Numer 04/2006
EUREPGAP jest jednym z systemów zapewnienia bezpieczeństwa żywności, w tym owoców i warzyw, stworzonym dla jej producentów. Po ogrodnikach zajmujących się produkcją pomidorów spod osłon oraz jabłek dołączają stopniowo do grupy zainteresowanych certyfikatem EUREPGAP producenci warzyw polowych. Dostrzegli oni w tym systemie skuteczną i dość łatwą metodę potwierdzenia wymaganego przez odbiorców sposobu prowadzenia uprawy i przygotowania towaru do sprzedaży. Certyfikat jest coraz częściej wymagany nie tylko w przypadku eksportu, ale także zaopatrywania krajowych sieci handlowych.
Przystosowanie gospodarstwa do spełnienia wymagań standardów EUREPGAP pozwala uregulować wiele problemów. Należy jednak pamiętać, że zawarte w tym systemie zapisy dotyczące nawożenia oraz ochrony roślin są obszerniejsze od tych, które obowiązują w Integrowanej Produkcji. Dostosowanie gospodarstwa do standardów EUREPGAP wymaga widocznych zmian, dotyczy to zwłaszcza producentów warzyw kapustnych oraz szparagów. Ich problemy są podobne do tych, jakie mieli ubiegający się o certyfikat EUREPGAP sadownicy (czyt. HO 5/2005) oraz właściciele upraw pomidorów pod osłonami (czyt. HO 8/2005).
Dokumentacja
W przypadku warzyw polowych najtrudniejsze jest spełnienie wymagań dotyczących prowadzenia dokumentacji. Producenci warzyw kapustnych zwykle nie prowadzą szczegółowych zapisów odnoszących się do nawożenia i ochrony roślin (m.in. dat, rodzajów preparatów, danych pracowników wykonujących zabieg) lub mają oni takie dane w wersji szczątkowej. Większość osób kieruje się bowiem raczej wieloletnią praktyką lub zaleceniami firm oferujących nawozy i środki ochrony roślin. Zwykle w gospodarstwach brakuje także zapisu stanu magazynowego środków produkcji, a ogrodnicy często sami nie potrafią zidentyfikować, co przechowują (dotyczy to zwłaszcza przeterminowanych środków ochrony roślin i nawozów).
Przechowywanie warzyw
Stałym problemem jest lekceważenie przez producentów zagrożeń związanych ze składowaniem warzyw i opakowań dla nich w sąsiedztwie nawozów, środków chemicznych, paliw. Takie sytuacje grożą skażeniem towaru.
Powszechną praktyką, stojącą w konflikcie z wymaganiami standardu EUREPGAP, jest użyczanie sobie przez producentów przestrzeni przechowalniczej (np. komór z KA do przechowywania kapusty pekińskiej). Zwykle uniemożliwia to prostą identyfikację towaru, czyli określenie, które produkty należą do danego rolnika. Producenci składujący wspólnie kapustę często rozliczają się po sprzedaniu towaru kierując się zapisami ilościowymi.
Ponadto komory przechowalnicze (z KA) nierzadko nie mają wymaganych oznaczeń, które ostrzegałyby pracowników o zagrożeniu życia w przypadku wejścia do wewnątrz (fot. 1).
Fot. 1. Komory z KA do przechowywania warzyw muszą być oznaczone informacją
o możliwości zagrożenia życia
Większość producentów kapusty pekińskiej nie wdrożyła systemu kontroli występowania szkodników, czyli nie rozstawiono pułapek do łowienia żywych gryzoni na zewnątrz budynków, które służą do magazynowania, sortowania i ważenia warzyw. Miejsca umieszczenia pułapek — wzdłuż murów zewnętrznych — powinny być oznaczone na mapce poglądowej, a ich kontrola musi być odnotowana. Zamiast zalecanego systemu kontroli występowania szkodników, producenci rozsypują trucizny wewnątrz budynków przechowalni i sortowni, co z kolei stwarza poważne zagrożenie skażenia produktu.
Higiena
Niedopuszczalny jest brak egzekwowania higieny pracowników podczas zbioru, magazynowania i przygotowania produktu do wysyłki. Tymczasem miejsca zbiorów często pozbawione są dostępu do toalet, a pracownicy nie przestrzegają higieny rąk. Jeszcze bardziej rażące są przypadki łamania higieny w miejscach, w których przygotowuje się i pakuje warzywa. Najbardziej charakterystyczne błędy w tym przypadku dotyczą nieużywania rękawiczek, braku dostępności toalet, nieprzestrzegania higieny osobistej przez pracowników mających bezpośredni kontakt z produktem, braku czyszczenia i dezynfekcji noży oraz innych narzędzi czy urządzeń. Producenci nie mają zazwyczaj sporządzonych na piśmie uregulowań (patrz przykład) zakazujących spożywania posiłków i palenia tytoniu w sortowni oraz wnoszenia i magazynowania tam ciał obcych, a także środków chemicznych, które wchodząc w kontakt z warzywami mogą stworzyć zagrożenie dla przyszłych konsumentów. W wielu przypadkach nie ma też pojemników na odpady warzywne, a liście i inne resztki organiczne pozostające po sortowaniu są zrzucane na ziemię (fot. 2).
W rezultacie w sortowniach można znaleźć smary, rozpuszczalniki, noże tapicerskie z powyłamywanymi ostrzami, szklane słoiki i butelki, szklanki, resztki żywności, zgniłe części warzyw czy nawet materiały budowlane, np. cement bądź cegły.
Fot. 2. Podczas sortowania warzyw nie wolno zrzucać liści na ziemię
Przykładowa procedura dotycząca higieny w procesie sortowania i magazynowania kapusty pekińskiej
Cel: Zapewnienie utrzymania higieny w całym obszarze sortowania i magazynowania produktu.
Zakres: Ogólne czynności dotyczące zachowań higienicznych w obszarze sortowania i magazynowania.
Odpowiedzialność: Wszyscy pracownicy zakładu oraz osoby odwiedzające.
Metoda:
1. Każdy pracownik ma aktualne zaświadczenie potwierdzające właściwy stan zdrowia.
2. Obowiązuje całkowity zakaz palenia tytoniu w obszarze składowania i sortowania produktu.
3. Na terenie pomieszczeń produkcyjnych nie wolno żuć gumy ani spożywać posiłków.
4. Przed wejściem na obszar magazynowania i sortowania pracownicy zobowiązani są do umycia rąk i założenia odpowiednich rękawic ochronnych (dotyczy osób sortujących).
5. Nie używa się do zapinania odzieży szpilek ani agrafek, a w kieszeniach nie wolno nosić łatwo tłukących się przedmiotów (np. szklanych butelek, szklanek, itp.).
6. Skaleczenia, otarcia skóry należy zabezpieczyć wodoszczelnym opatrunkiem.
7. Odzież ochronna powinna być czysta i nieuszkodzona.
8. Każdy pracownik jest zobowiązany do przestrzegania zasad higieny.
9. Po użyciu ręczniki, rękawice, folie i inne odpady należy umieszczać w odpowiednio oznakowanych pojemnikach.
10. Zabrania się noszenia biżuterii.
11. Napoje można spożywać jedynie w miejscach wyznaczonych, z nietłukących się pojemników.
Osoba zatwierdzająca — właściciel gospodarstwa warzywniczego — podpis
Data: ...........