Czereśnie

Bułgaria. M. Borovinova przedstawiła nowe odmiany czereśni otrzymane w Instytucie Sadownictwa w Kjus­tendil. Klasycznymi metodami hodowli udało się tam otrzymać i wpisać do krajowego rejestru siedem odmian czereśni o ciemnoczerwonych owocach. Są to: 'Pobieda', 'Czarna Konjavska', 'Kyustendilska Hrustyalka', 'Bulgarska Hrustyalka', 'Mizia', 'Danelia' i 'Stefania'. Obiecującymi odmianami spoza doboru są 'Diana' i 'Vasilena'.

Węgry. J. Apostol z Instytutu Sadownictwa i Roślin Ozdobnych w Budapeszcie omówił wyniki programu hodowlanego czereśni i wiśni prowadzonego na Węg­rzech od początku lat dziewięćdziesiątych ub. wieku. Dzięki temu programowi wpisano na listę odmian polecanych do uprawy dziewięć nowych odmian czereśni i osiem odmian wiśni. 'Rita' dojrzewa około 14 dni przed odmianą 'Burlat', ma owoce o średnicy 25–28 mm i masie 7–8 g. 'Vera' dojrzewa około 10–12 dni po odmianie 'Burlat', ma owoce o średnicy 24–27 mm i masie 9–10 g.
Kwitnie wcześnie, jest odmianą samosterylną. Owoce nie są podatne na pękanie i gnicie. Dobrymi zapylaczami dla tej odmiany są: 'Valery Tskalov', 'Alex', 'Anita'. Kolejną interesującą czereśnią jest 'Petrus'— z owocami o masie 8–9 g dojrzewającymi 6–7 dni przed odmianą 'Burlat'. Ciekawym kandydatem na nową odmianę czereśni do sadów towarowych jest mieszaniec 'Sandor', którego owoce o masie około 10–12 g dojrzewają 4–6 dni przed dojrzewaniem owoców odmiany 'Burlat'. Drzewo ma koronę o wyniosłym pokroju. Odmiana jest samopłodna. Dobrymi zapylaczami są dla niej 'Burlat' i 'Vera'. Owoce są średnio podatne na pękanie. 'Anita' (fot. 1) to czereśnia dojrzewająca 2–4 dni po odmianie 'Burlat', ma owoce o masie 7–8 g. 'Heart Paulusa' owoce tej krzyżówki dojrzewają 10–12 dni później niż 'Burlat', są duże, o masie 11–13 g. Czereśnia 'Alex' dojrzewa 40–45 dni po odmianie 'Burlat', ma owoce o średnicy 24–26 mm i masie 7–9 g.

Fot. 1. 'Anita' to czereśnia dojrzewająca 2–4 dni po odmianie 'Burlat'

Kanada. F. Kappel i M. Donald przypomnieli efekty programu hodowlanego czereśni prowadzonego od 1936 roku w Sadowniczej Stacji Doświadczalnej w Summerland. Stąd pochodzą wartościowe i dobrze znane na świecie odmiany 'Van', 'Lapins' i 'Sweetheart'. Z ostatnio wprowadzonych odmian kanadyjskich przydatnych do intensywnej uprawy najczęściej wymienia się 'Staccato'. Zyskuje ona u producentów czereśni duże uznanie, ponieważ ma bardzo ładne, późno dojrzewające owoce. Większość nowych odmian należy do grupy późno dojrzewających, mniej więcej 18–20 dni po odmianach standardowych 'Van' i 'Bing'. Masa owoców nowych odmian waha się w granicach 9–14 g, niektóre mają skłonność do pękania.

Estonia. H. Janes i inni przedstawiciele z Estonii zwrócili uwagę na to, że uprawa czereśni w tym kraju związana jest z dużym ryzykiem, ponieważ drzewa tego gatunku są tam narażone na wymarzanie. W związku z tym istnieje potrzeba selekcji odmian pod kątem dużej wytrzymałoś­ci na mróz. W Instytucie Sadownictwa Polli prowadzone są prace związane z oceną wzrostu, owocowania i wytrzymałości na mróz odmian hodowli własnej. Obiektem badań są odmiany 'Arthur', 'Elle', 'Karmel', 'Melika', 'Norri', 'Piret', 'Polli 6-2', 'Polli 10-8', 'Tontu', 'Tomniu' i jedna — białoruskiej hodowli — 'Gronkovaya'. Wyniki badań pokazały, że odmiany 'Polli 6-2', 'Elle' i 'Norri' są bardzo wytrzymałe na mróz. Najwcześ­niej dojrzewały owoce odmian 'Elle' i 'Karmel', a najpóźniej — 'Polli 6-2' i 'Polli 10-8'. Najwyższe plony sumaryczne zbierano z drzew odmiany 'Polli 6-2' i 'Arthur', a najniższe z drzew odmiany 'Gronkavaya'. W grupie odmian o dużych owocach znalazły się 'Gronkovaya', 'Arthur' i 'Polli 10-8'.

Francja. J. Claverie z Francji omówił wyniki uzyskane w programie hodowlanym czereśni prowadzonym pod kątem małej podatności na pękanie. Obiecująco zapowiadają się odmiany 'Ferprin', 'Folfer', 'Fermina', 'Ferdiva', 'Fertard'. Pozwalają one wydłużyć okres dojrzewania czereśni w stosunku do odmiany 'Burlat' do 40 dni. Większość z nich ma duże i twarde owoce. Owoce odmiany 'Fermina' nawet w okresie długo trwających opadów nie wykazują żadnych objawów spękania. Krzyżówki z tej samej serii programu hodowlanego zapowiadają się bardzo ciekawie. Spośród nich należy wymienić: mieszańce o tymczasowej nazwie 'Ferlizac', Ferdouce' i 'Ferdelice'. Wszystkie one mają bardzo duże, twarde i pięknie wyglądające owoce.

Polska. E. Rozpara z Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach przedstawiła doniesienie na temat oceny wartości 11 odmian czereśni rosnących w centralnej Polsce. Ocenie poddano następujące odmiany: 'Valera', 'Victor', 'Vista', 'Venus', 'Summit' (fot. 2), 'Lapins', 'Vanda' (fot. 3), 'Techlovan', 'Regina' i 'Rainier'. Wysokim potencjałem produkcyjnym i dobrą jakością owoców odznaczały się: 'Vanda', 'Rainier', 'Regina' i 'Lapins'. Odmiana 'Techlovan' (fot. 4) także uzyskała wysoką ocenę, jako czereśnia wybitnie nadająca się do intensywnych sadów, ale słabą jej stroną jest duża skłonność owoców do pękania.

Fot. 2. Odmiana 'Summit' ma bardzo duże owoce i jest już powszechnie uprawiana na świecie

Fot. 3. 'Vanda' dojrzewa równocześnie z odmianą 'Summit', ma owoce duże, smaczne,
mało podatne na pękanie

Fot. 4. Odmiana 'Techlovan' polecana jest do intensywnych sadów czereśniowych,
ma jednak owoce podatne na pękanie

Chile. J. P. Zoffoli mówił o wartości poszczególnych odmian czereśni polecanych do uprawy w tym kraju. Główna uwaga była zwrócona na twardość owoców w okresie zbioru. Najtwardsze okazały się 'Bing' i 'Sweetheart', najmniejszą jędrność miały owoce odmian 'Sonata' i 'Summit'. Do grupy o średniej twardości należały owoce odmian: 'Lapins', 'Van', 'Santina'. Owoce 'Sonaty' wyróżniły się spośród innych najniższą zawartością cukrów (ekstraktu) i najwyższym poziomem kwasowości, miały jednak nie najlepszy smak. Na odgniatanie najbardziej odporne były owoce odmiany 'Bing', a najmniej — 'Van' i 'Sweetheart'. 'Sonata' (fot. 5), 'Summit' i 'Lapins' plasowały się pod względem tej cechy w grupie środkowej.

Fot. 5. Owoce odmiany 'Sonata' są bardzo atrakcyjne, ale mają przeciętny smak

Wiśnie

Węgry. T. Szabo i F. Inantsy ze stacji Ujfehertoi z Węgier omówili skalę produkcji wiśni na Węgrzech i scharakteryzowali zalety oraz wady nowo uzyskanych odmian. Roczna produkcja owoców tego gatunku nie przekracza w tym kraju 60 000 ton. Jako efekt prac hodowlanych rozpoczętych w 1970 roku zarejestrowano trzy odmiany — 'Groniasta z Ujfehertoi', 'Debreceni Btermo' i 'Kantorjanosi 3', które są już powszechnie uprawiane. Wszystkie one mają owoce wysokiej jakości, traktowane są jako deserowe i nadają się do mechanicznego zbioru. Do ich wad zaliczyć trzeba zbyt silny wzrost drzew i to, że kwiaty nie w każdym roku jednakowo dobrze się zapylają. W wyniku selekcji klonowej tych odmian uzyskano formy ulepszone. Jedna nazywa się Petri^®, a druga Eva^®, mają one słaby wzrost i lepiej owocują niż formy wyjściowe. Do wad tych odmian zaliczyć należy fakt, że na tym samym drzewie owoce dojrzewają nierównomiernie i szypułki trudno odrywają się od pędu. Ciekawie zapowiadają się również klony wiśni oznaczone symbolami: 'VN-1' i 'VN-4'.

Z nowych wiśni wyhodowanych na Węgrzech należy wymienić odmianę 'Piramis' (fot. 6). Jej owoce w warunkach węgierskich dojrzewają około 2–5 lipca, są duże, o średnicy 25–28 mm i masie 8–9 g. Ciekawym kandydatem do wpisania na listę nowych odmian jest mieszaniec 'Du-1' o wstępnej nazwie 'Ducat'. Jego owoce o masie 6–7 g dojrzewają o około miesiąc wcześniej niż 'Montmorency'.

Fot. 6. 'Piramis' to nowa odmiana wiśni o dużych atrakcyjnych owocach

Z. Veres i współpracownicy z Węgier, podobnie jak Niemcy, oceniali korzystnie wpływające na zdrowie człowieka antyoksydacyjne właściwości i zawartość antocyjanów, flawonoidów i karotenoidów w owocach wiśni, między innymi 'Montmorency,'oraz 'Groniastej z Ujfehertoi'. Warto nadmienić, że za produkty biologicznie czynne otrzymane z soku wiśni uzyskały w USA od 1999 roku już 10 patentów. Zawierały one bardzo dużo antocyjanów, flawonoidów, melatoninę i inne bioaktywne składniki określane mianem "fitochemikalia" o silnym działaniu przeciwzapalnym (antygorączkowym) i antyrakowym. Wszystkie mają właściwości antyutleniające kilkakrotnie wyższe niż witamina C. Badaniom były poddane także wiśnie lokalne. Uzyskane wyniki porównywano z danymi dla odmian powszechnie znajdujących się w uprawie i wysoko cenionych przez producentów takich, jak 'Groniasta z Ujfehertoi', 'Erdi Botermo' (fot. 7), 'Debreceni Btermo', 'Kantorjanosi 3'. Typy lokalne o drobnych owocach były często z punktu widzenia składu chemicznego (głównie fitohormonów) i zdrowia człowieka znacznie wartościowsze niż formy wielkoowocowe. Wyniki badań wykazały, że owoce wiśni zawierają wiele składników (wynika to między innymi z potencjału genetycznego i biologicznego odmiany) wpływających nadzwyczaj korzystnie na zdrowie człowieka.

Fot. 7. 'Erdi Btermo' to jedna z najbardziej popularnych wiśni na Węgrzech w uprawie towarowej, o dużych, deserowych, atrakcyjnych owocach

Serbia. R. Cerović i S. Radicević przedstawili wielkość produkcji owoców i strukturę odmianową wiśni w Serbii i Czarnogórze. Oba te regiony wyprodukowały, według danych statystycznych z 2003 roku, około 87 000 ton owoców wiśni. Połowa z tego po zamrożeniu została wyeksportowana, niewielką część przejęło krajowe przetwórstwo owoców, a pozostałe wiśnie sprzedano na rynku krajowym jako owoce deserowe. Głównymi odmianami są 'Oblacinska' (fot. 8) i lokalne wiśnie spontanicznie rozpowszechniane o nazwie 'Ciganica'. Te dwie odmiany dają około 85% ogólnej produkcji wiśni. Z odmian wielkoowocowych, poza nimi, w uprawie są: 'Cacański Rubin', 'Sumadinka' i 'Lara'.

Fot. 8. Drzewo wiśni odmiany 'Oblacinska' rośnie średnio silnie, ma zwarty pokrój korony
i zdrowe liście

M. Milutinović omówił zalety i wady wiśni lokalnej odmiany 'Oblacinska', która na terenie Serbii jest powszechnie uprawiana w sadach towarowych. Drzewo rośnie słabo, ma zwarty pokrój korony, jest mało podatne na choroby, dobrze i regularnie owocuje. Owoce ma średnio duże, o ciemnym zabarwieniu skórki i bardzo cenione na świecie przez zakłady przetwórcze. Zawierają dużo ekstraktu (suchej masy) i doskonale nadają się na przetwory. Wiśnia ta jest wzorcem, ze względu na wysokie parametry surowca, z którym porównuje się inne wiś­nie lokalne. Na terenie Serbii prowadzona jest selekcja klonowa tej odmiany. W doświadczeniu M. Milutinovića klon D 3 owocował najlepiej, klon D 5 miał najwyższy poziom cukru, a klon D 1 najwyższą kwasowość.

Niemcy. W bloku doniesień poświęconych wiśni na uwagę zasługuje referat F. Willa i H. Dietricha, o substancjach bioaktywnych znajdujących się w soku wiśni. Sok pochodził z odmian 'Łutówka', 'Gerema', 'Cigany 7' i 'Stevensbaer'. Określano w nim, między innymi, zawartość suchej masy, ekstraktu, sorbitolu i związków fenolowych, antocyjanów, kwasowość ogólną. Wysoka koncentracja polifenoli była odpowiedzialna za właściwości antyoksydacyjne produktów uzyskanych z wiśni.

M. Schuster i B. Wolfram podali charakterystykę nowych niemieckich odmian wiśni. Hodowla w tym programie badawczym miała na celu uzyskanie plennych samopłodnych odmian, mało podatnych na choroby, o owocach wysokiej jakości, nadających się do zbioru mechanicznego. W programie tym zgodnie z założonym celem, wyselekcjonowano dwie odmiany wiśni — 'Achat' i 'Jade'. 'Achat' jest krzyżówką odmiany 'Kerezer' x klon 2,40 ('Fanal' x 'Kelleris 16'). Wzrost drzewa jest umiarkowanie silny, pąki kwiatowe zakładane są na całej długości pędów. Owoce o masie około 7 g są ciemnoczerwone, dojrzewają w połowie lipca. Odmiana 'Jade' (Pi-Sa 19,130) jest mieszańcem odmian 'Kerezer x 'Rohrings Weihsel' i ma bardzo smaczne owoce. Zawiązuje je na jednorocznych przyrostach, podobnie jak 'Łutówka'. Owoce ciemnoczerwone, o masie około 6,2 g dojrzewają pod koniec czerwca. Obie odmiany są samopłodne.