• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 09/1999

PIETRUSZKA CZY PASTERNAK

,
Pietruszka (Petroselinum hortense) jest ceniona głównie jako warzywo przyprawowe. Jej korzenie są cennym źródłem cukrów, białka, soli mineralnych wapnia, fosforu, magnezu i żelaza. Jeszcze większą wartość biologiczną mają liście, w których znajdują się duże ilości witaminy C. Pasternak (Pastinaca sativa) jest mniej znany, pomimo iż w krajach Europy Środkowej był jednym z ważniejszych warzyw uprawianych już od wczesnego średniowiecza.
Jego korzenie mogą być spożywane w postaci surówek i sałatek, a po ugotowaniu, jako dodatek do potraw, zastępują ziemniaki. Zawierają duże ilości cukrów, białka, soli mineralnych oraz niewielkie ilości witaminy B1 i B2. Mają smak pośredni między pietruszką a marchwią oraz, dzięki zawartości olejków lotnych, specyficzny, przyjemny zapach.
Oba gatunki są roślinami dwuletnimi pochodzącymi ze strefy klimatu umiarkowanego. W pierwszym roku tworzą bujną rozetę liści odziomkowych, dobrze rozwinięty system korzeniowy oraz korzeń spichrzowy, który jest częścią jadalną. Wyrośnięte korzenie późnych odmian pietruszki i pasternaku mogą zimować na polu pod śniegiem. W drugim roku wydają początkowo rozetę liści, a następnie pędy kwiatostanowe, kwitną i owocują. Owocem w obydwu przypadkach jest rozłupka, rozpadająca się po dojrzeniu na dwie niełupki. Nasiona pietruszki są drobne (w gramie znajduje się 800–900 nasion) i zachowują zdolność kiełkowania przez okres 3–4 lat. Nasiona pasternaku są znacznie większe (220–400 sztuk w gramie), do 2 lat zachowują zdolność kiełkowania na poziomie 60%. Nasiona zaczynają kiełkować już w temperaturze 2 –3°C, a młode siewki znoszą obniżenie temperatury nawet do –9°C. Siewki pasternaku są znacznie większe i pojawiają się o kilka dni wcześniej niż siewki pietruszki, które są widoczne po 2–3 tygodniach.
Pietruszka ma liście gładkie, ciemnozielone, błyszczące, nieowłosione, o długich ogonkach. Blaszka jest potrójna, potrójnie pierzastodzielna, trójkątna w zarysie, a jej odcinki są osadzone na różnej długości ogonkach, co sprawia wrażenie, że jest złożona z trzech osobnych fragmentów. Liście pasternaku (fot. 1) są pojedynczo pierzastodzielne, z wierzchniej strony gładkie i błyszczące, od spodu gęsto owłosione, jasnozielone, podzielone na szerokie odcinki o piłkowanych brzegach. Ogonki uprawianej w Polsce odmiany pasternaku "Półdługi Biały" osiągają około 30 cm długości i tworzą wzniesioną lub półwzniesioną rozetę.

FOT. 1. UPRAWA PASTERNAKU NA POLU


Korzeń spichrzowy pietruszki jest cylindryczny, w zależności od odmiany mniej lub bardziej zwężający się ku dołowi, o skórce białej, lekko żółtawej lub szarej i białym miąższu. Korzeń pasternaku (fot. 2) ma kształt cylindryczny, klinowato zwężający się ku dołowi, skórkę żółtawą, gładką i biały miąższ.

FOT. 2. KORZENIE PIETRUSZKI (SKRAJNE) I PASTERNAKU


Obydwa gatunki mają duże wymagania wodne, szczególnie w okresie kiełkowania nasion i wschodów oraz w czasie intensywnego przyrastania korzeni. Susza występująca później w okresie wegetacji przyczynia się do powstawania rozwidlonych korzeni pietruszki, co wpływa na znaczne obniżenie plonu handlowego. Pod to warzywo przeznacza się gleby próchniczne, żyzne, o dużej pojemności wodnej, nie zaskorupiające się, o odczynie zbliżonym do obojętnego. Na takich glebach pietruszkę należy uprawiać w drugim roku po oborniku, natomiast na słabszych wskazane jest stanowisko po oborniku (20–30 t/ha) przyoranym jesienią. Gatunek ten jest bardzo wrażliwy na zachwaszczenie i dlatego trzeba uprawiać go po tych roślinach, które pozostawiają glebę wolną od chwastów. Nawożenie mineralne należy dostosować do aktualnej zasobności gleby, określonej na podstawie analizy chemicznej. Standardowa zawartość makroskładników (w mg/dm3 gleby) powinna wynosić: 40 P i 125–150 K. Nawóz azotowy najczęściej podaje się w ilości 80–150 kg N/ha — w połowie przed siewem nasion, a pozostałą część pogłównie.
Pasternak uprawia się w drugim, a nawet trzecim roku po nawożeniu obornikiem. Zalecane dawki nawozów mineralnych są podobne jak dla pietruszki. Również w przypadku tego gatunku pole nie powinno być zachwaszczone, ponieważ okres kiełkowania roślin jest długi, a początkowy wzrost powolny.
Obydwa gatunki wysiewa się bezpośrednio na miejsce stałe wiosną, zazwyczaj na początku kwietnia, w przypadku pietruszki — w ilości 4–5 kg/ha — na płasko uprawionym polu lub na redlinach, zachowując między rzędami odległość 30–45 cm. Pasternak (6–8 kg/ha) sieje się w rzędy oddalone o 40–45 cm. Można go również uprawiać na redlinach — jest to szczególnie zalecane na glebach zlewnych i podmokłych. Aby w początkowym okresie wegetacji ułatwić pielęgnację roślin, dobrze jest przy wysiewie obu gatunków dodać nasion sałaty lub szpinaku — pozwala to na wczesne wyznaczenie rzędów. Kiedy rośliny wykształcą 3 liście właściwe należy przerywać siewki, pozostawiając pietruszkę co 4–6 cm, a pasternak co 5–6 cm w rzędzie. Dalsza pielęgnacja polega głównie na odchwaszczaniu, dokarmianiu i nawadnianiu — w razie niedoboru wilgoci w glebie. W uprawie pietruszki możliwe jest użycie herbicydów (według "Programu ochrony warzyw"). Dla pasternaku nie ma zarejestrowanych środków do chemicznego zwalczania chwastów.
W roku 1998 w Katedrze Warzywnictwa Akademii Rolniczej w Szczecinie przeprowadzono badania wzrostu i plonowania czterech odmian pietruszki korzeniowej i jednej odmiany pasternaku (Półdługi Biały).
Zbiór korzeni prowadzony był w październiku. Plon uzyskany z plantacji pasternaku wielokrotnie przewyższał ten, jaki dała pietruszka (tab.). Przy uprawie obu gatunków na takiej samej glebie plon handlowy pasternaku miał większy udział w plonie ogólnym — 92% — niż w przypadku pietruszki — od 71% do 82%. Ponieważ różnice te są duże, a nakłady finansowe na uprawę podobne, skłania to nieuczciwych producentów do oferowania korzeni pasternaku zamiast tradycyjnie poszukiwanej przez klientów pietruszki — jest to dosyć powszechnie praktykowane w całym kraju.

Autorzy są pracownikami Akademii Rolniczej w Szczecinie