• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 02/2006

UPRAWA W STARYCH SZKLARNIACH

Powstające obecnie szklarnie to nowoczesne, wysokie obiekty, w których łatwo zapanować nad klimatem i zapewnić roślinom optymalne warunki wzrostu. Uzyskiwane tam plony większości odmian pomidorów czy ogórków coraz częściej dorównują tym, jakie osiągają ogrodnicy holenderscy. Nie można jednak zapomnieć, że nadal spora część upraw w naszym kraju prowadzona jest w starych rosyjskich czy bułgarskich szklarniach. Takie obiekty dominowały w kombinatach, jakie powstawały w latach 70. ub. wieku jako państwowe zakłady, które w pierwszej połowie lat 90. z reguły przeszły w posiadanie prywatnych przedsiębiorców. W niskich obiektach rośliny mają znacznie gorsze warunki wzrostu. Szklarnie te są często nieszczelne, a panujący w nich klimat jest niejednorodny. Uprawa w nich wymaga od ogrodników dużej wiedzy i doświadczenia. W takich warunkach gospodaruje m.in. Tadeusz Kasprzak
w Piekoszowie pod Kielcami.

Specyfika obiektów

W 1994 roku bracia Kasprzakowie (Tadeusz, Bogdan i Paweł) wydzierżawili w Piekoszowie gospodarstwo szklarniowe o powierzchni 13,5 ha. Później uruchomili (wykupili lub wydzierżawili) inne zakłady: w 1994 r. — w Dłużynie, w 1997 r. — w Sudole, w 1999 r. — w Wieruszewie i w 2002 r.— w Lubinie. Obecnie łączna powierzchnia szklarni, jakie mają do dyspozycji bracia Kasprzakowie, wynosi 50 ha.

W gospodarstwie w Piekoszowie uprawiają oni głównie pomidory i ogórki, od 2005 r. — także niewielkie ilości papryki. Tamtejsze szklarnie produkcyjne, o łącznej powierzchni 12 000 m2, to bułgarskie bloki "Venlo" o wysokości 2,6 m, ich uzupełnieniem są 24 mnożarki — po 600 m2 każda. W takich szklarniach negatywnie na rośliny wpływa gorące lato, natomiast wiosną wysokie są koszty ogrzewania. Przy opóźnieniu terminu sadzenia roślin większe jest ryzyko, że się mniej zarobi, ale też mniejsze, że się poniesie większe nakłady — twierdzi T. Kasprzak (fot. 1). Obiekty takie nie są szczelne, dlatego — aby obniżyć koszty ich ogrzewania (jako paliwo wykorzystywany jest mazut) — sadzenie roślin rozpoczyna się dopiero w połowie lutego. W celu ograniczenia strat ciepła w początkowym okresie uprawy podwieszana jest pod połacią dachową, na wysokości drutów podtrzymujących rośliny, folia perforowana o grubości 0,02–0,03 mm. W ubiegłym roku prowadzone były również próby z folią bez perforacji, ale w słoneczne dni bardzo szybko wzrastała temperatura i wilgotność w obiekcie, konieczne było więc wykonanie otworów w folii.


Fot. 1. Marek Tarnowski i Tadeusz Kasprzak przy rozpoczynającej owocowanie plantacji ogórka Melen F1

Podłoże

Dominującym podłożem jest wełna mineralna, a na części powierzchni rośliny uprawia się w perlicie. Maty wełny są wykorzystywane przez trzy lub nawet cztery cykle uprawowe. Bardzo często po uprawie pomidorów są przeznaczane do uprawy ogórków (i odwrotnie). Takie wielokrotne wykorzystywanie wełny nie jest jednak łatwe, traci bowiem ona swoje pierwotne właściwości i trudno utrzymać jednorodne warunki dla wzrostu systemu korzeniowego roślin. W kolejnych sezonach zwiększa się również ryzyko rozprzestrzenienia się w uprawie chorób odglebowych.

Po każdym cyklu uprawowym maty są przepłukiwane kilkakrotnie wodą utlenioną. Najważniejsze jest ich dobre nawodnienie przed ustawianiem kostek z rozsadą. Maty są mocno przesuszone po poprzednim cyklu uprawowym i dobre ich nawodnienie jest możliwe przy częstym podawaniu pożywki. Aby zapobiec rozwojowi grzybów patogenicznych w matach, po posadzeniu roślin wraz z pożywką podawany jest Previcur Energy 840 SL, co 10–14 dni, w dawce 0,75 l na hektar — zawsze w ostatnim cyklu nawodnieniowym w ciągu dnia, by nie został szybko wypłukany z mat.

Przy uprawie w starych matach wyraźnie widoczny jest negatywny wpływ na rozwój roślin zmienionej struktury wełny i przesuszenie wierzchniej warstwy tego podłoża — w używanych matach korzenie rozwijają się głównie w dolnej, lepiej nawodnionej części. Aby poprawić warunki wzrostu korzeni, w kolejnym sezonie maty są często odwracane "do góry nogami".*

Ogórki w dwóch cyklach

Sadzenie ogórków w Piekoszowie — na powierzchni 3 ha — w minionym sezonie prowadzono od 14 do 16 lutego, kolejne 3 ha obsadzono 19–24 lutego. Zagęszczenie roślin wynosiło 2 szt./m2. Rośliny w standardowych kostkach wełny mineralnej ustawiane były na matach Cultilene, na których wcześniej przez dwa lata rosły pomidory. Przy prowadzeniu roślin usuwane było 6 pierwszych zawiązków oraz dodatkowo 8. i 11. zawiązek. Zarówno w cyklu wiosennym, jak i jesiennym uprawiano odmianę Melen F1. Zdaniem Tadeusza Kasprzaka, bardzo dobrze sprawdza się ona w tego typu obiektach, zadowalająco plonuje w każdym terminie uprawy (fot. 2). Jej owoce mają jednak delikatną, ciemnozieloną skórkę, która w niesprzyjających warunkach podatna jest na przebarwienia. Uprawa wiosenna trwała do 1 sierpnia (nasadzenia wcześniejsze) i do 8 sierpnia. Bezpośrednio po usunięciu roślin sadzono nową rozsadę. Do 5. międzywęźla usuwane były wszystkie zawiązki z roślin. Gdy pędy dorosły do wysokości drutów, zostawały podpięte pod dodatkowy sznurek i ogłowione za 6. zawiązkiem, dalej rośliny prowadzone były na dwa pędy (fot. 3). Gdy ogórki mają zapewnione dobre warunki świetlne, w podobny sposób można wyprowadzić kolejne pędy. Zabiegi są prowadzone tak, by pracownik co trzeci dzień był przy roślinie — mówi Marek Tarnowski, nadzorujący uprawę. Owoce zbiera się, wraz z zielonym ogonkiem, co drugi dzień, do zbioru kwalifikują się owoce o masie 180–250 g. Pakowane są one w plastikowe skrzynki o pojemności 6 kg.


Fot. 2. Owoce odmiany Melen F1


Fot. 3. Po dorośnięciu pędu do drutu wyprowadzany jest drugi pęd

Rozpoczynając sadzenie roślin w lecie należy ustawiać je na matach, które mają odpowiednią temperaturę. W upalne dni często przekraczała ona 30°C, co sprzyja rozwojowi Phytophthora spp., sprawcy zgorzeli i zgnilizny pierścieniowej. Dlatego, w opinii Marka Tarnowskiego, latem bardzo ważne jest monitorowanie temperatury mat. Gdy przekracza ona 27°C, natychmiast uruchamiany jest kolejny cykl nawodnieniowy, aby szybko obniżyć temperaturę do 23–24°C. Latem cykle nawodnieniowe często trwają nawet po 18 minut. Podawana w lecie pożywka ma EC 2,8 mS/cm, w matach 3,0–3,3 mS/cm, a pH wynosi 5,9. Aby uzyskać wysokiej jakości owoce, w uprawie jesiennej konieczne jest dogrzewanie szklarni. Zdaniem M. Tarnowskiego, dogrzanie szklarni nocą i zapewnienie roślinom zalecanej temperatury pozwala uzyskać wzrost plonu o 0,8 kg/m2 tygodniowo, ogórki wtedy są kształtne, a ich skórka dobrze wybarwiona, poprawia się także zdrowotność roślin.

Z tego typu nasadzeń można zebrać średnio do 50–60 kg ogórków z m2 rocznie (tabela). Na wczesny zbiór w poprzednim roku uprawiano również ogórki partenokarpne — Mirabelle F1. Rozsadę ustawiono na matach 11 lutego i 25 lutego. Zbiory owoców rozpoczęły się 9 marca i były prowadzone do 29 lipca. Plon z metra kwadratowego wyniósł 21,5 kg, średnia cena ogórków 3,22 zł/kg, co dało przychód 69,23 zł/m2. Owoce Mirabelle F1, zwłaszcza na początku sprzedaży, stanowiły bardzo dobre uzupełnienie asortymentu, często cena ogórków partenokarpnych była wyższa od oferowanej za owoce typowych odmian ogórków szklarniowych.

Plonowanie ogórków w różnych terminach uprawy, Piekoszów 2005 r.

Pomidory w różnych systemach

W Piekoszowie uprawiane są także pomidory — odmiany Cunero F1 i Barcelona F1. Ich rozsadę w ubiegłym roku sadzono w wełnie mineralnej, późno — Cunero F1 19–31 marca, a Barcelonę F1 pomiędzy 19 a 29 kwietnia. Do zakończenia zbiorów (10 listopada) zebrano z metra kwadratowego 28,64 kg owoców odmiany Cunero F1 i 25,92 kg odmiany Barcelona F1. Średnia cena pomidorów była znacznie wyższa (2,34 zł/kg) niż w roku ubiegłym (1,9 zł/kg).
W niskich obiektach sprawdziła się Barcelona F1, zachowywała bardzo dobrą jakość owoców w różnych warunkach wzrostu, nawet przy wysokiej temperaturze latem rośliny prawidłowo zawiązały owoce, które dobrze się wybarwiały i były duże — klasyfikowano je jako BB (67–<82 mm średnicy) i BBB (82–<102 mm średnicy).

W cyklu jesiennym spróbowano uprawy pomidorów w 8-litrowych donicach wypełnionych perlitem o granulacji 2,5 mm. Rozsadę sadzono 16 lipca po 2 szt. na donicę, gdy rośliny miały wykształcone 8–10 liści (fot. 4, 5). Donice wnoszono na miejsce stałej uprawy, gdy rośliny miały już 3 kwitnące grona. Początkowe zagęszczenie uprawy wynosiło 2,6 szt./m2, za 4. lub 5. gronem wyprowadzony został drugi pęd — uzyskano w ten sposób zagęszczenie 5,2 pędów/m2. Pierwsze owoce zbierano po upływie 4–5 tygodni od wniesienia roślin do szklarni. W sumie do zakończenia uprawy (10 listopada) zebrano z tej plantacji 12,4 kg/m2.


Fot. 4. Do uprawy w perlicie rozsada produkowana może być w kostkach
z wełny mineralnej, które następnie ustawiane są w donicach


Fot. 5. Rośliny mogą być od razu sadzone w donice — pozwala to skrócić okres produkcji w szklarni

W najpóźniejszym terminie odmianę Barcelona F1 uprawiano w workach o pojemności 18 dm3 wypełnionych perlitem. Rośliny wysokości 10–15 cm sadzono 23 lipca, po 4 sztuki na worek. Spod pierwszego grona wyprowadzano pęd boczny (fot. 6). Rośliny w połowie września ogławiano nad 4. gronem (na obu pędach zawiązane było po 8 gron). Plon do 10 listopada wyniósł 6,1 kg/m2. Jesienią szklarnie dogrzewane były tylko w nocy, przy spadkach temperatury.


Fot. 6. Przy prowadzeniu roślin na dwa pędy dąży się do uzyskania jednakowej ich grubości

Chociaż pożywka podawana pomidorom rosnącym w perlicie miała podobny skład, jak wykorzystywana w uprawie w wełnie mineralnej, znacznej modyfikacji wymagał jednak schemat jej podawania. Zdaniem M. Tarnowskiego, w perlicie konieczne jest wcześniejsze niż w wełnie rozpoczynanie i nieco późniejsze kończenie cyklów nawodnieniowych. Bardzo ważne jest również utrzymywanie właściwej temperatury perlitu. Pożywka dla pomidorów była przygotowywana z nawozów pojedynczych, potas dostarczano w postaci chlorku potasu, a do stabilizacji wartości pH używano siarczanu amonu.

Papryka

W ubiegłym roku w dwóch mnożarkach na powierzchni 1200 m2 uprawiana była także papryka. Rozsadę w kostkach wełny mineralnej (10 x 10 x 6 cm) sadzono na początku kwietnia — po dwie kostki na donicę z perlitem (fot. 7), czyli w zagęszczeniu 3 rośliny/m2. Papryka była prowadzona początkowo na 3 pędy, za 3. lub 4. węzłem wyprowadzono pęd dodatkowy, końcowe zagęszczenie wyniosło 10 pędów/m2. Papryka wymaga bardzo wysokiej zawartości wapnia w pożywce — w okresie owocowania ilość podawanego wapnia była wyższa niż potasu (powyżej 300 mg Ca/l).
Wapń w pożywce pochodził z saletry wapniowej, a cały potas podawany był w postaci chlorku (zawartość chlorków w pożywce dochodziła nawet do 140 mg/l, co nie miało jednak negatywnego wpływu na rośliny). Niedobór wapnia bardzo szybko objawia się na owocach papryki w postaci suchej zgnilizny wierzchołkowej, dlatego — w opinii M. Tarnowskiego — już młode rośliny powinny być dobrze ógł zostać dostarczony także do owoców.


Fot. 6. Przy prowadzeniu roślin na dwa pędy dąży się do uzyskania jednakowej ich grubości

Sprzedaż i dystrybucja

Warzywa z gospodarstwa T. Kasprzaka sprzedawane są głównie na rynkach hurtowych w Kielcach, Katowicach i Warszawie (Bronisze). W Kielcach pomidorami i ogórkami handluje się też w firmowych punktach na targowiskach. Duża część produkcji kierowana jest do pośredników, z przeznaczeniem także na eksport. Przy korzystnej koniunkturze owoce również są bezpośrednio z gospodarstwa wysyłane do Szwecji i Niemiec.

Gospodarstwo Tadeusza Kasprzaka, razem z ośmioma innymi gospodarstwami z Polski, od października 2004 roku wchodzi w skład niemieckiej grupy producentów warzyw i owoców OGZ Obst und Gemsezentrale GmbH und Co Erzeugerorganisation KG mające oddział w Lubinie. Korzyścią z przystąpienia do uznanej już grupy niemieckiej było pominięcie procedury tworzenia grupy. Jak na razie, profitów z tego wielkich nie ma, ale wspólne inwestycje grupy
w sortownię owoców w Warce i w produkcję ogórków polowych pod Ścinawą, były możliwe dzięki dotacjom łatwiejszym do uzyskania przez tego typu grupę. Sprzedaż w okresie przejściowym odbywa się jednak indywidualnie. Dokumentację dotyczącą obrotów prowadzi się w gospodarstwie w Piekoszowie i odsyła do biura w Niemczech.