Numer 02/2006
Polska jest największym producentem kapusty głowiastej w Unii Europejskiej. Bardzo duże ilości kapusty wyprodukowaliśmy w 2004 r. Ubiegły rok okazał się gorszy, między innymi ze względu na niekorzystną pogodę w okresie wegetacji. Wysokie ceny kapusty osiągane na wszystkich poziomach obrotu rynkowego wykazują, że zbiory były w 2005 roku niższe. Wyraźnie poprawiła się zarazem opłacalność produkcji po nieudanym pod tym względem roku 2004.
Polska liderem w produkcji
Spożycie kapusty w Polsce wynosi około 9 kg rocznie na mieszkańca. Ważna pozycja kapusty na tle innych warzyw w naszej diecie powoduje, że powierzchnia uprawy tego warzywa jest duża (ponad 30 tys. ha). W 2004 r. produkcja kapusty w krajach Unii Europejskiej wyniosła 4,9 mln ton, w tym w Polsce 1,371 mln ton, co oznacza 28-procentowy udział produkcji polskiej w produkcji unijnej. W tym czasie Niemcy wyprodukowali 825 tys. ton, co dało im drugą lokatę. Sprzyjająca w 2004 r. pogoda dla uprawy warzyw w Polsce przyczyniła się do lepszego plonowania kapusty i wzrostu zbiorów o 11%
w stosunku do roku poprzedniego. Natomiast warunki pogodowe w 2005 r. (wiosenne chłody oraz długotrwała susza latem i jesienią) wywarły negatywny wpływ na plonowanie. GUS określił w 2005 r. zbiory tego warzywa na poziomie 1,32 mln ton (tab. 1), czyli o 2,7% niższym niż w roku 2004.
Tabela 1. Zbiory kapusty w latach 2003–2005
Źródło: dane GUS
Czynnikiem negatywnym jest struktura uprawy tego warzywa. W ponad 90% gospodarstw produkujących kapustę zajmuje ona powierzchnię nie większą niż pół hektara. Zaledwie 4% stanowią takie gospodarstwa, w których uprawiana jest na większym areale (tab. 2).
Tabela 2. Struktura gospodarstw rolnych uprawiających kapustę
Źródło: dane GUS
Na rynku warzyw świeżych i w przetwórstwie
Wysoka podaż kapusty w urodzajnym 2004 r. spowodowała spadek jej cen. Spółdzielnie ogrodnicze — prowadzące skup warzyw w celu zaopatrzenia sklepów detalicznych — płaciły mniej w okresie najwyższej podaży (od września do listopada) niż rok wcześniej: za kapustę białą o 31% mniej, za włoską o 21%, a za pekińską o 39%. Jedynie cena skupu kapusty czerwonej wzrosła o 14% (do 0,57 zł/kg). Niska cena, którą uzyskali producenci w 2004 r., nie pokryła jednostkowych kosztów produkcji kapusty białej. Natomiast w 2005 r.ceny skupu kapusty w okresie od września do listopada znacznie wzrosły w stosunku do tych z roku poprzedniego. Spółdzielnie ogrodnicze ponaddwukrotnie więcej płaciły za kapustę białą, o 82% więcej za włoską, o 44% za pekińską i o 18% za czerwoną. Zakłady przetwórcze, do których trafia około 20% produkcji tego gatunku (głównie z przeznaczeniem do kwaszenia), w 2004 r., w okresie najwyższej podaży, oferowały ceny o 12% niższe niż w 2003 r., natomiast
w okresie jesiennych zbiorów w 2005 r. o 70% wyższe niż rok temu (wykres).
Średnie ceny skupu kapusty w spółdzielniach ogrodniczych
w okresie wrzesień–listopad 2004 i 2005 r.
Źródło: dane Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ
Podobnie kształtowały się ceny na rynkach hurtowych — za kapustę białą w Lublinie w listopadzie 2004 r. płacono średnio 0,32 zł/kg, natomiast w 2005 roku 0,51 zł/kg.
W związku z otrzymywanymi przez producentów wyższymi cenami w minionym roku polepszyła się opłacalność produkcji kapusty. Według kalkulacji Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ, w latach 2001–2003 produkcja kapusty była opłacalna — jej ceny przewyższały jednostkowe koszty produkcji. Najkorzystniejszy wskaźnik osiągnięto w 2002 r. W roku 2004 ceny uzyskiwane za to warzywo były zbyt niskie i nie pokrywały kosztów produkcji. Natomiast w 2005 r. opłacalność produkcji znacznie się poprawiła.
Lepsze wyniki w eksporcie
W 2004 r. Polska wyeksportowała 33 tys. ton kapusty białej i czerwonej oraz 29 tys. ton kapusty włoskiej. Najważniejszymi importerami były Słowacja, Czechy, Rosja i Białoruś. W okresie trzech kwartałów 2005 roku sprzedaliśmy już 85,2 tys. ton kapusty białej i czerwonej, w tym 47,9 tys. ton do Rosji, 15,1 tys. ton na Białoruś, 7,8 tys. ton na Słowację, 5,6 tys. ton do Mołdawii oraz 3,4 tys. ton do Czech. W tym czasie dostarczono z Polski za granicę 30,5 tys. ton kapusty włoskiej, z czego eksport do Rosji wyniósł 12,1 tys. ton, do Czech 4,4 tys. ton, do Słowacji 2,9 tys. ton, do Austrii 1,7 tys. ton i na Białoruś 1,6 tys. ton.
W okresie od sierpnia do września 2004 r. — a więc wtedy, gdy rozpoczyna się sprzedaż kapusty z nowych zbiorów — zdołaliśmy wyeksportować 2,9 tys. ton kapusty białej i 1,8 tys. ton kapusty włoskiej. W analogicznym okresie roku 2005 było to, odpowiednio, 3,4 tys. ton oraz 2,1 tys. ton, co oznacza, że sprzedaż kapusty białej wzrosła w tym czasie
o 16%, a kapusty włoskiej o 21%.
Wyższe były też ceny osiągane w 2005 roku w eksporcie. Za kapustę białą i czerwoną w sierpniu 2004 r. średnio płacono 0,11 euro/kg, a we wrześniu 0,09 euro/kg. W 2005 r.
ceny te wzrosły, odpowiednio, do 0,18 euro/kg (o 64%) i 0,14 euro/kg (o 56%). Natomiast ceny eksportowe kapusty włoskiej wzrosły, odpowiednio, z 0,17 do 0,29 euro/kg i z 0,19 do 0,26 euro/kg, czyli o 71% oraz 37% (tab. 3).
Tabela 3. Eksport i ceny eksportowe świeżej kapusty w sierpniu
i wrześniu 2004 i 2005 r.
Źródło: dane CIHZ i Ministerstwa Finansów
W 2005 roku zaistniały korzystne czynniki pobudzające eksport, gdyż — jak wynika z informacji prasowych — Słowacja obniżyła o około 50% powierzchnię uprawy warzyw, co może stwarzać możliwości zwiększenia sprzedaży polskiej kapusty do tego kraju. Jeśli dodatkowo Rosja złagodzi swoje stanowisko w sprawie importu świeżych produktów rolnych z Polski, możemy mieć w tym roku dobre wyniki w eksporcie. Ważne jest też pozyskiwanie nowych rynków. Czynnikiem hamującym naszą sprzedaż kapusty na Zachód jest niekorzystna struktura jej uprawy. Małe gospodarstwa nie mogą dostarczać na eksport dużych, jednolitych partii warzyw wysokiej jakości.