• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 05/2006

KWITNIENIE GRUSZ (cz. II) - DOBÓR ZAPYLACZY

,
W pierwszej części artykułu (HO 4/2006) Autorzy przedstawili najważniejsze zagadnienia związane z formowaniem się pąków kwiatowych, typami kwiatostanów oraz kwitnieniem drzew gruszy (red.).

Różne grupy zapylaczy

Odmiany gruszy można podzielić na 4 grupy, pod względem stopnia zawiązania owoców oraz liczby nasion w owocach: 1 — odmiany zasadniczo niezgodne (np. triploidalne), niezawiązujące owoców albo zawiązujące owoce partenokarpiczne z nieżywotnymi nasionami, dla których bardzo trudno dobrać zapylacze; 2 — odmiany, dla których trudno dobrać zapylacze, zawiązanie owoców wynosi zaledwie 0,1–8%, a owoce mają mało nasion (średnio 0,1–4); 3 — odmiany, dla których dobór zapylacza jest średnio trudny, zawiązanie wynosi 8,1–15% zawiązków, a w gnieździe nasiennym owocu jest 4,1–7 nasion (tab. 1); 4 — odmiany, dla których dobór zapylacza jest łatwy, zawiązanie wynosi ponad 15% zawiązków, a w owocu znajduje się 7,1–10 nasion.

Tabela 1. Przynależność najważniejszych odmian gruszy do grupy określającej łatwość doboru zapylaczy

W doświadczeniach stwierdzono, że w przypadku dostępu obcego pyłku powstaje więcej nasion i wzrasta zawiązanie owoców. Na skutek naturalnego samozapylenia uzyskuje się w jednym owocu mało nasion (średnio około 3), przy swobodnym zapyleniu powstaje od 3 do 5 nasion, a przy krzyżowym — było najwięcej owoców z liczbą nasion wynoszącą 4,1–8 sztuk.

Przy zakładaniu sadu gruszowego ważne jest dobranie zapylaczy z odmian diploidalnych oraz kwitnących w tym samym czasie. Dobór zapylaczy opracowany w 1999 r. przez prof. dr. hab. Alojzego Czynczyka z ISK w Skierniewicach przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Zapylacze dla ważniejszych odmian gruszy
* dotyczy odmian z pierwszej kolumny

Zapylenie kwiatów

Oprócz doboru zapylaczy, bardzo ważne jest dokładne zapylenie kwiatów, czyli powtórne zapylanie tych samych kwiatów po upływie 2 dni od samozapylania. Zapylanie pyłkiem własnym "przygotowuje" obcozapylenie poprzez pobudzenie słupka do wydzielania substancji stymulujących odżywienie łagiewki pyłkowej. Również dwukrotne obcozapylenie wpływa na poprawę wielkości owoców, na skutek większej liczby nasion, oraz na zwiększenie liczby zawiązanych owoców. W obrębie rodzajów Malus i Pyrus, czyli jabłoni i gruszy, zawiązanie owoców zwiększa się w przypadku wielokrotnego odwiedzania kwiatów przez pszczoły. Jeżeli zapylanie u gruszy przeprowadzano 2- lub 3-krotnie oraz 5- lub 6-krotnie, to owocowanie wzrastało, odpowiednio, 2 lub 3 razy i 5 lub 6 razy, w stosunku do plonu uzyskanego po jednorazowym zapyleniu. U grusz liczba nasion przy powtórnym zapyleniu wzrosła nawet mniej więcej o 90%. Powtórne zapylenie kwiatów powoduje zwiększenie liczby nasion, a tym samym wpływa na przyspieszenie terminu dojrzewania owoców. Większa liczba nasion, jaka powstaje po takim zapyleniu, wpływa na przyspieszenie terminów zawiązywania i stymuluje wzrost owoców, w czego wyniku do pierwszego terminu zbioru dojrzewa o 10–50 owoców więcej niż na drzewach zapylonych jeden raz.

Pyłek zgodny podany w pierwszym zapylaniu warunkuje powstanie jednego lub dwóch nasion, natomiast następne zapylanie, po upływie 2 dni, powoduje dwukrotne zwiększenie liczby nasion. Przerwa w podawaniu następnych dawek pyłku może być dłuższa — 3 dni, np. przy niskiej temperaturze, lub krótsza — 1–2 dni — przy wysokiej. Długość okresu między kolejnymi zapyleniami nie wynika ze zmiany receptywności (zdolności do przyjmowania pyłku) znamienia słupka kwiatu, lecz z właściwości "mentorowej", czyli umożliwiającej przerastanie następnych łagiewek pyłkowych, które pochodzą od pyłku przeniesionego na znamię słupka w pierwszym zapyleniu. Łagiewka pyłkowa z pierwszego zapylania przygotowuje drogę dla następnych łagiewek pyłkowych, co może prowadzić nawet do przepuszczania do zalążni pyłku niezgodnego. Potwierdzeniem tego jest wysoki udział procentowy nasion odmiany 'Komisówka' powstałych z własnego zapylania, mimo wcześniejszego zapylenia kwiatów pyłkiem obcym (wykres). Pochodzenie nasion określono na podstawie zapylania 'Komisówki' pyłkiem odmiany gruszy o genie dominującym, dotyczącym czerwonej barwy liści.

Udział nasion odmiany 'Komisówka' powstałych w wyniku zapylania własnym pyłkiem, mimo wcześniejszego zapylenia pyłkiem obcym

C/C + S — pierwsze zapylanie pyłkiem obcym, drugie zapylanie pyłkiem obcym + pyłkiem własnym
C + S (1 : 2) — jedno zapylanie mieszanką: pyłek obcy + pyłek własny (proporcja 1 : 2)
C/S — pierwsze zapylanie pyłkiem obcym, drugie zapylanie pyłkiem własnym

Najkorzystniejsza okazała się kombinacja C/C + S, ze względu na najmniejszy udział nasion powstałych z zapylenia własnym pyłkiem. Plon uzyskany na skutek zapylania C/C + S był większy, a bardziej wyrównane owoce równomiernie dojrzewały.

Rozmieszczenie zapylaczy w sadzie

Na podstawie danych z literatury z lat 50. ub. wieku należy stwierdzić, że zapylacz powinien znajdować się w co trzecim rzędzie. Maksymalna odległość drzewa gruszy uprawianej odmiany od zapylacza nie powinna przekraczać 15–20 m. Zapylacze można umieszczać również w rzędzie odmian zapylanych, ale nie powinno się przekraczać odległości 15–20 m. Można również sadzić grusze w małych blokach, jeżeli w sadzie będzie znajdowało się więcej odmian. Przedstawione wymagania są zatem o wiele ostrzejsze niż w przypadku rozmieszczenia zapylaczy w sadach jabłoniowych.