Numer 09/1999
W poprzednim numerze "Hasła" Autorka przedstawiła ogólne wiadomości dotyczące wykorzystania bylin w towarowej produkcji. Tym razem omawia jeden z ważniejszych gatunków (red.).
| Ostróżka ogrodowa (Delphinium x cultorum, syn. D. hybridum) jest jedną z ważniejszych bylin uprawianych na kwiaty cięte, zwłaszcza że uprawa przyspieszona lub opóźniona stwarza możliwości wydłużenia okresu podaży. Warto podkreślić, że na holenderskiej giełdzie w Aalsmeer obroty w przypadku ostróżki wzrosły w latach 1993–97 z 262 000 do 349 000 guldenów, a pozycja, jaką ta roślina zajmuje na liście sprzedawanych tam kwiatów ciętych, zmieniła się z 31 na 25. W ubiegłym roku na wszystkich holenderskich aukcjach kupiono w sumie 31,6 mln kwiatów ostróżki. | |||
|
| |||
| Odmiany | |||
Dzięki intensywnej hodowli bylinowych ostróżek, rozpoczętej w drugiej połowie XIX wieku, uzyskano liczne odmiany różniące się siłą wzrostu, pokrojem, barwą płatków i pylników, stopniem wypełnienia kwiatów, terminem kwitnienia. Obecnie oferowane odmiany posiadają zwiększoną odporność na najgroźniejszą chorobę tego gatunku — mączniaka prawdziwego (Erysiphe ranunculi). Ponadto te przeznaczone do uprawy na kwiaty cięte znoszą większy zakres temperatury niż formy ogrodowe, a więc nadają się do uprawy pod osłonami. Poza tym odznaczają się lepszą trwałością kwiatów ciętych. Mieszańce zaliczane do gatunku D. x cultorum podzielono na trzy grupy, ale różnice między nimi u nowych odmian ulegają zatarciu.
Grupa Belladonna. Odmiany z tej grupy powstały przez skrzyżowanie Delphinium elatum i D. grandiflorum. Rośliny osiągają wysokość 80–140 cm, tworzą rozgałęzione kwiatostany z delikatnie i luźno ułożonymi kwiatami, mniej okazałymi niż w pozostałych grupach. Nadają się do uprawy 3–4-letniej. Nie są zbyt odporne na wiatr i deszcz. Po kwitnieniu w gruncie wskazane jest przycinanie roślin. Do odmian z tej grupy polecanych do uprawy na kwiaty cięte należą: Casa Blanca — biała, Bellamosum — ciemnoniebieska, "Volkerfrieden" i "Blue Shadow" — niebieskie oraz seria Papillion w trzech kolorach (biały, jasnoniebieski i niebieski). Grupa Elatum. Mieszańce z tej grupy pochodzą głównie od D. elatum. Osiągają wysokość do 140 –200 cm. Mają proste, świecowate, słabo rozgałęzione kwiatostany, z gęsto osadzonymi kwiatami. Nadają się do uprawy 3–4-letniej. Mimo iż grupa jest licznie reprezentowana przez odmiany, tylko niektóre mają kwiatostany o dobrej trwałości, nadające się do obrotu towarowego na kwiaty cięte. Wśród nowości, które w ubiegłym roku trafiły na giełdy holenderskie, znajdują się odmiany Filigue Arrow oraz Snow Queen Arrow. Grupa Pacific. Są to rośliny o wysokości 100–180 cm i grubych, mocnych, najczęściej nierozgałęzionych kwiatostanach z gęsto ułożonymi, bardzo licznymi, dużymi, półpełnymi lub pełnymi kwiatami. Siewki mają tendencję do zmian mutacyjnych, a wadą dorosłych roślin jest między innymi krótka żywotność, (dlatego grupę Pacific poleca się do uprawy jednorocznej lub dwuletniej). Jednak dużo odmian z tej grupy nadaje się do uprawy na kwiaty cięte: - ustalone — Astolat (różowa), Black Knight (ciemnofioletowa z czarnym ,,oczkiem"), Blue Bird (niebieska z białym ,,oczkiem"), Galahad (biała), King Arthur (ciemnoniebieska z białym ,,oczkiem"), Summer Skies (jasnoniebieska z białym "oczkiem"), seria Clear Springs (obejmuje odmiany w pięciu kolorach — białym, różowym, lawendowym, jasnoniebieskim i niebieskim); - heterozyjne — Centurion Sky Blue F1 (niebieska z białym ,,oczkiem") oraz seria New Century F2 (3 odmiany: różowa, biała, fioletowa), która odznacza się kwiatami dobrze wypełnionymi i gęsto osadzonymi na silnych pędach długości 150–180 cm. | |||
|
| |||
| Rozmnażanie | |||
| - Generatywne. Chociaż tą metodą mogą być rozmnażane wszystkie wyżej wymienione grupy odmian, najczęściej poleca się ją tylko dla grupy Pacific. Nasiona zaleca się wysiewać od listopada do maja w szklarni, do skrzynek wypełnionych substratem torfowo-korowym. Aby otrzymać 1000 sztuk roślin, potrzebne jest 10 g nasion. Kiełkują one w ciemności, po 21 dniach. Optymalna temperatura kiełkowania nasion odmian z grupy Elatum i Pacific wynosi 12–14°C (New Century F2 wymaga do równomiernego kiełkowania 26°C), a dla mieszańców z grupy Belladonna 22°C. Po 4–6 tygodniach od siewu można siewki pikować do doniczek o średnicy 8 –10 cm. Tak przygotowane rośliny przeznacza się do uprawy na kwiaty cięte w gruncie lub pod osłonami (w tunelach foliowych lub szklarniach przesuwanych). Rozsady z wczesnych terminów siewu można na przełomie maja, czerwca posadzić do doniczek końcowych o średnicy 16 cm i pojemności 1,5 litra. Rośliny te zakwitną od lipca do października, a jeśli zostaną poddane jaryzacji i wniesione potem do szklarni o temperaturze 8 –14°C, można uzyskać przyspieszenie kwitnienia na kwiecień, maj. - Wegetatywne. Jest zalecane tylko u odmian z grup Belladonna i Elatum. Mieszańce rozmnaża się z sadzonek wierzchołkowych pozyskiwanych z roślin matecznych. Karpy tych roślin od stycznia do marca ,,pędzi się" w szklarni, początkowo w temperaturze 5°C, którą stopniowo podnosi się do 12°C. Po wyrośnięciu pędów należy pobierać sadzonki długości 3–5 cm z tzw. piętką, czyli częścią rośliny matecznej i ukorzeniać je w temperaturze 15–18°C. Ukorzenianie trwa wówczas 3–4 tygodnie. Ostróżki można rozmnażać także przez podział. Zaleca się dwa terminy — wiosenny (od lutego do kwietnia) i jesienny (wrzesień). Do czasu podziału wiosną rośliny mateczne należy przechować w chłodni o temperaturze 2°C. Dzieli się je następnie na 5–10 części, z których każda powinna posiadać nasadę pędu i pąki. Takie fragmenty pochodzące z wcześniejszego terminu podziału można posadzić do doniczek o średnicy 8 cm lub do skrzynek, a te z późniejszego (majowego) — bezpośrednio do gruntu, pomijając doniczkowanie. | |||
|
| |||
| Podłoże i sadzenie | |||
| Ostróżka lubi stanowisko słoneczne i zapewniające dobrą wymianę powietrza. Nie jest natomiast wymagająca co do podłoża. Można ją uprawiać na wszystkich rodzajach gleb, chociaż najlepsze są średnio ciężkie podłoża próchniczne, wapienne. Przy sadzeniu rozstawę powinno się dostosować do wymagań poszczególnych grup tak, aby uzyskać kwiatostany dobrej jakości. Dla grupy Belladonna zaleca się rozstawę 50 x 50 cm lub 60 x 33 cm; dla grupy Elatum w uprawie rzędowej 90 x 35–50 cm, a w dwurzędowej 60 x 33 cm; dla grupy Pacific w uprawie jednorocznej 25 x 25 cm, a w dwuletniej 50 x 50 cm. Jeżeli produkcja ma być krótkotrwała, na jeden zbiór, rośliny sadzi się gęściej. Odmiany z grupy Belladonna mogą być w takim przypadku uprawiane w ilości 48–64 sztuk/m2. | |||
|
| |||
| Nawożenie i inne zabiegi | |||
| Do nawożenia poleca się nawozy o spowolnionym działaniu (np. Osmocote, Plantacote, Plantosan), najlepiej aplikowane raz w roku, ponieważ rośliny są wrażliwe na przenawożenie. Nie powinno się nawozić jednostronnie i zbyt dużą dawką azotu. Aby wystarczająco zaopatrzyć rośliny w składniki pokarmowe, można — zamiast nawozów o spowolnionym działaniu — użyć tych wieloskładnikowych i podawać je w dwóch dawkach: 80 g/m2 w maju i 70 g/m2 po przycięciu roślin w lipcu. Nawadnianie ma szczególne znaczenie po posadzeniu roślin, a potem w czasie silnego wzrostu wydłużeniowego. U odmian wysokich i obficie kwitnących ważne jest założenie konstrukcji wspierającej: mogą to być druty rozciągnięte wzdłuż zagonów. Po zbiorze kwiatów należy przyciąć rośliny do wysokości 10 cm nad powierzchnią ziemi, aby pobudzić do powtórnego kwitnienia. Wszystkie grupy odmian mają dobre zdolności regeneracyjne. | |||
|
| |||
| Termin kwitnienia | |||
| Okres obfitego kwitnienia ostróżek na plantacji polowej można wydłużać za pomocą rozmaitych zabiegów, na przykład przez dobór odmian o zróżnicowanych terminach kwitnienia czy różne terminy rozmnażania i sadzenia. Z kolei przycięcie roślin w maju opóźnia kwitnienie o mniej więcej 4 tygodnie. Największą szansę regulowania pory kwitnienia daje uprawa ostróżki pod osłonami. Do tego celu wykorzystuje się przede wszystkim odmiany rozmnażane z nasion. Można obudować tunelem foliowym zagony gruntowe w styczniu, lutym lub posadzić rośliny w szklarni. Osłonięcie roślin w podanym terminie spowoduje, że będą one kwitły od połowy kwietnia do końca maja. Po kwitnieniu wiosennym zaleca się usunąć osłony i wtedy kolejne kwitnienie przypadnie od końca lipca do końca września. Przy uprawie roślin w szklarni uzyskuje się aż cztery zbiory kwiatów w sezonie. Pierwszy przypada po 12 tygodniach od posadzenia roślin, a kolejne w 8-tygodniowych odstępach. Opóźnienie kwitnienia można osiągnąć przechowując dwuletnie karpy w chłodni o temperaturze 1–2°C, a następnie sadząc rośliny dopiero w lipcu w szklarni — kwitną wówczas we wrześniu, październiku. Z jednej dwuletniej ostróżki w ciągu roku można zebrać 10–15 kwiatostanów. | |||
|
| |||
| Zbiór i trwałość | |||
| Zbiór powinno się przeprowadzić, gdy jedna trzecia do połowy kwiatów w kwiatostanie jest otwarta. Po ścięciu zaleca się krótko schłodzić kwiaty w temperaturze 6°C. Ich trwałość bez kondycjonowania wynosi 3–6 dni, natomiast odpowiednie preparaty przedłużają ją do 10–12 dni. Traktowanie pędów na przykład Chrysalem ułatwia otwarcie wszystkich pąków i zapobiega szybkiemu opadaniu płatków. W Holandii istnieje obowiązek pozbiorczego traktowania preparatem zawierającym tiosiarczan srebra (STS) kwiatów ciętych ostróżki kierowanych do obrotu giełdowego. Autorka pracuje w Katedrze Roślin Ozdobnych Akademii Rolniczej w Poznaniu | |||
