i substancji zakwaszających (tlenki siarki i azotu). W roku 2003 Sejm podjął uchwałę w sprawie polityki ekologicznej państwa, uwzględniającą perspektywy ochrony środowiska na lata 2007–2010. Większość wydawanych aktów prawnych dotyczy źródeł ciepła o mocy powyżej 1,0 MW, ale na pewno odpowiednie instytucje zaczną się przyglądać kotłom o mniejszej mocy. Obecnie nie obowiązują żadne akty prawne normujące poziom emisji zanieczyszczeń do środowiska z takich kotłowni, ale mamy kryteria energetyczno-emisyjne atestacji dotyczącej znaku bezpieczeństwa ekologicznego (zielone jabłko) opracowane przez Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu, które stanowią podstawę do oceny jakości produkowanych kotłów na paliwo stałe. Kryteria te zostały opracowane dla kotłów o mocy poniżej 1,0 MW i wielu producentów uwzględnia je w swoich nowych konstrukcjach, chociaż nic ich do tego nie zmusza. Decydując się na któryś z dostępnych na rynku kotłów na paliwo stałe warto sprawdzić, czy spełnia on kryteria znaku bezpieczeństwa ekologicznego. Myślę, że nikomu nie powinno zależeć tak mocno na czystości środowiska, jak ogrodnikom.
Nie ma idealnych sposobów wytwarzania ciepła. Myślę, że spalanie peletu, zwłaszcza w małych i średnich gospodarstwach ogrodniczych, ma więcej zalet niż wad. Mam nadzieję, że swoim artykułem zachęcę niektórych, aby bliżej przyjrzeli się takiej możliwości, a na pewno sami przekonają się, że było warto.